«Το Νησί μου άλλαξε τη ζωή», σχολίασε ενθουσιωδώς ο νεαρός που αναζητούσε την καθοδήγηση του πωλητή στο section της επιστημονικής φαντασίας του «Ελευθερουδάκη». Άλλος ένας άνθρωπος που η Βικτόρια Χίσλοπ προσηλύτισε δια της μπεστσελιρικής οδού; Όχι ακριβώς: το Νησί που τον είχε κάνει να ανακρούσει την πρύμνα του βίου του δεν ήταν η Σπιναλόγκα, αλλά εκείνο του Άλντους Χάξλεϊ (Κάκτος, 1984) – μυθιστόρημα στο οποίο ο μεγάλος βρετανός συγγραφέας επανεξέταζε τις θέσεις του κλασικού του Θαυμαστού καινούργιου κόσμου.)
Το Νησί (Διόπτρα, 2006) ανήκει σε εκείνη την κατηγορία των ευπρεπών ευπώλητων που ξέρουν να πατούν τα κουμπιά του αναγνώστη: διαθέτει άρτιες αφηγηματικές τεχνικές, ικανοποιητικό storytelling, φροντισμένες αλλαγές ρυθμού και στρωτή γραφή. Προσθέστε ένα ξεχασμένο θέμα που ο συγγραφέας ανακαλύπτει, δύο ήρωες που αγωνίζονται κόντρα στις αντιξοότητες, τρεις αλήθειες για τη δύναμη της ζωής ή το ένστικτο της επιβίωσης, τέσσερις πρέζες άλας της γης και η συνταγή είναι έτοιμη προς υποβολή στο Master Chef. (Αν σας αλλάξει τη ζωή βέβαια, μάλλον είχατε ξαναλλάξει ζωή με το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι, έχετε προβάρει νυφικά διάφορα, φιλήσατε τον Ιούδα υπέροχα, το ρίξατε στα μαγιολίκια με τις μάγισσες της Σμύρνης και το ζώδιό σας γράφει ότι αγαπάτε τις ριζικές μεταβολές [ευκαιρία της εβδομάδας: ένα ταξίδι]).
Πίσω από τα θεαματικά ratings της τηλεοπτικής μεταφοράς, ο σπιναλογκισμός της σεζόν 2010-2011 μας υπενθυμίζει ότι το θέμα του νησιού στη νεωτερικότητα έχει ταυτιστεί με την αλληγορία μιας διαφορετικής κοινωνίας. Επιζητώντας να ασκήσουν κριτική σε φαινόμενα της εποχής τους, να οικοδομήσουν ουτοπίες ή δυστοπίες, να αναλύσουν φιλοσοφικές έννοιες, να αναδείξουν κινδύνους ή προοπτικές της πολιτικής διαδικασίας, πλείστοι όσοι συγγραφείς υπερψήφισαν το νησιωτικό σύμπλεγμα. Ειδυλλιακό περιβάλλον και ταυτόχρονα χώρος απομόνωσης / αποκλεισμού, χρησιμοποιείται ως τόπος όπου οι συμβάσεις του πολιτισμού μπορούν να αναμετρηθούν με τα ανθρώπινα ορμέμφυτα – και να αποδειχθεί κατά πόσον είναι επαρκείς ή ελλειπείς.
Στο Νησί του δόκτορος Μορώ (Αίολος, 1990) επιλέγει ο Χέρμπερτ Τζορτζ Ουέλς να στείλει τον ήρωά του προκειμένου να μιλήσει για τη φύση του ανθρώπου και τους κινδύνους της διαστροφής της επιστήμης. Η μυστηριώδης νήσος αποτελεί τη συνηγορία του Ιουλίου Βερν υπέρ της πίστης στην επιστήμη και τη δημιουργικότητα του ανθρώπου. Αντίθετα, στο Νησί της προηγούμενης ημέρας (Ελληνικά Γράμματα, 2004) ο Ουμπέρτο Έκο τοποθετεί το δυϊσμό της προσωπικότητας και το μάταιο της ανθρώπινης δημιουργίας. Ο Πίτερ Μπέντσλεϊ εγκαθιστά στο δικό του The Island (Bantam Books, 1982) μια πειρατική εναλλακτική κοινωνία, ο Ντένις Λιχέϊν στο Νησί των καταραμένων (Χαρλένικ Ελλάς 2004) τον κόσμο ενός ψυχασθενούς (ή έναν κόσμο ψυχασθενών).
Για να μην πιάσουμε κι εκείνα που δεν δηλώνουν ευθέως στον τίτλο τη νησιωτική τους προέλευση. Νησί είναι και η Ουτοπία του Τόμας Μορ (Ιάμβλιχος, 2003), έργο-σταθμός της πολιτικής φιλοσοφίας, σε ερημονήσια ναυαγούν ο αρχετυπικός Ροβινσώνας Κρούσος του Ντάνιελ Ντεφόε ή οι χαρακτήρες του εξαίρετου Άρχοντα των μυγών του Ουίλιαμ Γκόλντινγκ (Καστανιώτης, 2010). Το μόνο που απομένει στον επίδοξο αναγνώστη μπροστά στο πλήθος των επιλογών είναι το γνωστό δίλημμα των διακοπών: να διαλέξει τα πολυσύχναστα ή εκείνα της άγονης γραμμής;
