H στεφανιαία νόσος αποτελεί μέγιστο και πολύπλευρο πρόβλημα υγείας και όχι μόνο, μιας και είναι η πρώτη αιτία θανάτου στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση της νόσου είναι βαρύνουσας σημασίας για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) και στην Ελλάδα. Ο επίκουρος καθηγητής Καρδιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στην Καρδιολογική Κλινική στο Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ κ. Γεώργιος Γιαννακούλας απαντά σε δέκα κρίσιμα ερωτήματα σε σχέση με τη νόσο. Αναφέρεται στους μύθους γύρω από αυτήν και αναλύει όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για να έχουμε «γερή καρδιά».
1 Είναι συχνή η εμφάνιση της στεφανιαίας νόσου;
Ενας στους πέντε θανάτους στην Ευρώπη οφείλεται στη στεφανιαία νόσο. Στην Ελλάδα αποδίδονται στο νόσημα αυτό περίπου 12.000 θάνατοι ετησίως. Η νόσος προσβάλλει κυρίως άνδρες στην ακμή της ζωής τους, ενώ η μέση ηλικία κατά την οποία εμφανίζεται το πρώτο έμφραγμα του μυοκαρδίου είναι η δεκαετία των 50. Οι γυναίκες προσβάλλονται 10 χρόνια αργότερα σε σύγκριση με τους άνδρες.
2 Η στεφανιαία νόσος δημιουργείται σε μικρό χρονικό διάστημα;
Μύθος. Η στεφανιαία νόσος δημιουργείται από τη χρόνια προοδευτική συσσώρευση μαλακού, λιπώδους υλικού (αθηρωματική πλάκα) που στενεύει τις αρτηρίες και προκαλεί ανεπαρκή αιμάτωση (ισχαιμία) του μυοκαρδίου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μειωμένη παροχή οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών στους ιστούς της καρδιάς. Το κλινικό αποτέλεσμα είναι ο πόνος στο στήθος που ονομάζεται στηθάγχη.
3 Μπορώ να ελέγξω τον κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου;
Συνολικά, μπορεί να δει κανείς τη στεφανιαία νόσο ως ένα παζλ, κομμάτια του οποίου είναι οι παράγοντες κινδύνου για τη νόσο. Πέρα από την κληρονομικότητα, οι υπόλοιποι παράγοντες κινδύνου είναι τροποποιήσιμοι, που σημαίνει ότι μπορούμε να τους ελέγξουμε. Τέτοιοι παράγοντες είναι η πτωχή δίαιτα, το κάπνισμα, η αρτηριακή υπέρταση, η υπερλιπιδαιμία, ο σακχαρώδης διαβήτης, η έλλειψη αερόβιας άσκησης, η παχυσαρκία, η κατάχρηση αλκοόλ. Οσο περισσότερους παράγοντες κινδύνου μαζεύει κανείς τόσο πιο πιθανό γίνεται να σχηματιστεί κάποια στιγμή το «παζλ» της στεφανιαίας νόσου στη ζωή του.
4 Παίρνω ασπιρίνη προληπτικά για να αποφύγω μελλοντικό έμφραγμα;
Τελευταίες μελέτες δεν ευνοούν την προληπτική χρήση της στις περισσότερες περιπτώσεις πρωτογενούς πρόληψης. Αντίθετα, η μακροχρόνια λήψη της φαινομενικά αθώας ασπιρίνης για πρόληψη στεφανιαίας νόσου συνδέεται με περισσότερες αιμορραγίες παρά οφέλη στο καρδιαγγειακό σύστημα. Φυσικά, σε περιπτώσεις εγκατεστημένης στεφανιαίας νόσου δεν χωράει καμία αμφισβήτηση για τη χρησιμότητα της ασπιρίνης.
5 Εχω υψηλή τιμή χοληστερόλης, άρα πρέπει να πάρω φάρμακο για να πέσει στο φυσιολογικό για να αποφύγω τη στεφανιαία νόσο;
Πραγματικά, η υπερλιπιδαιμία, και συγκεκριμένα η «κακή» χοληστερόλη (LDL), αποτελεί βασικό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη της στεφανιαίας νόσου. Ομως το βασικό κριτήριο για τη χορήγηση υπολιπιδαιμικών φαρμάκων είναι ο συνολικός καρδιαγγειακός κίνδυνος και όχι μόνη της η τιμή της χοληστερόλης. Για παράδειγμα, μία νέα γυναίκα χωρίς παράγοντες κινδύνου και σχετικά υψηλή τιμή χοληστερόλης πιθανόν δεν θα χρειαστεί υπολιπιδαιμική αγωγή, ενώ ένας μεσήλικος, καπνιστής με αρτηριακή υπέρταση πιθανόν να είναι υποψήφιος για αγωγή έστω και με πιο χαμηλές τιμές LDL. Ο γιατρός σας θα σας πληροφορήσει για τον 10ετή κίνδυνο ανάπτυξης στεφανιαίας νόσου με βάση το προφίλ σας και την ενδεχόμενη ανάγκη υπολιπιδαιμικής αγωγής.
6 Θα αντιληφθώ την ύπαρξη στεφανιαίας νόσου αφού θα έχω επεισόδια πόνου στο στήθος;
Η διαδικασία της αθηροσκλήρωσης δεν συνδέεται απαραίτητα με συμπτώματα. Σε ασθενείς με ήπιες στενώσεις των στεφανιαίων αρτηριών μπορεί να μην εμφανίζονται συμπτώματα. Διαβητικοί, ηλικιωμένοι ασθενείς μπορεί να είναι ασυμπτωματικοί ακόμη και επί ύπαρξης σοβαρών στενώσεων στα στεφανιαία αγγεία. Σε ένα ποσοστό 25% ασθενών με στεφανιαία νόσο, η πρώτη εκδήλωση είναι ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος. Σε άλλους τα συμπτώματα δεν είναι τόσο εύκολα αναγνωρίσιμα, αφού μπορεί να περιλαμβάνουν ναυτία, ιδρώτα, μουδιάσματα στα άνω άκρα ή ακόμη και δυσπεπτικά ενοχλήματα. Αν εμφανίσετε πρωτόγνωρα συμπτώματα δυσφορίας ή πόνου στο στήθος πρέπει να εξεταστείτε άμεσα από καρδιολόγο.
7 Πώς μπαίνει λοιπόν η διάγνωση;
Η διάγνωση της στεφανιαίας νόσου στηρίζεται κυρίως στο ιστορικό και κάποιες παρακλινικές ή απεικονιστικές εξετάσεις. Αυτές περιλαμβάνουν κατά περίπτωση το ηλεκτροκαρδιογράφημα, τη δοκιμασία κόπωσης σε κυλιόμενο τάπητα, το σπινθηρογράφημα του μυοκαρδίου και το υπερηχογράφημα ή μαγνητική τομογραφία με stress, την αξονική τομογραφία και την επεμβατική στεφανιογραφία.
8 Αφού υπάρχει η αναίμακτη αξονική στεφανιογραφία, θα πρέπει να κάνω μία προληπτική εξέταση;
Μύθος. Η αναίμακτη στεφανιογραφία δεν θα πρέπει να γίνεται χωρίς την ύπαρξη συμπτωμάτων σε ασθενείς χαμηλού κινδύνου γιατί σχετίζεται με έκθεση σε σημαντική ακτινοβολία. Αλλωστε, η ενδεχόμενη ανίχνευση αθηρωματικών πλακών δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ο ασθενής κινδυνεύει από έμφραγμα στο άμεσο μέλλον.
9 Υπάρχει θεραπεία;
Για τη σύγχρονη καρδιολογία, η στεφανιαία νόσος είναι μια κατάσταση συνήθως αντιμετωπίσιμη. Μια πλειάδα φαρμάκων χρησιμοποιούνται τόσο για τη βελτίωση των συμπτωμάτων όσο και την παράταση της επιβίωσης σε σταθερούς ασθενείς. Σε πιο δύσκολες περιπτώσεις, κατά κύριο λόγο σε ασταθείς ασθενείς, η επεμβατική καρδιολογία, με χρήση ειδικών μπαλονιών και stents, μπορεί να επιτελέσει μηχανική διάνοιξη του στενωμένου αγγείου. Κάποιοι ασθενείς θα χρειαστούν by-pass, δηλαδή χειρουργική παράκαμψη του στενωμένου αγγείου με μοσχεύματα.
10 Μετά το έμφραγμα καλό είναι να μην ασκούμαι για να μη ζορίζω την καρδιά;
Απεναντίας! Ενα έμφραγμα πρέπει να αποτελέσει αφορμή για έναν πιο δραστήριο τρόπο ζωής. Μετά την πάροδο ενός διαστήματος ανάπαυσης στην πρώιμη μετεμφραγματική περίοδο, ο ιατρός σας θα σας συστήσει σταδιακή αερόβια άσκηση. Μακροπρόθεσμος στόχος είναι τουλάχιστον 30 λεπτά αερόβιας άσκησης (π.χ. γρήγορο περπάτημα) 5 φορές την εβδομάδα. Απαραίτητη παραμένει και η ρύθμιση όλων των λοιπών παραγόντων κινδύνου.
