Παράλληλα με τον Τύπο όπως τον γνωρίζουμε, από τις αρχές 20ού αιώνα αναπτύχθηκε ο ειδικός Τύπος, εκείνος που ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με εξειδικευμένα θέματα όπως η οικονομία, οι επιστήμες, η γυναίκα και το σπίτι, η θρησκεία, οι τέχνες, ο αθλητισμός, το ραδιόφωνο και η τηλεόραση, τα παιδιά και οι νέοι, τα κόμικς, η απανταχού ομογένεια. Η σχολική ζωή, οι δεξιότητες, οι γνώσεις και οι γνώμες αποτυπώνονται στον σχολικό ή μαθητικό Τύπο που αποτελεί ειδική κατηγορία της πολύπλευρης και σύνθετης οικογένειας του ημερήσιου και περιοδικού Τύπου.
Δεν ακολουθεί τους νόμους της αγοράς, ούτε τη σχετική νομολογία ούτε και συμβάσεις όπως οι άλλες εφημερίδες. Δεν ανήκει σε εκδοτικό συγκρότημα. Σπάνια, στην έντυπη μορφή του, κυκλοφορεί έξω από τα όρια της τάξης ή της εκπαιδευτικής βαθμίδας ή του σχολείου και της κοινότητας που κινείται γύρω από το σχολικό συγκρότημα, των δασκάλων και των καθηγητών, της οικογένειας των μαθητριών και μαθητών.
Απαραίτητη προϋπόθεση του σχολικού Τύπου είναι η συνεργασία μαθητριών, μαθητών και του καθηγητικού δυναμικού. Ομάδες και όμιλοι από την πλευρά των παιδιών, πρόθυμοι φιλόλογοι, κυρίως, από την άλλη που αναλαμβάνουν την καθοδήγηση, την παρότρυνση, τον συντονισμό.
Ο σχολικός Τύπος περιλαμβάνει διακριτά είδη: τις ετήσιες επετηρίδες που επικεντρώνονται στους τελειόφοιτους της δευτεροβάθμιας και παράλληλα δημοσιεύουν κείμενα και ζωγραφικά έργα που ξεχωρίζουν, φωτογραφίες της μαθητικής καθημερινότητας και των δράσεών της τραβηγμένες από τα παιδιά. Περιοδικά ανά βαθμίδα με πυκνή ύλη και εφημερίδες με συχνότερη κυκλοφορία. Το περιεχόμενό του, ανάλογα με τη βαθμίδα, αποτελείται από ειδήσεις και νέα του σχολικού περιβάλλοντος, γεγονότα που επηρεάζουν τον μαθητικό βίο (νόμοι, εισαγωγικές εξετάσεις, αλλαγές στη διδακτέα ύλη κ.λπ.), εκθέσεις, αφιερώματα σε ιστορικές επετείους ή σε συγκεκριμένα θέματα, υλικό από εκδρομές και επισκέψεις, άρθρα που αναφέρονται στο παρελθόν του σχολείου, του περιβάλλοντος αστικού τοπίου και τις μεταμορφώσεις του, συνεντεύξεις (καθηγητών, αποφοίτων που μπορεί να βοηθήσουν στον επαγγελματικό προσανατολισμό, ανθρώπων της γειτονιάς), λεκτικά παιχνίδια (σταυρόλεξα, γλωσσοδέτες, γνώσης) και συνταγές. Φωτογραφίες και σκίτσα. Ιδέες της σύνταξης θα πρέπει να είναι ευπρόσδεκτες.
Χάρη στις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών και το διαδίκτυο ο σχολικός Τύπος πολλαπλασιάστηκε και διαδόθηκε ευρύτατα σε όλες τις βαθμίδες, από το Νηπιαγωγείο, το Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο. Οδηγίες, μεθοδολογία, θεματικές, τεχνικές και πρακτικές βρίσκονται αναρτημένες στο διαδίκτυο, για παράδειγμα «Πώς φτιάξαμε σχολική εφημερίδα! (5 απλά βήματα)». Η δημιουργία της υπηρεσίας των «Ηλεκτρονικών Σχολικών Περιοδικών και Εφημερίδων» (https://schoolpress.sch.gr) είναι ανοικτή από το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο στα μέλη της σχολικής κοινότητας της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας να αναρτήσουν εφημερίδες και περιοδικά (παραπάνω από 1.000 τίτλους) και σχολικούς ιστότοπους. Τα ψηφιακά απαιτούν τις ανάλογες υποδομές αλλά όχι τα κόστη και τους κόπους που επιβάρυναν τα έντυπα (χαρτί, τυπογραφικά, διανομή). Από το 2014, το υπουργείο Παιδείας θεσμοθέτησε τη μαθητική εκδοτική δραστηριότητα «καινοτόμο σχολικό πρόγραμμα».
Η δημιουργία μιας σχολικής εφημερίδας, σύμφωνα με έναν ορισμό, είναι μια ευχάριστη και δημιουργική δραστηριότητα, που στοχεύει στην ελεύθερη έκφραση των μαθητών και στην επικοινωνία τους με ανθρώπους εκτός σχολείου. Παράλληλα δίνει κίνητρο στα παιδιά να εργαστούν σε ομάδες και βοηθά «να ανοίξει» το σχολείο στην κοινωνία.
Είναι ή μπορεί να είναι, πολύ περισσότερο από «μια ευχάριστη και δημιουργική δραστηριότητα». Είναι ένα εργαλείο ανάπτυξης γλωσσικών δεξιοτήτων, καθώς ευνοεί την καλλιέργεια του γραπτού λόγου Σε λιγοστές περιπτώσεις σχολεία οργανώνουν την έκδοση ξενόγλωσσων εφημερίδων και περιοδικών (αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά), με σκεπτικό τη γλωσσική εξάσκηση και εμπέδωση. Η σύνταξη μαθητικών εφημερίδων συζητήθηκε και εφαρμόστηκε ως πρόταση ενισχυτικής διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας στο Γυμνάσιο σε μαθητές Ρομά το διδακτικό έτος 2011-2012, χωρίς αναγνώριση ώστε να συνεχιστεί. Εκτός από τον εκπαιδευτικό χαρακτήρα έχει και παιδαγωγικό. Η διαδικασία σύνταξης μιας σχολικής εφημερίδας, περιοδικού ή επετηρίδας, καλλιεργεί την πρωτοβουλία και την κριτική σκέψη, εισάγει την ατομική γνώμη στον δημόσιο λόγο, την αυτενέργεια, θεμέλια του ενεργού πολίτη. Προσφέρει πεδίο δημιουργικής έκφρασης, ανθρώπινη ανάγκη. Παράλληλα, ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο, παρέχει εξοικείωση και τριβή στην ομαδική εργασία, τον διάλογο και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων από κοινού. Είναι άσκηση ομαδικής δουλειάς που απαιτεί καταμερισμό ρόλων, σεβασμό στον Αλλο, αρχές που βρίσκονται στη βάση της Δημοκρατίας. Είναι εξάσκηση συνεργατικότητας προκειμένου να επιτευχθεί ο τελικός στόχος της έκδοσης. Αποτελεί κορυφαίο παράδειγμα εφαρμοσμένης εκπαίδευσης στη συνεργασία και πρόγευση εργασιακής εμπειρίας και πειθαρχίας.
Ο σχεδιασμός, η εικονογράφηση, η αισθητική παρουσίαση μπορεί να γίνει στο πλαίσιο του μαθήματος των εικαστικών, συνδυάζοντας καλλιτεχνικές ικανότητες, διευρύνοντας τις συνεργασίες ακόμα παραπάνω.
Είδη του Τύπου έχουν σε μεγάλο βαθμό απορροφηθεί από τις εφημερίδες μεγάλης κυκλοφορίας, κατά κανόνα τον κυριακάτικο με τη μορφή ειδικών ενθέτων. Πρωτοβουλίες εφημερίδων αναδεικνύουν τη σημασία του σχολικού Τύπου. Για παράδειγμα, «Το Βήμα» προσκάλεσε μαθητικές κοινότητες από την Ελλάδα να συντάξουν ένα μαθητικού ενδιαφέροντος ένθετο, το Δημοσιογραφικό Συγκρότημα Μακεδονία βραβεύει την καλύτερη εφημερίδα Γυμνασίου.
Ο ελληνικός σχολικός Τύπος, συμπεριλαμβανομένου και του σχολικού Τύπου της πλατιάς ομογένειας, δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί παραγνωρισμένος. Δεν είναι όμως και τοποθετημένος στη διάσταση που του πρέπει. Ορθό θα ήταν να καταγραφεί στο σύνολό του με ακρίβεια και λεπτομέρεια, συστηματικά με τα εργαλεία και την επάρκεια που διαθέτει η βιβλιογραφία (μέσω ερευνητικού προγράμματος; διδακτορικής διατριβής ή μεταπτυχιακών εργασιών; μέσω του υπουργείου Παιδείας σε συνεργασία με την Εθνική Βιβλιοθήκη Ελλάδος ή άλλη βιβλιοθήκη;). Μόνον όταν έχει αποτυπωθεί θα καταστεί δυνατόν να μελετηθεί το φαινόμενο του σχολικού Τύπου ποσοτικά και ποιοτικά. Θα αναδυθεί όχι μόνον μια νέα πλευρά της ελληνικής εκπαίδευσης αλλά και της ιστορίας της παιδικής και εφηβικής ηλικίας, των σχέσεων διδασκόντων – διδασκομένων, των κυρίαρχων ζητημάτων που απασχολούσαν, της γλώσσας διατύπωσης, της αισθητικής… Θα τεθούν νέα ζητήματα και ερωτήματα, όπως για παράδειγμα γιατί στις μέρες μας η παρουσία του δεν συνεχίζεται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Η κυρία Ελλη Δρούλια είναι διευθύντρια της Βιβλιοθήκης της Βουλής.
