Τι θα κρίνει τις εκλογές; Πριν ακόμη και από τη διαδικασία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας το ερώτημα αναδείχθηκε σε «Ιερό Δισκοπότηρο» πολιτικών, αναλυτών και απλών πολιτών. Επιδίωξη του παρόντος είναι η καταγραφή κάποιων γεγονότων που έχουν ήδη διαμορφώσει την ελληνική πραγματικότητα διεκδικώντας καταλυτικό ρόλο στην έκβαση των εκλογών.
1. Αποδυνάμωση της χώρας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη
Το 2003 η Ελλάδα κατείχε δεσπόζουσα θέση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Είχε καταφέρει να απομακρυνθεί από το βαλκανικό παρελθόν της και να ενταχθεί στην ευρωπαϊκή οικογένεια με όρους διεθνών συμμαχιών, οικονομικής προοπτικής, πολιτικής σταθερότητας, κοινωνικής και πολιτισμικής ανάπτυξης. Σήμερα εκείνη η δεσπόζουσα θέση έχει απολεστεί: στη συνείδηση των πολιτών της η Ελλάδα έχει σοβαρό έλλειμμα δημοκρατίας, η οικονομία της και οι προοπτικές της έχουν καταρρεύσει, η διαφθορά είναι το σύνηθες, η στρατιωτική ισχύς έχει υποχωρήσει και οι διεθνείς συμμαχίες έχουν επίσης αποδυναμωθεί. Στα μάτια του Ελληνα η Ελλάδα προσομοιάζει με τις πρώην ανατολικές χώρες της περιοχής 10 χρόνια πριν, όπου η μετάβαση στην ελεύθερη οικονομία, στην κοινοβουλευτική δημοκρατία, στη συνύπαρξη μέσω υπερεθνικών σχημάτων δεν είχε ακόμη αφομοιωθεί (έρευνα Balkan Monitor, 2003-2014). Η κρίση στην ευρύτερη περιοχή, με τους εθνικισμούς και τις απειλές να διαμορφώνονται στα επίπεδα της δεκαετίας του ’90, δεν είναι ανεξάρτητη από την αποδυνάμωση της Ελλάδας και τη συνακόλουθη υποχώρηση του ευρωπαϊκού οράματος στην περιοχή.
2. Αδυναμία προσαρμογής στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα και στην παγκοσμιοποίηση
Η προεκλογική περίοδος ξεκίνησε με τη λήξη των ευρωεκλογών του Μαΐου 2014. Ακρογωνιαίος λίθος της εθνικής πρότασης –κυβέρνησης και αντιπολίτευσης –ήταν η έξοδος από τα μνημόνια και η διαχείριση της επόμενης ημέρας όπου η χώρα θα ανέπνεε τον αέρα της αυτονομίας. Αγνοώντας ωστόσο ένα βασικό γεγονός: η πλήρης αυτονομία είναι παρελθόν. Ακόμη κι αν αποχωρούσε η τρόικα, η Ελλάδα, όπως και κάθε άλλο κράτος-μέλος της ευρωζώνης, υπόκειται σε κανονισμούς και ελέγχους που περιορίζουν την αυτονομία της (π.χ., έγκριση των προϋπολογισμών από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κανονισμοί για ελλείμματα/χρέος που ισχύουν για όλους με επιβολή προστίμων).
Η χώρα οδεύει λοιπόν σε εκλογές με τις μεγάλες προκλήσεις να έχουν διαμορφωθεί ήδη «από τη ζωή» και όχι από μια επεξεργασμένη πρόταση για την εθνική πορεία τα επόμενα χρόνια, σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης:
–Η πραγματική οικονομία (παραγωγή, εξαγωγές, επενδύσεις) βρίσκεται στο ναδίρ.
–Τα χρέη/δάνεια που πιέζουν ασφυκτικά την οικονομία είναι σε ευρώ και υπόκεινται σε ευρωπαϊκές διατάξεις.
–Η πολιτική αστάθεια είναι πραγματικότητα: πρόωρες κάλπες, εκκρεμότητα Προέδρου, αδυναμία του πολιτικού συστήματος να αναδείξει ισχυρές κυβερνήσεις, πιθανότητα επαναληπτικών εκλογών.
3. Η μεταρρυθμιστική κόπωση ενισχύει την πόλωση
Οι πολίτες δυσανασχετούν με την ακραία πόλωση, συμφωνούν ότι χρειάζεται να αλλάξει η χώρα, αλλά δεν γνωρίζουν ούτε προς ποια κατεύθυνση ούτε με ποιον τρόπο. Συμφωνούν ότι χρειάζεται νέα πολιτική ελίτ αλλά αδυνατούν να την εντοπίσουν και να την αναδείξουν. Το πολιτικό σύστημα εμφανίζεται δυσκίνητο, δυσκολεύεται να ανατρέψει στρεβλές καταστάσεις και αρνείται να εκχωρήσει στην ελληνική κοινωνία θεσμούς και εργαλεία ώστε εκείνη να αναλάβει την ευθύνη της ζωής και της τύχης της. Ισως επειδή η μεταρρύθμιση προϋποθέτει συγκεκριμένο σχέδιο, εμπνευσμένες ηγεσίες, κρίσιμο αριθμό ανθρώπων που επιθυμούν τις αλλαγές και κυρίως κόπο σε βάθος χρόνου. Αλλά η πολυτέλεια του χρόνου δεν υπάρχει.
4. Στο παραβάν: η προάσπιση των κεκτημένων
Σε περιόδους κρίσης η ψήφος είναι στρατηγική και λιγότερο ιδεολογική. Ο πολίτης συμμετέχει στη διαδικασία με τη δική του ατζέντα, όχι των κομμάτων. Υπό αυτό το πρίσμα, ακόμη και η αρνητική αξιολόγηση του έργου ενός κόμματος που βρίσκεται στην εξουσία μπορεί να περάσει σε δεύτερη μοίρα αν η εναλλακτική επιλογή δεν διασφαλίζει τη διατήρηση του προσωπικού / οικογενειακού status.
Διάφορες αναλύσεις περιγράφουν την εκλογική αναμέτρηση ως μια μάχη μεταξύ φόβου και οργής. Η αλήθεια είναι ότι ο φόβος έχει ήδη επισκιάσει και τα δύο στρατόπεδα. Το δίλημμα των εφετινών εκλογών διαμορφώνεται από τη μάχη μεταξύ του φόβου της λήψης νέων μέτρων λιτότητας, από τη μία, και του φόβου μιας οικονομικής περιπέτειας ή πορείας προς το άγνωστο, από την άλλη.
Το προβάδισμα της αντιπολίτευσης το δεύτερο εξάμηνο του 2014 δείχνει την τάση. Η τελική έκβαση όμως των εκλογών δεν είναι προκαθορισμένη. Δεν είναι μόνο η απονεύρωση των κομματικών ταυτίσεων ως απόρροια της ελληνικής Μεγάλης Υφεσης αλλά και η πίεση του φόβου που εξωθεί ένα σημαντικό μέρος του εκλογικού σώματος (15%-20%) να μεταθέτει την απόφαση για την ψήφο στην τελευταία κρίσιμη εβδομάδα –ή και στο παραβάν.
Ολοι γνωρίζουν ότι η νέα κυβέρνηση θα μπει αυτομάτως στο μικροσκόπιο της Ευρώπης. Το μαρτυρά και η ενεργός ανάμειξη ευρωπαϊκών μέσων και αξιωματούχων στην προεκλογική περίοδο. Η ταξινόμηση της χώρας μας από τους εταίρους και δανειστές της στη διεθνή κλίμακα κατάταξης των κρατών δεν έχει γίνει ακόμη. Περιμένουν το αποτέλεσμα της 25ης Ιανουαρίου σαν να πρόκειται για δημοψήφισμα. Τελικά στις κάλπες δεν θα είμαστε μόνο «Εμείς και οι Αλλοι», θα είναι και οι «κουτόφραγκοι». Πόσο απέχουμε άραγε στα μάτια τους από τις γείτονες χώρες των Βαλκανίων;
Ο κ. Αλέξης Ρουτζούνης είναι υπεύθυνος Πολιτικών Ερευνών της Κάπα Research.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
