Η 24η Ιουλίου γιορτάζεται κάθε χρόνο στην Ελλάδα ως η ημέρα της Δημοκρατίας. Είναι η ημέρα που ακριβώς 50 χρόνια πριν από σήμερα, 24 Ιουλίου 1974, η Δημοκρατία επέστρεφε στην Ελλάδα, ύστερα από 7 χρόνια και 3 μήνες στρατιωτικής δικτατορίας, βίας και διωγμών.
Μία ημέρα νωρίτερα, μεσημέρι της 23ης Ιουλίου, η δικτατορία Ιωαννίδη, υπό το βάρος της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, είχε παραδώσει την εξουσία στους πολιτικούς. Ο διορισμένος από την απελθούσα δικτατορία Πρόεδρος της Δημοκρατίας, στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης συγκαλεί σύσκεψη με τη συμμετοχή στραγιωτικών και πολιτικών προσώπων που είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο προδικτατορικά.
Σκίτσο του Κώστα Μητρόπουλου
«ΤΑ ΝΕΑ», 24.7.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Οι διαβουλεύσεις διήρκησαν ως τα ξημερώματα της 24ης Ιουλίου.
Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 24ης Ιουλίου:
«Εγνώσθη ότι κατά την διάρκειαν της συσκέψεως, ο Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγός Γρηγόριος Μπονάνος ανεκοίνωσε προς τους πολιτικούς ηγέτας, ότι αι Ένοπλοι Δυνάμεις της χώρας θα παραμείνουν εις τα στρατιωτικά των έργα και δεν προτίθενται να αναμιχθούν εις το έργον της Κυβερνήσεως» .
Ομόφωνα οι πολιτικοί αποφάσισαν ότι ο ιδανικότερος να αναλάβει την πρωθυπουργία μιας δημοκρατικής κυβέρνησης εθνικής ενότητας ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.
«ΤΑ ΝΕΑ», 24.7.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Επιστροφή Καραμανλή
«Η πρώτη εξάλλου πληροφορία περί επανόδου εις την Ελλάδα του κ. Καραμανλή μετεδόθη με το ακόλουθον τηλεγράφημα του Ασσόσιεϊτεντ Πρες από το Παρίσι:
“Ο στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης, Πρόεδρος της Ελλάδος, προσεκάλεσε τον πρώην πρωθυπουργόν κ. Κωνσταντίνον Καραμανλήν όπως τερματίση την εξορίαν του εις Παριστίους και επανέλθη εις την Ελλάδα, προσεκάλεσε τον πρώην πρωθυπουργόν κ. Κωνσταντίνον Καραμανλήν όπως τερματίση την εξορίαν του εις Παρισίους και επανέλθη εις την Ελλάδα ως πρωθυπουργός, ανεκοίνωσε την Τρίτην το γραφείον του κ. Καραμανλή.
»Το γραφείον του κ. Καραμανλή είπεν ότι ούτος θα ηγηθή κυβερνήσεως εθνικής ενότητος. Ο απαντών εις το τηλέφωνον του κ. Καραμανλή είπεν ότι ο πρώην πρωθυπουργός έχει ήδη αναχωρήσει από το διαμέρισμά, του, επιστρέφων εις Αθήνας. Είπεν ότι δεν γνωρίζει λεπτομερείας της πτήσεως».
Το αεροπλάνο
«Το Γαλλικόν Πρακτορείον μετέδιδε τα εξής:
“Ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας κ. Βαλερύ Ζισκάρ ντ’ Εσταίν έθεσεν αεροσκάφος εις την διάθεσιν του κ. Κωνσταντίνου Καραμανλή, ίνα δυνηθή ούτος να μεταβή εις Αθήνας, ανεφέρετο απόψε εις Παρισίους, εκ του Γραφείου Τύπου του πρώην πρωθυπουργού της Ελλάδος. Εκ της αυτή πηγής διηυκρινίζετο, ότι ο αρχηγός του γαλλικού κρατούς ετηλεφώνησεν εις τον κ. Καραμανλήν διά να του ευχηθή καλήν τύχην και να του εκφράση την υποστήρικίν του.
»Ο κ. Καραμανλής, από της ιδικής του πλευράς, απέστειλεν ευχαριστήριον μήνυμα εις τον πρόεδρον της Γαλλικής Δημοκρατίας:
“Επιστρέφων εις την πατρίδα μου – γράφει ο κ. Καραμανλής εις το μήνυμά του – όπου εκλήθην διά να προσφέρω τας υπηρεσίας μου, δεν θέλω να εγκαταλείψω το γαλλικόν έδαφος χωρίς εκφράσω εις την υμητέραν εξοχότητα και δι’ υμών εις ολόκληρον τον γαλλικόν λαόν την βαθείαν ευγνωμοσύνην μου, δια την φιλοξενίαν ήτις μου προσεφέρθη κατά την μακράν μου παραμονήν μου εις την ωραίαν χώραν σας”.
(…)
»Προ της αναχωρήσεώς του εκ του αεροδρομίου του Λε Μπουρζέ, (…) ο κ. Καραμανλής εδήλωσε προς τους δημοσιογράφους:“Θα επανάλαβω τας λέξεις του αντιπροέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Τρούμαν, όταν του ανεκοινώθη ο θάνατος του Προέδρου Ρούζβελτ: Προσεύχεσθε δι’ εμέ”».
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 24.7.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Παραλήρημα στο αεροδρόμιο
Οι εξελίξεις έχουν φυσικά γίνει γνωστές σε ολόκληρη τη χώρα. Εκατομμύρια πολίτες έχουν βγει στους δρόμους των πόλεων και των χωριών τους και πανηγυρίζουν, ενώ στην Αθήνα δεκάδες χιλιάδες είναι αυτοί που με κάθε μέσον συρρέουν προς το αεροδρόμιο του Ελληνικού για να υποδεχτούν τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Σύμφωνα με «ΤΑ ΝΕΑ» της 24ης Ιουλίου,
«Το αεροδρόμιο του Ελληνικού άνοιξε στις 6:30 χθες το απόγευμα ακριβώς όταν έφθαναν εκεί τα πρώτα πλήθη διά να υποδεχθούν τον κ. Καραμανλή. Όλοι οι χώροι έξω από το παλαίο και το νέο αεροδρόμιο γέμισαν από πλήθη.
(…)
»Το πλήθος που ήταν συγκεντρωμένο στο παλαιό αεροδρόμιο του Ελληνικού αξίωσε να σβήση η φωτεινή επιγραφή που ήταν στην πρόσοψη του κτιρίου του αεροσταθμού με την 21η Απριλίου του 1967.
»Από τα μεγάφωνα του αεροδρομίου διατυπώθηκε η έκκληση: “Ακούστε, παιδιά, βοηθήστε το καθήκον της Αστυνομίας, βοηθήστε την Αστυνομία”.
»Εν τούτοις το πλήθος επέμενε: “Να σβήση η ταμπέλα”
»Τελικά στις 8.30 έσβησε η φωτεινή επιγραφή και το πλήθος άρχισε να χειροκροτή με ιδιαίτερη θερμότητα.
»Πολλοί από τους συγκεντρωμένους έφεραν ελληνικές σημαίες, φωτογραφίες του κ. Καραμανλή και αυτοσχέδια πλακάτ. Οι πιο πολλοί κρατούσαν κλωνάρια από ελιά και καλάμια που τα είχαν κόψει από την περιοχή του Αγίου Κοσμά και του Αλίμου. Η συγκεντρωμένη ανθρώπινη μάζα προέβαλε κατά τις εκδηλώσεις της τα συνθήματα “Έρχεται”, “Ελλάς”, “Zήτω ο αρχηγός”, “Ο λαός σε καλεί”.
»Στους συγκεντρωμένους μοιράστηκαν χάρτινες κονκάρδες με τη φωτογραφία του κ. Καραμανλή. Δόθηκε η εξήγηση ότι οι κονκάρδες αυτές ανακαλύφθηκαν σε περίπτερο όπου βρίσκονταν από την περίοδο των κυβερνήσεων Καραμανλή.
»Οι πρώτοι πολιτικοί συνεργάτες του. Κ. Καραμανλή που κατέφθασαν στο αεροδρόμιο ήταν οι κ.κ. Γ. Ράλλης, Γρ. Κασιμάτης, Ν. Αναγνωστόπουλος, Α. Αποσκίτης, Ε. Σκορδίλης, Λ. Ευταξίας, Ε. Κεφαλογιάννης, Ι. Παπαδάκης, η οικογένεια Γουλανδρή κ.ά.
Ο κ. Κασιμάτης δήλωσε στους δημοσιογράφους: “Καραμανλής, η μόνη λύσις”.
«ΤΑ ΝΕΑ», 24.7.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Στην Αθήνα
Ο Καραμανλής προσγειώθηκε στο ανατολικό αεροδρόμιο του Ελληνικού στις 2 το πρωί και «κατευθύνθηκε προς την Αθήνα, διά της λεωφόρου Βουλιαγμένης.
»Λόγω του μεγάλου πλήθους, που είχε συγκεντρωθή κατά μήκος της λεωφόρου – παρά το προχωρημένο της ώρας – και των εκδηλώσεων, το αυτοκίνητο του νέου Πρωθυπουργού χρειάσθηκε μία περίπου ώρα για να φθάση στην Αθήνα και να κατευθυνθή στα Παλαιά Ανάκτορα.
»Εκεί χρειάσθηκαν νέες προσπάθειες των αστυνομικών δυνάμεων για να διευκολύνουν το αυτοκίνητο του κ. Καραμανλή να προχωρήσει μέχρι τον περίβολο του μεγάρου των Παλαιών Ανακτόρων.
«ΤΑ ΝΕΑ», 24.7.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Ο Καραμανλής στη σύσκεψη
»Στο γραφείο του στρατηγού Γκιζίκη ο κ. Καραμανλής έφτασε στις 03:05 ακριβώς. Εκεί συνεχιζόταν από τις 9 του βράδυ η δεύτερη εντός της ημέρας σύσκεψη της στρατιωτικής ηγεσίας, με πολιτικούς παράγοντες της χώρας υπό τον πρόεδρο της Δημοκρατίας. (…)
»Επακολούθησε αμέσως ενημέρωση του κ. Καραμανλή επί της πολιτικής καταστάσεως και του Κυπριακού και ανταλλαγή απόψεων, που κράτησε μέχρι τις 4.05.
»Στις 4.10 ακριβώς η σύσκεψη τερματίσθηκε και οι κ.κ. Γκιζίκης και Καραμανλής κατευθύνθηκαν σε παρακείμενη (…) αίθουσα, όπου ανέμενε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών κ. Σεραφείμ.
«Συγχαρητήρια και καλορίζικος»
«Η ορκωμοσία του κ. Κων. Καραμανλή έγινε από τον αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Σεραφείμ, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας στρατηγού κ. Φ. Γκιζίκη, ενώ το μέγαρο των Παλαιών Ανακτόρων ήταν ακόμα κυκλωμένο από πανηγυρίζοντες πολίτες που διανυκτέρευσαν.
(…)
»Η τελετή της ορκωμοσίας κράτησε 3 λεπτά, μετά το τέλος της οποίας ο κ. Γκιζίκης πλησίασε τον κ. Καραμανλή τον συνεχάρη και του είπε: “Κύριε Πρόεδρε, θερμά συγχαρητήρια. Και καλορίζικος…”
»Ο κ. Καραμανλής φανερά συγκινημένος απήντησε: “Eυχαριστώ, στρατηγέ”. Πριν εγκαταλείψουν την αίθουσα, ο στρατηγός Γκιζίκης ζήτησε να φωτογραφηθή με τον κ. Καραμανλή.
Το διάγγελμα Καραμανλή
Λίγη ώρα μετά την ορκωμοσία του, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής εκφώνησε το πρώτο τηλεοπτικό του διάγγελμα ως νέος πρωθυπουργός της χώρας. Μεταξύ άλλων ανέφερε:
«Ελληνίδες, Έλληνες,
Αναλαμβάνω την ευθύνην της διακυβερνήσεως της χώρας υπό συνθήκας κρισίμους και δι’ αυτήν και δι’ ολόκληρον τον Ελληνισμό, Με στηρίζει όμως η πεποίθησις ότι και αι μεγαλύτεραι δυσχέρειαι ημπορούν να αντιμετωπισθούν με την επιστράτευσιν όλων των δυνάμεων και των αρετών του Έθνους.
Προς τούτο απευθύνομαι προς όλους σας και ιδιαίτερα προς την νεολαίαν και τας Ενόπλους Δυνάμεις της χώρας, με πρωτοβουλίαν των οποίων ήνοιξεν ο δρόμος προς την ομαλότητα.
Και σας ζητώ να εξαρθήτε εις το ύψος των περιστάσεων. Η ομόνοια η σύμπνοια, η συναδέλφωσις λαού και στρατού, αποτελούν εθνικήν επιταγήν. Είναι επίσης αυτή την ώραν εθνική επιταγή η σωφροσύνη, η ψυχραιμία, η συνειδητοποίησις των ευθυνών”».
