Ο κόσμος αλλάζει. Πρέπει να σκεφτούμε διαφορετικά

Η πρωτοφανής πανδημία του κορωνοϊού αναδεικνύεται στον απρόβλεπτο μεταρρυθμιστή του καιρού μας. Μέσα σε έξι μήνες η σκληρή δοκιμασία των κοινωνιών αναδεικνύει τα όρια του έως τώρα κυρίαρχου μοντέλου οικονομικής μεγέθυνσης. Αν κάνουμε μια αφαίρεση από τα επιμέρους, η μεγάλη μεταβολή έχει ήδη συντελεστεί: η κρατική παρέμβαση στην οικονομία και η ενίσχυση των δημόσιων υποδομών – με πιο προφανές το παράδειγμα της υγείας – δεν αποτελούν πια ταμπού. Το αντίθετο. Σε παγκόσμια κλίμα αναγνωρίζονται όχι μόνο ως οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την αντοχή των κοινωνιών στην παρούσα συνθήκη του κατεπείγοντος, αλλά ταυτόχρονα ως οι επιλογές εκείνες που θα καθορίσουν τη μετάβαση στην περίφημη «επόμενη μέρα». Γιατί είναι σαφές ότι η επόμενη μέρα θα έχει σφραγιστεί από το αποτύπωμα της πανδημίας και την ανάγκη μιας νέας ανθεκτικότητας έναντι των μεγάλων προκλήσεων όπως η κλιματική αλλαγή. Η ανάπτυξη του μέλλοντος – μια ανάπτυξη με κανόνες, ισχυρό οικολογικό πρόσημο και σχέδιο – είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ενίσχυση των δημόσιων αγαθών και επενδύσεων, των κοινών, του συλλογικού τρόπου οργάνωσης.

Αυτή η συνειδητοποίηση υπαγόρευσε τις πρόσφατες ευρωπαϊκές αποφάσεις για το Ταμείο Ανάκαμψης. Δεν ήταν βεβαίως μια προδιαγεγραμμένη εξέλιξη. Αλλά παρά τους τελικούς συμβιβασμούς και το πείσμα των νεοσυντηρητικών αντιλήψεων, η ίδια η απόφαση συνιστά μια αποφασιστική μετατόπιση για την Ευρώπη. Αποφασιστική γιατί – σε αντίθεση με την πρόσφατη κρίση που τόσο σκληρά πλήρωσε η χώρα μας – η Ευρώπη έδειξε να κατανοεί επιτέλους ότι το μέλλον του ευρωπαϊκού εγχειρήματος περνάει μέσα από την οικονομική επέκταση, την αποφασιστική δημόσια παρέμβαση πέρα από τα ασφυκτικά όρια των πολιτικών της λιτότητας. Το μεγάλο ερώτημα πια είναι κατά πόσο αυτή η αλλαγή πλεύσης θα μετατραπεί σε στρατηγική επιλογή ή θα υπερισχύσουν εκείνες οι φωνές που μιλάνε για επιστροφή στο γνωστό τοξικό περιβάλλον των περιοριστικών πολιτικών μόλις περάσει η μπόρα της πανδημίας.