Θα είναι το «κύκνειο άσμα» για τον αγροτικό τομέα στην Ελλάδα ή η ευκαιρία για την επανεκκίνησή του; Οι προτάσεις της Κομισιόν για την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) κατά την επόμενη προγραμματική περίοδο 2021-2027 συμπυκνώνονται σε δύο πόλους: συρρίκνωση των κονδυλίων και πολλαπλή συμμόρφωση του αγρότη σε διάφορες πρακτικές (ψηφιοποίηση, πρασίνισμα κ.ά.) για να μπορέσει να λάβει τη βασική ενίσχυση.
Η ευρωπαϊκή… βοήθεια για την ελληνική παραγωγή, βάσει των όσων έχουν έως σήμερα παρουσιαστεί από τα αρμόδια ευρωπαϊκά όργανα, εκτιμάται ότι θα είναι μικρότερη κατά τουλάχιστον τρία δισεκατομμύρια ευρώ. Πανευρωπαϊκά η χρηματοδότηση για τις άμεσες ενισχύσεις των αγροτών (Α’ Πυλώνας της ΚΑΠ) υπολογίζεται ότι θα περιοριστεί πάνω από 11%. Οσο για τα Προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης (Β’ Πυλώνας ΚΑΠ) – δηλαδή του επιχειρησιακού εργαλείου που έχουν τα κράτη-μέλη για να χαράσσουν την πολιτική τους στον αγροτικό κλάδο τα επόμενα χρόνια, στηρίζοντας συγκεκριμένους παραγωγικούς τομείς – οι προβλέψεις αναφέρουν μειώσεις από 21% έως και 26%.
Ετσι, τα πράγματα δυσκολεύουν, έτι περαιτέρω, για τους έλληνες παραγωγούς, οι οποίοι από τις 17 Δεκεμβρίου βρίσκονται ήδη στους δρόμους, διαμαρτυρόμενοι για τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν με το υψηλό κόστος παραγωγής λόγω ακριβών εισροών (φυτοφάρμακα, ζιζανιοκτόνα, λιπάσματα) και εφοδίων, τη φορολόγηση, τις ασφαλιστικές εισφορές κ.λπ.
Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας στην παρέμβασή του κατά τη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στα μέσα Δεκεμβρίου ανέφερε ότι πρέπει να διασφαλισθούν τουλάχιστον τα σημερινά επίπεδα χρηματοδότησης και για τους δύο πυλώνες της ΚΑΠ. Παράλληλα, εξέφρασε τη διαφωνία του για την αύξηση της εθνικής συγχρηματοδότησης από 20% σε 30%, καθώς αυτό αποτελεί ένα πρώτο βήμα για την επανεθνικοποίηση της ΚΑΠ, γεγονός που θα φέρει σε δυσχερέστερη θέση τις ελλειμματικές χώρες του Νότου της Ευρώπης, έναντι των πλούσιων του Βορρά, δημιουργώντας ανισότητες. Η επανεθνικοποίηση συνιστά οπισθοχώρηση καθώς χάνεται ο ενιαίος χαρακτήρας της ευρωπαϊκής αγροτικής πολιτικής. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κ. Σταύρος Αραχωβίτης υποστηρίζει σε όλα τα ευρωπαϊκά φόρα τη διατήρηση του προϋπολογισμού της ΚΑΠ, τουλάχιστον στα τρέχοντα επίπεδα, εξασφαλίζοντας νέους πόρους που θα καλύψουν το καθαρό κόστος του Brexit και τις νέες προτεραιότητες.
Περιβαλλοντικές απαιτήσεις
Η Κομισιόν, σε συμμόρφωση και των ευρωπαϊκών στόχων για την προστασία του περιβάλλοντος και την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής, προτείνει μια οικολογική ΚΑΠ. Οι άμεσες ενισχύσεις (ο βασικός μηχανισμός πληρωμής βάσει στρεμμάτων παραμένει), όπως διαφαίνεται, θα αποτελούν και στην επόμενη προγραμματική περίοδο το μεγαλύτερο τμήμα του προϋπολογισμού της. Ομως για να τις λαμβάνουν οι αγρότες, τίθενται αυξημένες περιβαλλοντικές απαιτήσεις για όλες τις εκμεταλλεύσεις.Σύμφωνα με τις νομοθετικές προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ΚΑΠ μετά το 2020 πρέπει να διασφαλίζει τη διατροφική επάρκεια και ποιότητα των τροφίμων, την προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων, τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής των αγροτικών περιοχών, την αύξηση του αγροτικού εισοδήματος. Για να επιτευχθούν οι στόχοι πρέπει οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις να εκσυγχρονιστούν και να απομακρυνθούν από τα παλαιά μοντέλα δίνοντας έμφαση στην καινοτομία και στην ψηφιοποίηση, με ενίσχυση της έρευνας. Επιπλέον, θα ενισχυθεί το «πρασίνισμα», που υπάρχει και στην τρέχουσα ΚΑΠ, βάσει του οποίου οι παραγωγοί αμείβονται με επιπλέον ενισχύσεις για «πράσινες» πρακτικές που εφαρμόζουν.
Παρακολούθηση της συμμόρφωσης
Το κομβικό σημείο ωστόσο θα είναι η παρακολούθηση της συμμόρφωσης, όχι του κάθε παραγωγού αλλά του κάθε κράτους-μέλους. Ετσι, θεωρεί η Κομισιόν ότι θα μπορεί να ελέγχει την πολιτική που εφαρμόζει κάθε χώρα και εάν τελικά τα χρήματα που δίνει αποδίδουν προς όφελος της ευρωπαϊκής γεωργίας. Γι’ αυτόν τον λόγο απαιτείται η ψηφιοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας. Αν ο ετήσιος έλεγχος που θα γίνεται καταδείξει ότι η πλειονότητα των στόχων δεν υλοποιούνται θα επιβάλλονται κυρώσεις που μπορεί να φτάνουν έως και την αναστολή των πληρωμών.
Οπως ήταν αναμενόμενο, ενστάσεις έχουν υποβληθεί από όλα τα κράτη-μέλη. Ο σχεδιασμός της επόμενης ΚΑΠ, όπως επισημαίνει η πολιτική ηγεσία και του ελληνικού υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, θα αυξήσει το κόστος και τη γραφειοκρατία, επιβαρύνοντας τις εθνικές διοικήσεις και κατ’ επέκταση τους αγρότες.
Οι προτάσεις της Επιτροπής για τη νέα ΚΑΠ αυτή την περίοδο συζητούνται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κατατίθενται οι τροπολογίες και προχωρεί η διαβούλευση με τα κράτη-μέλη, διαδικασίες που αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί προς τα τέλη Ιανουαρίου ώστε το τελικό κείμενο να προωθηθεί στο Συμβούλιο για έγκριση.
Πλαφόν ανά γεωργική εκμετάλλευση στα €100.000
Η Ελλάδα, όπως και πολλά άλλα κράτη-μέλη, είναι αντίθετη στην πλήρη εξωτερική σύγκλιση μεταξύ των κρατών-μελών στην κατανομή των άμεσων ενισχύσεων, η οποία ενδεχομένως θα έπληττε τη βιωσιμότητα μεγάλου αριθμού εκμεταλλεύσεων. Οσον αφορά την πρόθεση της ΕΕ για ενίσχυση των μικρών και μεσαίου μεγέθους αγροτικών εκμεταλλεύσεων, η Κομισιόν προβλέπει υψηλότερο επίπεδο στήριξης ανά στρέμμα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει (και μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ενστάσεις από τα κράτη-μέλη) μείωση των ενισχύσεων άνω των 60.000 ευρώ και υποχρεωτική επιβολή ανώτατου ορίου για ενισχύσεις τα 100.000 ευρώ ανά γεωργική εκμετάλλευση.
