Οι κρατούσες ερμηνείες των αρχαιολόγων για το φύλο, τις συγγένειες και την ταυτότητα των θυμάτων της Πομπηίας ανατρέπονται οριστικά από τις πρώτες γενετικές αναλύσεις σε αρχαία οστά.

Οταν ο Βεζούβιος εξερράγη το 79 μ.Χ., κύματα υπέρθερμου ηφαιστειακού υλικού κάλυψαν τη ρωμαϊκή πόλη και τη μετέτρεψαν σε χρονοκάψουλα που δεν άνοιξε μέχρι τις πρώτες ανασκαφές το 1748. Σώματα των θυμάτων που εγκλωβίστηκαν μέσα στην τέφρα αποσυντέθηκαν με την πάροδο του χρόνου και άφησαν κοιλότητες μέσα στις οποίες παρέμεναν μόνο τμήματα οστών.

Το 1863, ο αρχαιολόγος Τζιουζέπε Φιορέλι άρχισε να δημιουργεί εκμαγεία των νεκρών χύνοντας γύψο μέσα σε αυτές τις κοιλότητες. Τα 104 εκμαγεία που προέκυψαν καταγράφουν τις αγωνιώδεις τελευταίες στιγμές ανθρώπων που είτε κάηκαν ζωντανοί είτε πέθαναν από ασφυξία στη διάρκεια της καταστροφής στην Πομπηία.

Οι στάσεις των νεκρών οδήγησαν σε σενάρια για την ταυτότητα και τις σχέσεις τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το εκμαγείο ενός ξαπλωμένου ενήλικου, πάνω στην κοιλιά του οποίου καθόταν ένα παιδί (εικόνα). Το χρυσό βραχιόλι στον καρπό του ενήλικου οδήγησε τους αρχαιολόγους στην ερμηνεία ότι επρόκειτο για μητέρα και το παιδί της.

Ομως όχι, στην πραγματικότητα πρόκειται για το πτώμα ενός άνδρα που δεν είχε καμία συγγένεια με το παιδί, αποκαλύπτει η νέα, διεθνής μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Current Biology».

Στη διάρκεια εργασιών συντήρησης 86 εκμαγείων, οι ερευνητές συνέλεξαν θραύσματα οστών και κατάφεραν να απομονώσουν και να συγκρίνουν γενετικό υλικό 14 ανθρώπων. Τα μη αναμενόμενα ευρήματα «έχουν σημαντικές συνέπειες για την ερμηνεία αρχαιολογικών δεδομένων και την κατανόηση των αρχαίων κοινωνιών» σχολίασε η Αλίσια Μίτνικ του Χάρβαρντ, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.

Ο σκελετός με το χρυσό βραχιόλι και το νεκρό παιδί βρέθηκε στο ίδιο δωμάτιο μαζί με δύο άλλα άτομα, έναν ενήλικο που υποτίθεται ήταν ο πατέρας και ένα δεύτερο παιδί που δείχνει μεγαλύτερο σε ηλικία.

Μέχρι τώρα, οι αρχαιολόγοι είκαζαν ότι επρόκειτο για οικογένεια. Στην πραγματικότητα, τα τρία από τα τέσσερα άτομα που εξετάστηκαν δεν είχαν καμία άμεση βιολογική συγγένεια, αποκαλύπτει το DNA των σκελετών τους.

Ενα άλλο αφήγημα που διαψεύδεται αφορά δύο ενηλίκους που πέθαναν αγκαλιασμένοι και υποτίθεται ότι ήταν είτε αδελφές είτε μητέρα και κόρη. Το ένα από τα δύο εκμαγεία που εξετάστηκαν ανήκε τελικά σε άνδρα.

Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι οι αρχαιολόγοι παλαιότερων εποχών όχι μόνο προχωρούσαν σε αστήρικτες ερμηνείες που θα μεγέθυναν το ανθρώπινο δράμα της Πομπηίας στα μάτια του κοινού, αλλά επιπλέον μετέφεραν και επανατοποθετούσαν κάποια εκμαγεία κατά το δοκούν. «Τα γενετικά ευρήματα μας ενθαρρύνουν να αναλογιστούμε τους κινδύνους της επινόησης ιστοριών […] σύμφωνα με τις προσδοκίες της σύγχρονης εποχής» είπε ο Ντέιβιντ Ράιχ του Χάρβαρντ.

Η μελέτη, τέλος, επιβεβαιώνει ότι ο πληθυσμός της Πομπηίας ήταν γενετικά ποικιλόμορφος, με τα θύματα που εξετάζονται να αντλούν καταγωγή από πρόσφατα κύματα μετανάστευσης από την Ανατολική Μεσόγειο.