Δεκαπέντε χρόνια έχουν περάσει από εκείνη τη μοιραία μέρα του Φεβρουαρίου, όταν ο Alexander McQueen, οραματιστής, επαναστάτης, ποιητής της μόδας, πήρε την απόφαση να τερματίσει την ζωή του. Και όμως, το κενό που άφησε πίσω του παραμένει αγεφύρωτο και η απώλεια του είναι σαν μια πληγή που ποτέ δεν έκλεισε εντελώς—μια ουλή που παραμένει ευαίσθητη, που όταν την αγγίζεις, τσούζει ακόμα. Μερικές φορές την ξεχνάς, χάνεσαι μέσα στη ροή του χρόνου, αλλά ύστερα έρχεται κάτι—ένα παλιό σχέδιο, μια φωτογραφία, ένα απόσπασμα από ένα show του—και η μνήμη ξανανοίγει το τραύμα. Είναι εκεί, όπως ο πόνος που ξυπνά τις βροχερές μέρες, υπενθυμίζοντας πως κάποτε υπήρξε κάτι σπάνιο, μοναδικό και ανεπανάληπτο. Ο κόσμος της μόδας μπορεί να προχωρά, να αλλάζει, οι τάσεις έρχονται και φεύγουν, αλλά η αίσθηση πως κάτι πολύτιμο λείπει, πως η δημιουργία έχει χάσει έναν από τους πιο γενναίους της εκφραστές, δεν έχει ξεθωριάσει..
Στις 11 Φεβρουαρίου 2010, ο κόσμος της μόδας έχασε έναν από τους πιο ιδιοφυείς και ανατρεπτικούς δημιουργούς του. Ο Alexander McQueen, ένας δημιουργός που σκηνοθετούσε όνειρα πάνω στις πασαρέλες, έφυγε από τη ζωή, αφήνοντας πίσω του ένα ανυπέρβλητο κενό.
Ο McQueen δεν ακολούθησε ποτέ κανόνες. Αντίθετα, τους αμφισβητούσε, τους καταργούσε και δημιουργούσε νέους. Ο McQueen δεν ήταν απλώς ένας σχεδιαστής. Ήταν ένας αφηγητής που χρησιμοποιούσε το ύφασμα όπως ένας ποιητής τις λέξεις και ένας ζωγράφος τα χρώματα. Από το ξεκίνημά του, έκανε σαφές πως η συμβατικότητα δεν ήταν κάτι που τον ενδιέφερε. Ούτε έκανε μόδα απλά για να ντύσει το γυναικείο σώμα -ήθελε να ντύσει ψυχές, να αφηγηθεί ιστορίες, να αγγίξει νεύρα που άλλοι δεν τολμούσαν καν να αναγνωρίσουν. Ήθελε να προκαλέσει, να δημιουργήσει συναισθήματα—ακόμα κι αν αυτά ήταν δυσάρεστα. Δεν φοβόταν τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης· την αγκάλιαζε, τη μετέτρεπε σε τέχνη, τη φορούσε πάνω στο δέρμα των μοντέλων του.
Ο Lee Alexander McQueen γεννήθηκε στις 17 Μαρτίου 1969 στο Λονδίνο. Ήταν το μικρότερο από έξι παιδιά μιας εργατικής οικογένειας. Ο πατέρας του ήταν ταξιτζής, η μητέρα του δασκάλα κοινωνικών επιστημών. Από μικρός ήξερε πως ήθελε να γίνει σχεδιαστής μόδας. Σε ηλικία 15 ετών εγκατέλειψε το σχολείο και ξεκίνησε να δουλεύει ως μαθητευόμενος ράφτης στη Savile Row, την καρδιά της ανδρικής ραπτικής. Εκεί ανέπτυξε μια εξαιρετική τεχνική, μαθαίνοντας την τέχνη της κατασκευής κοστουμιών από κορυφαίους τεχνίτες.
Photos by Dave Benett
Αργότερα, δούλεψε στο Red or Dead και στον Romeo Gigli στο Μιλάνο, πριν επιστρέψει στο Λονδίνο και σπουδάσει στο Central Saint Martins College of Art and Design. Το 1992, παρουσίασε τη συλλογή αποφοίτησής του, Jack the Ripper Stalks His Victims, εμπνευσμένη από τον διαβόητο δολοφόνο του 19ου αιώνα. Τα ρούχα του ήταν σκοτεινά, μελετημένα, γεμάτα ιστορικές και συναισθηματικές αναφορές. Η Isabella Blow, μία από τις πιο επιδραστικές fashion editors της εποχής, είδε το ταλέντο του και αγόρασε ολόκληρη τη συλλογή. Έγινε μέντοράς του και τον βοήθησε να χτίσει το δικό του brand.
Ο McQueen έβλεπε την μόδα σαν έναν καθρέφτη της κοινωνίας, της ιστορίας, του ανθρώπινου πόνου. Το Highland Rape (1995), προκάλεσε τεράστιες αντιδράσεις. Πολλοί πίστεψαν πως εξυμνούσε τη βία κατά των γυναικών. Όμως, η αλήθεια ήταν διαφορετική: η συλλογή αναφερόταν στην καταπίεση της Σκωτίας από την Αγγλία. Ο McQueen, με σκωτσέζικες ρίζες, αντλούσε έμπνευση από την ιστορία των προγόνων του. Τα σκισμένα φορέματα και τα παραμορφωμένα ταρτάν του δεν ήταν μια εικόνα κακοποίησης, αλλά μια κραυγή, ένας τρόπος για να αναγκάσει το κοινό να νιώσει.
Και αυτό ακριβώς ήταν το μεγαλείο του: ήξερε πώς να κάνει τους ανθρώπους να νιώσουν.
Photo by Victor VIRGILE/Gamma-Rapho via Getty Images
Το 1999 παρουσίασε ένα από τα πιο εμβληματικά του shows: No. 13. Στο φινάλε, η Shalom Harlow, φορώντας ένα απλό λευκό φόρεμα, στέκεται πάνω σε μια περιστρεφόμενη πλατφόρμα, ενώ δύο ρομποτικοί βραχίονες την ψεκάζουν με μαύρη και κίτρινη μπογιά. Η στιγμή αυτή έμεινε χαραγμένη στην ιστορία της μόδας—ένα τέλειο παράδειγμα της μίξης τέχνης, τεχνολογίας και συναισθηματικής έντασης που χαρακτήριζε τον McQueen. Δεν ήταν απλά ένα σόου. Ήταν μια τελετουργία που ακόμα και σήμερα παρακολουθώντας την προκαλεί το σοκμ, σε αφήνει με κομμένη την ανάσα, και με την ψυχή σου απογυμνωμένη από συναισθήματα, αλλά γεμάτη με ομορφιά.
Το Voss (2001) ήταν ένα ακόμα αριστούργημα. Το show ξεκίνησε με τους θεατές να βλέπουν μόνο τον εαυτό τους σε καθρέφτες. Όταν άναψαν τα φώτα, φάνηκε πως η πασαρέλα ήταν ένα τεράστιο γυάλινο κουτί, όπου τα μοντέλα κινούνταν σαν σε ψυχιατρική κλινική. Στο τέλος, το κουτί έσπασε, αποκαλύπτοντας μια γυμνή γυναίκα με μάσκα από φτερά, παγιδευμένη ανάμεσα σε πεταλούδες. Ο McQueen ήθελε να αναδείξει την ασφυξία της βιομηχανίας της μόδας και την ομορφιά μέσα στην τρέλα.
Η σκοτεινή πλευρά και ο επίλογος
Παρά την τεράστια επιτυχία του, ο McQueen πάλευε με τους δικούς του δαίμονες. Η Isabella Blow, η γυναίκα που τον είχε ανακαλύψει, αυτοκτόνησε το 2007. Δύο χρόνια αργότερα, ο στενός του φίλος και σχεδιαστής κοσμημάτων, Lee Siegelson, πέθανε. Τον Φεβρουάριο του 2010, η μητέρα του, Joyce, έφυγε από τη ζωή.
Στις 11 Φεβρουαρίου 2010, μία μέρα πριν από την κηδεία της μητέρας του, ο McQueen βρέθηκε νεκρός στο σπίτι του. Ο κόσμος της μόδας πάγωσε. Ένας από τους πιο ιδιοφυείς δημιουργούς της γενιάς του είχε χαθεί, αφήνοντας πίσω του ένα ανεκπλήρωτο όραμα.
Η κληρονομιά του McQueen
Το τελευταίο του show, Plato’s Atlantis, θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της μόδας. Ήταν η πρώτη πασαρέλα που μεταδόθηκε live στο διαδίκτυο, κάνοντας crash το website της SHOWstudio. Ήταν επίσης το ντεμπούτο του Bad Romance της Lady Gaga. Τα «παπούτσια-armadillo», τα φουτουριστικά prints και η ιδέα μιας μετα-ανθρώπινης κοινωνίας έδειξαν το όραμά του για το μέλλον.
Μετά τον θάνατό του, η Sarah Burton ανέλαβε τον οίκο McQueen και τον οδήγησε σε μια νέα εποχή. Το 2011 σχεδίασε το νυφικό της Kate Middleton, αποδεικνύοντας πως το DNA του McQueen μπορούσε να ισορροπήσει μεταξύ ανατροπής και βασιλικής κομψότητας.
Ο McQueen δεν ήταν απλώς ένας σχεδιαστής μόδας. Ήταν ένας αφηγητής, ένας καλλιτέχνης, ένας επαναστάτης. Χρησιμοποίησε τη μόδα για να εκφράσει φόβους, όνειρα, εφιάλτες και αλήθειες που πολλοί δεν τολμούσαν να κοιτάξουν κατάματα.
Δεκαπέντε χρόνια μετά τον θάνατό του, η απουσία του εξακολουθεί να στοιχειώνει τη μόδα. Τι θα είχε δημιουργήσει αν ζούσε; Πώς θα είχε εξελιχθεί;
Ο McQueen έφυγε νωρίς, ίσως επειδή ο κόσμος μας ήταν πολύ μικρός για το μέγεθος της ψυχής του. Ίσως επειδή, όπως όλοι οι μεγάλοι καλλιτέχνες, κουβαλούσε ένα βάρος που κανείς άλλος δεν μπορούσε να σηκώσει.
Δεκαπέντε χρόνια μετά, το έργο του δεν είναι παρελθόν. Είναι παρόν και μέλλον. Οι δημιουργίες του συνεχίζουν να εμπνέουν, να στοιχειώνουν, να μας υπενθυμίζουν πως η μόδα δεν είναι μόνο ύφασμα και ραφές, αλλά συναίσθημα, ιστορία, αλήθεια.
Μας λείπει ο Lee.
Μας λείπει το θάρρος του να αμφισβητεί.
Μας λείπει η μαγεία του να μετατρέπει τον πόνο σε ομορφιά.
Μας λείπει η φωνή του, που δεν φοβόταν να ψιθυρίσει σκοτεινές αλήθειες μέσα από το μεγαλείο ενός φορέματος.
Ο McQueen μπορεί να μην είναι πια εδώ, αλλά κάθε φορά που βλέπουμε ένα κομμάτι του, κάθε φορά που κάποιος σχεδιαστής εμπνέεται από το θάρρος του, κάθε φορά που μια πασαρέλα μετατρέπεται σε μια ιστορία που μας συγκλονίζει, ξέρουμε ότι δεν έχει φύγει πραγματικά.
Γιατί οι θρύλοι δεν πεθαίνουν ποτέ.
