Το δύσκολο με τον Μάριο Πλωρίτη είναι να ορίσει κανείς με ακρίβεια την ιδιότητά του. Την ίδια στιγμή αυτή η «δυσκολία» είναι που αποτυπώνει και το εύρος της προσωπικότητάς του: ένας βαθιά σκεπτόμενος και δημιουργικός άνθρωπος, πλήρως ενταγμένος στην τρέχουσα πραγματικότητα. Διότι εκτός από διανοούμενος και δάσκαλος ο Μάριος Πλωρίτης υπήρξε και εραστής της ίδιας της ζωής.
Μοιρασμένος, κυρίως, ανάμεσα σε δύο χώρους του δημόσιου βίου, το θέατρο και τον Τύπο, ο Μάριος Παπαδόπουλος, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, διέσχισε τη μεταπολεμική Ελλάδα και συνέβαλε στην πνευματική και πολιτισμική της επανεκκίνηση. Μεταφραστής, σκηνοθέτης, κριτικός θεάτρου, λογοτέχνης, δοκιμιογράφος, δημοσιογράφος, ή καλύτερα επιφυλλιδογράφος, με σπουδές Νομικής και Πολιτικών Επιστημών (Πανεπιστήμιο Αθηνών) καθώς και θεατρικές στη Γαλλία, στην Αγγλία και στις ΗΠΑ, ο Πλωρίτης ήταν ένας άνθρωπος ενεργός, εκφραστής της δημοκρατίας και της ελευθερίας.
Ξεκίνησε ως κριτικός θεάτρου και κινηματογράφου στην εφημερίδα «Ελευθερία» (1945-1965), για να συνεχίσει στο «Βήμα» (1965-2006), όπου με τις επιφυλλίδες του έδινε σε συστηματική βάση το στίγμα της εποχής – διέκοψε μόνο επί επταετίας, αυτοεξόριστος στο Παρίσι.
Ο πρώτος «δάσκαλος» εξ αποστάσεως
«Τα άρθρα του Μάριου δεν ήταν ένα «στρωτό κείμενο»» γράφει ο Γιώργος Ρωμαίος σε έναν απολογισμό της αρθογραφίας του («Το Βήμα», 31.12.2006). «Ηταν ένα μοναδικό «κέντημα» ιδεών, απόψεων, επιχειρημάτων, διανθισμένων με πλήθος αποσπασμάτων από κείμενα αρχαίων και σύγχρονων συγγραφέων, ελλήνων και ξένων. Ενα μοναδικό «κέντημα» με χαρακτηριστικό γνώρισμα το παιχνίδι των λέξεων. Σπανίως υπάρχουν κείμενα εφημερίδων με τον πλούτο των λέξεων και τον άριστο συνδυασμό τους σαν αυτά του Μάριου. Ο Μάριος «παίδευε» τα κείμενά του. Δεν ήταν άρθρα. Ηταν δοκίμια με θέματα από την επικαιρότητα».
Από τους πρωτεργάτες στην ίδρυση του Θεάτρου Τέχνης μαζί με τον Κάρολο Κουν, μετέφρασε όλο, σχεδόν, το σύγχρονο και πρωτοπόρο θέατρο της εποχής που παιζόταν στο ιστορικό Υπόγειο. Οι μεταφράσεις του, που συνεχίζουν να παίζονται ακόμη, αποτέλεσαν σημείο αναφοράς στη σύγχρονη δημιουργία. Συνιδρυτής μαζί με τον Αλέκο Πατσιφά και τον Νίκο Καρύδη των εκδόσεων Ικαρος, ο Πλωρίτης βρισκόταν πάντα μέσα στο καινούργιο, ένα καινούργιο που ήξερε πώς να βγάζει ρίζες και να επιβιώνει και να διαρκεί στο μέλλον.
Ανάμεσα στις πολλαπλές δραστηριότητες που ανέπτυξε στα δημόσια πράγματα του τόπου μας, ανέλαβε διευθυντής του θεατρικού τμήματος του τότε ΕΙΡ (1950-1952), έγινε καθηγητής της Ιστορίας Θεάτρου στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης (1956-1967), καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Βενσέν στο Παρίσι και αργότερα καθηγητής Θεατρολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Στο πλούσιο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται δεκάδες τίτλοι («Της σκηνής και της τέχνης», «Ερως ελευθερίας και δημοκρατίας») για το θέατρο, τη δημοκρατία, τη γλώσσα, και περισσότερες από 100 μεταφράσεις θεατρικών, κυρίως, έργων.
Παράλληλα συνεργάστηκε και σκηνοθέτησε, κυρίως τη δεκαετία του ’50, αθηναϊκούς θιάσους και με την παρουσία του καθόρισε τα θεατρικά δρώμενα του τόπου μας, στο δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα.
«Ο Μάριος Πλωρίτης όμως δεν αντιπροσωπεύει μια ολόκληρη θεατρική εποχή μονάχα επειδή συμμετείχε στα έργα και τις ημέρες του στην εποχή αυτή, ούτε μονάχα επειδή στα πάμπολλα γραφτά του της έδωσε μορφή. Την αντιπροσωπεύει και επειδή ο ίδιος σαν προσωπικότητα, σαν χειρονομία, σαν προφορικός λόγος την κουβαλούσε πάνω του, χαραγμένη στο σώμα, στη συμπεριφορά του», παρατηρεί εύστοχα η θεατρολόγος Ελένη Βαροπούλου στο άρθρο της «Πώς σημάδεψε το ελληνικό θέατρο» ο Μάριος Πλωρίτης («Το Βήμα», 31.12.2006).
Απέναντι στη μοναρχία
Μια ιδιαίτερη στιγμή στη διαδρομή του Πλωρίτη αποτέλεσε η τηλεοπτική παρουσία του στο δημοψήφισμα του 1974. Εκείνο το βράδυ της 28ης Νοεμβρίου, μαζί με τον Κώστα Σημίτη και τον καθηγητή Γιώργο Κουμάντο, στάθηκε απέναντι στη μοναρχία. Με μια συγκλονιστική και σύντομη, πλην καταλυτική, ομιλία, ο Πλωρίτης υπερασπίστηκε την δημοκρατία και με τα επιχειρήματά του συνέβαλε στην επικράτησή της. Γιατί πίστευε βαθιά στην αξία του ανθρώπου, στο κράτος δικαίου, στην ελευθερία και τη δημοκρατία.
Κοσμοπολίτης και πολυταξιδεμένος, αγαπούσε, εκτός από το θέατρο, την κλασική μουσική και την όπερα, μιλούσε τέσσερις γλώσσες, ήταν ένας ευγενής, έξυπνος και γοητευτικός συνομιλητής, που εκτιμούσε και αγαπούσε τις γυναίκες. Εκανε τρεις γάμους. Πρώτα με την Ελλη Λαμπέτη (χώρισαν το 1953), μετά με τη Μαρίκα Ανεμογιάννη (ο γάμος έγινε το 1964 και διήρκεσε ως το τέλος της ζωής της) και τέλος με την Κάτια Δανδουλάκη (παντρεύτηκαν το 1996 και έμειναν μαζί ως τον Δεκέμβριο του 2006 που πέθανε ο Πλωρίτης).
Οποιος είχε την τύχη να γνωρίσει τον Μάριο Πλωρίτη δεν αργούσε να συνειδητοποιήσει ότι μέσα στον διανοούμενο ζούσε κι ένας ευφυής, χαριτωμένος, κοινωνικός άνδρας, που ήξερε να διηγείται ιστορίες και περιστατικά μιας πλούσιας, σε εμπειρίες, ζωή. Οι αντιλήψεις του, που συνέθεσαν και καθόρισαν τον τρόπο ζωής του, ήταν πάντα ενταγμένες στο κοινωνικό σύνολο. Ενας σπάνιος συνδυασμός, δυσεύρετος στην εποχή μας.
Με δικά του λόγια
□ «Τελικός στόχος και σκοπός των γνήσιων δημοκρατών δεν μπορεί παρά να είναι η κοινωνική Δημοκρατία… Γιατί η τυπική Δημοκρατία παρέχει στις αντιλαϊκές και αντικοινωνικές δυνάμεις πλήθος δυνατότητες να τη διαστρέφουν, να τη φαλκιδεύουν και έτσι να εμποδίζουν αδιάκοπα κάθε αλλαγή και κάθε πρόοδο. Το πρόβλημα είναι πώς μέσα από τη λειτουργία σωστής πολιτικής Δημοκρατίας θα μεθοδευθεί η αποδυνάμωση αυτών των δυνάμεων και μηχανισμών ώστε ν’ ανοίξει ο δρόμος για τη σωστή κοινωνική Δημοκρατία».
□ «Οσο οι άνθρωποι θα χωρίζονται σε «έχοντες» και «μη έχοντες», σε κατέχοντες την εξουσία και καταπιεζόμενους από την εξουσία, σε διψαλέους για την ελευθερία (τους) και σε τρομαλέους μπρος στην ελευθερία (των άλλων), τούτη η γη δεν θα πάψει ν’ ανεμοδέρνεται από «οξύτητες», «αναταραχές» και «υπερβολές». Υπερβάλλει εξ ορισμού όποιος «έχει». Και παλεύοντας ν’ αποχτήσει «τα εαυτού» υπερβάλλει και όποιος «δεν έχει»».
□ «Μιλάνε και ξαναμιλάνε για «σύγκρουση πολιτισμών» Δύσης και Ανατολής. Αλλά μ’ αυτές τις συνθήκες – όπου ο ένας ατομικισμός τρέφει τον άλλον, η μία βία σπιρουνίζει την άλλη, το ένα ολοκαύτωμα συδαυλίζει το άλλο – βαδίζουμε ακατάσχετα σε κατάρρευση του πολιτισμού ολόκληρου, όποιο χρώμα και προσανατολισμό κι αν έχει. Το ποίημα του John Donne που μνημόνευσα πιο πάνω καταλήγει: «Μη ρωτάς, λοιπόν, για ποιον χτυπά η καμπάνα. Χτυπάει για σένα». Χτυπάει για όλους μας. Αλλά ποιοι την ακούνε;».
□ Ο Μάριος Πλωρίτης γεννήθηκε στον Πειραιά στις 19 Ιανουαρίου 1919. Εγραφε στο «Βήμα» από το 1965 σταθερά ως τον θάνατό του το 2006 (εκτός από την περίοδο της επτάχρονης δικτατορίας, όταν είχε καταφύγει αυτοεξόριστος στο Παρίσι).
