Δεν γνωρίζω αν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες οι κατά καιρούς εξέχοντες πολιτικοί έχουν γίνει θέμα θριαμβευτικών λαϊκών ασμάτων, όπως συμβαίνει στα καθ’ ημάς. Ειδικότερα μέσα στον 20ό αιώνα έχουμε πολλά σχετικά παραδείγματα.
Πρώτος και κύριος ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Λευτεράκης «μας», τραγουδήθηκε ιδιαιτέρως στην Κρήτη, αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Ούτε όμως και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έμεινε πίσω. Εχω υπ’ όψιν ένα σχετικό λαϊκό εμβατήριο: αρχίζει με τυμπανισμούς, ακολουθεί ένα στακάτο «Κώστα, προχώρα, σε θέλει όλη η χώρα» (δις) και ακολουθεί η δοξολογία: «Εμπρός για Ελλάδα νέα / για νέα ανατολή / εσύ θα μας ενώσεις / Κωνσταντίνε Καραμανλή. / Σωστή δημοκρατία / θα ριζώσεις (sic) μόνο εσύ / έτσι η πατρίς θα δοξασθεί» κ.λπ.
Ομως εκείνος που κατ’ εξοχήν υμνήθηκε με λαϊκά λατρευτικά άσματα είναι ο Ανδρέας Παπανδρέου. Δύο παραδείγματα. 1. «Γεια σου Αντρέα Παπαντρέα / με αλύγιστη ορμή / όλοι κι όλες σ’ αγαπάνε/ και μεγάλοι και μικροί. / Γιος του γέρου βράχου είσαι / και τα λες όλα ωραία / και σε παραδέχονται όλοι. / Γεια σου Αντρέα Παπαντρέα». 2. «Είσαι αναντικατάστατος / στη μνήμη μας αιχμάλωτος (sic) / αιώνια θα μείνεις, / μες στην ψυχή του καθενός / θα είσαι φάρος φωτεινός / και θα μας κατευθύνεις. / Είχες αέρα αητού / του αρχηγού του δυνατού / του άντρα του σπουδαίου / με έναν ήλιο συντροφιά / ταξίδεψες σαν τα πουλιά, / Αντρέα Παπανδρέου».
Η επική πορεία του Ηγέτη
Το ημέτερο μυθιστόρημα «Το Χρονικό του Δαρείου» εκδόθηκε το 2008, δώδεκα έτη μετά τον θάνατο του Ηγέτη μας. Εξ όσων γνωρίζω το βιβλίο έχει εξαντληθεί και δεν είναι βέβαιο αν κάποτε επανακυκλοφορήσει… Εν πάση περιπτώσει, αυτό το μυθιστόρημα αποτελεί μια λεπτομερή εξιστόρηση της επικής πορείας του Αρχηγού και Προέδρου του ΠΑΓΑΛΑΚ (Πανεθνικό Γατανικό Λαϊκό Κίνημα) Δαρείου. Αφηγητής είναι ένας αφοσιωμένος οπαδός του Δαρείου, ένας γραμματικός του, ο οποίος μετά τον θάνατο του Αρχηγού εξιστορεί την άνοδο, τη μεγαλειώδη πορεία ως και την πτώση του Κινήματος.
Στο τέλος του βιβλίου επεξηγούνται οι πολλές συντομογραφίες που χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διακυβέρνηση του Δαρείου (όπως συνέβαινε όντως), όπως λ.χ. ΕΕΘΝΑΔΙΑΣΥ = Ενωση Εθνικών Αντιστασιακών Διανοούμενων και Συγγραφέων. ΕΣΔ = Εθνική Σοσιαλερωτική Διακυβέρνηση. ΣΕΔΟΕ = Σώμα Ενάρετων Διωκτών Οικονομικού Εγκλήματος κ.ά. Παράλληλα επεξηγούνται και τα ονόματα των ηρώων. Δαρείος = Αρχηγός και ηγεμόνας μας. Μίτια = η αγαπημένη του Δαρείου. Ντίνος = Διαφημιστής. Κατά καιρούς ΓΓ του ΠΑΓΑΛΑΚ και παρακοιμώμενος του Δαρείου. Γνωστός και σαν «Γιάπης» κ.λπ.
Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου «Θάνατος και αθανασία του Δαρείου» ο αφηγητής γραμματικός αρνείται να δεχθεί τον φυσικό θάνατο του Αρχηγού, αφού, όπως γράφει, αυτός εξακολουθεί και ζει ακόμη ανάμεσά μας. «Αυτός ζει, αυτός μας οδηγεί».
«Ας μη βιαστούν λοιπόν οι νεκροθάφτες» συνεχίζει ο γραμματικός. «Και οι σημερινοί παγαλακικοί ΜΙΚΡό και ΜΕΓΑΛό (= οι πολυώνυμοι συνεχιστές της πολιτικής του) ας μάθουν τουλάχιστον σωστά την τέχνη της μίμησης. Ας κάνουν τουλάχιστον μια προσπάθεια να κατανοήσουν και την πολιτεία μας και τη μυθολογία της πολιτείας μας. Αλλά όσο και να προσπαθήσουν να μας μιμηθούν τίποτε δεν πρόκειται να επιτύχουν, αφού δεν διαθέτουν τον αρχέγονο Ερωτα για το Εθνος, την Ελευθερία και την Ευτυχία του Λαού. Ο Τροχός γι’ αυτούς όλο και πιο χαμηλά τους τραβά. Κι εκείνοι που διαχειρίζονται σήμερα υβριστικά και επιπόλαια (Ω, της σκοτεινής Μοίρας, βουλές φανερωμένες!) τα απομεινάρια του ένδοξου και ορμητικού ΠΑΓΑΛΑΚ, αφού ούτε τη σκέψη, ούτε τα έργα Εκείνου μπορούν να πλησιάσουν, τουλάχιστον ας στοχασθούν μελετώντας τα όσα έπραξε, τα όσα κατάφερε. «Θα κάνουμε τα πάντα για την Ευτυχία του Λαού και του Εθνους» γράφει ο Δαρείος στα Απομνημονεύματά του. «Είμαστε ανένδοτοι. Θα δώσουμε τα πάντα για να κάνουμε πράξη το όνειρο. Θα παραμείνουμε ακέραιοι. Τίποτε δεν πρόκειται να ακρωτηριάσει την ιδεολογία μας. Κι αν, τέλος, είναι μοιραίο να απατηθούμε, κι αν είναι μοιραίο να προδοθούμε, τουλάχιστον ας μας απατήσει κι ας μας προδώσει η ίδια η ιστορία»».
Η θλιβερή απομίμηση
Ας δούμε, τέλος, πώς ο πιστός γραμματικός και οπαδός περιγράφει, καθώς βλέπει και ξαναβλέπει το βίντεο της μεγαλειώδους καταληκτικής ομιλίας του Αρχηγού στο Πεδίον του Αρεως εκείνη τη μυθική βραδιά, δύο ημέρες πριν από τις πρώτες νικηφόρες εκλογές του Κινήματος.
«Ο Δαρείος έχει τελειώσει την εμπνευσμένη ομιλία του στον Λαό, που θα τον φέρει ύστερα από δυο μέρες νικητή και τροπαιούχο στη Βουλή των Ελλήνων. Τα φώτα σβήνουν σιγά-σιγά, αλλά εκείνος ολόφωτος, οδηγημένος από την Ελπίδα και την Αρετή, ανεβαίνει τον δρόμο του ουρανού. Το Πεδίον του Αρεως δονείται και πάλλει καθώς όλοι εμείς επευφημούμε και κατευοδώνουμε τον Αρχηγό μας. Και όπως κάθε φορά, έτσι κι απόψε μας λούζει η επιβλητική ροή της μαγείας του. Ο Δαρείος μας πολλαπλασιάζεται ξανά και ξανά σε μυριάδες Δαρείους.
Ανάμεσά τους είμαι κι εγώ. Ενας μικρός, γερασμένος Δαρείος. Ο γραμματικός και παρακοιμώμενος του Προέδρου μου […]. Μπορεί να είμαι δύστροπος και ακοινώνητος. Μπορεί να είμαι ένας πρώην. Ε, και λοιπόν; Εχω την αρετή των φανατισμένων μαχητών της Παράταξης. Αλαλάζω και κατευοδώνω τον Αρχηγό και Ελευθερωτή μου καθώς ανεβαίνει στους ουρανούς. Κι όπως κάθε βράδυ έτσι κι απόψε στήνω αφτί και βλέμμα στο βίντεο. Απόψε Αυτός δεν με μαλώνει. «Είσαι ο ανένδοτος» μου ψιθυρίζει. «Είμαστε δυο αιώνιοι πρώην, σύντροφε. Μη νοιάζεσαι. Μόνο οι πρώην διαρκούν παντοτινά. Κράτα γερά. Μείνε σταθερός στην υπόθεση. Σήκωσε από χάμω τα κουρελιασμένα λάβαρα, γραμματικέ. Ανέμιζέ τα θριαμβευτικά!»».
Ο σημερινός αναγνώστης γνωρίζει την εξέλιξη των πραγμάτων της τελευταίας δεκαετίας. Γνωρίζει ποιοι ήρθαν να αντικαταστήσουν τον Αρχηγό. Ο Δαρείος, όντως, πολλαπλασιάστηκε, αντιγράφηκε. Το χειρότερο: σήμερα έγινε απομίμηση θλιβερή. Αυτή τη θλιβερή απομίμηση θα την αποτυπώσει ένας μελλοντικός συγγραφέας.
Από τον «Ατομικό Φάκελο»*
Ως 17χρονος µαθητής του Πειραματικού Σχολείου, το 1936, ο Α. Παπανδρέου απάντησε στο ερωτηματολόγιο αξιολόγησης. Ακολουθεί χαρακτηριστικό απόσπασμα: (Τάξις: Στ΄ Γυμνασίου) Α. Γ. Παπανδρέου (ετών 17)
□ Τι πράγμα σε έκαμε να χαρής πιο πολύ έως τώρα;
Η δημοσίευση διαφόρων σκέψεών μου.
□ Τι πράγμα σε έκαμε να λυπηθής πιο πολύ έως τώρα;
Η εγκαθίδρυση του Χιτλερισμού στη Γερμανία.
□ Τι πράγμα σε έκανε να φοβηθής πιο πολύ έως τώρα;
Κάποιος κεραυνός που έπεσε κοντά στο σπίτι μου όταν ήμουν πολύ μικρός.
□ Εις τι σου αρέσει να ασχολήσαι κατά τας ελευθέρας σου ώρας;
Με την κοινωνιολογία.
□ Βλέπεις συχνά όνειρα; Τι είδους;
Βλέπω συχνά όνειρα ακαθόριστου είδους.
□ Σου αρέσει να συλλέγης τίποτε; Εχεις καμμίαν συλλογήν;
Βιβλίων και άρθρων πάνω στη φιλοσοφία και την κοινωνιολογία.
□ Ποίον μάθημα σου αρέσει περισσότερον απ’ όλα; Διατί;
Η Ιστορία και τα Μαθηματικά. Το ένα συμβαδίζει με τα ενδιαφέροντά μου. Το άλλο μου αρέσει για τη λογική του (Μεθοδολογία του).
□ Ποίον μάθημα δεν σου αρέσει διόλου; Διατί;
Τα Θρησκευτικά. Γιατί είναι δογματικό. Περιορίζει την ελευθερία των σκέψεων. Δεν δίνει τίποτα γιατί η θρησκεία είναι πίστη και όχι μάθηση.
□ Ποίον πρόσωπον έχεις ως ιδανικόν, που θα ήθελες να ομοιάσεις; Διατί;
Κανένα. Με οδηγούνε μονάχα ιδέες.
□ Γράψε τα τρία επαγγέλματα που θα επροτίμας κατά σειράν να ακολούθησης εις τον βίον σου.
Πολιτικός. Κοινωνιολόγος. Καπετάνιος σε βαπόρι.
□ Τι πράγμα θα σε έκαμνε πολύ ευτυχή εις την ζωή σου;
Η εφαρμογή του κοινωνικού συστήματος της αρεσκείας μου και η ανατροπή του σημερινού. Γενικώτερα η επιτυχία μου και η πραγματοποίηση των πολιτικών και κοινωνικών μου αντιλήψεων.
□ Ποία νομίζεις ότι είναι η χειροτέρα τιμωρία δι’ ένα παιδί ωσάν εσένα;
Να με εξαναγκάσουν με τη βία να αποσυρθώ από την καλλιέργεια του πνεύματος και την εκπλήρωσιν του σκοπού μου.
Π.Σ.Π.Α. – ΣΤ΄ Γυμνασίου, Σχολ. Ετος 1936-7
* Τα ντοκουμέντα δημοσιεύθηκαν στο «Βήμα» (10/9/2012) και προέρχονται από το λεύκωμα «Οδοιπορικό μέσα στον χρόνο» (εκδ. Σμίλη), σε επιμέλεια Εύης Δ. Σκληράκη.
Ο κ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
