Την επίτευξη του deal μεταξύ Ουκρανίας και ΗΠΑ για τις σπάνιες γαίες επιβεβαίωσε ο ουκρανός Πρωθυπουργός Ντένις Σμιχάλ.

Ο ίδιος δήλωσε ότι ουσιαστικά μια «τελική εκδοχή» της συμφωνίας για τα ορυκτά επιτεύχθηκε κατά τη διάρκεια δύο εβδομάδων εντατικών διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ.

Μιλώντας στην ουκρανική τηλεόραση, ο Σμιχάλ ανέφερε ότι η προκαταρκτική συμφωνία προβλέπει τη δημιουργία ενός «επενδυτικού ταμείου» για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.

Το Κίεβο και η Ουάσιγκτον θα διαχειρίζονται το ταμείο «επί ίσοις όροις», πρόσθεσε ο πρωθυπουργός, υπογραμμίζοντας ότι «αυτή η συμφωνία συνδέεται άμεσα με τις εγγυήσεις ασφαλείας» για την Ουκρανία.

«Ούτε ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι ούτε η ουκρανική κυβέρνηση θα εξετάσουν ή θα υπογράψουν τη συμφωνία χωρίς εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία», δήλωσε ο Σμιχάλ.

Σήμερα Τετάρτη συνεδριάζει η κυβέρνηση για το κείμενο

Σύμφωνα με τον ίδιο μία από τις ρήτρες της προκαταρκτικής συμφωνίας αναφέρει πως «η κυβέρνηση των ΗΠΑ στηρίζει τις προσπάθειες της Ουκρανίας να εξασφαλίσει τις εγγυήσεις ασφαλείας που απαιτούνται για την οικοδόμηση διαρκούς ειρήνης».

Ανέφερε ότι η Ουκρανία επιθυμεί αυτές οι εγγυήσεις ασφαλείας να βασίζονται στο «ειρηνευτικό σχέδιο» του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι από πέρυσι, το οποίο προβλέπει «ένταξη στο ΝΑΤΟ ή άλλες ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας» για την Ουκρανία.

Ο Σμιχάλ πρόσθεσε ότι η ουκρανική κυβέρνηση θα συνεδριάσει αργότερα σήμερα Τετάρτη για να εξετάσει το κείμενο της προκαταρκτικής συμφωνίας.

Τι αναφέρει η Μόσχα για το deal

Το Κρεμλίνο δήλωσε την Τετάρτη ότι αναμένει «επίσημες ανακοινώσεις» για την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της Ουκρανίας.

«Προς το παρόν δεν υπάρχει καμία επίσημη ανακοίνωση για το θέμα», υπογράμμισε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ.

«Ακούσαμε να λέγεται ότι ο Ζελένσκι πρόκειται να πάει την Παρασκευή στην Ουάσιγκτον. Ενδεχομένως να υπάρξουν απόπειρες να γίνει κάτι ουσιαστικό στη διάρκεια αυτής της επίσκεψης», πρόσθεσε. «Αν θα πάει (για να υπογράψει) την εν λόγω συμφωνία ή κάτι άλλο, θα το δούμε», τόνισε.

Τα κρίσιμα ορυκτά της Ουκρανίας σε αριθμούς

Όπως μεταδίδει η Guardian, τα κρίσιμα ορυκτά είναι τα μέταλλα και οι πρώτες ύλες που απαιτούνται για την παραγωγή τεχνολογικών προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, ιδιαίτερα εκείνων που σχετίζονται με τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, αλλά και τα ηλεκτρονικά είδη, την τεχνητή νοημοσύνη και τα οπλικά συστήματα.

Η παγκόσμια στροφή προς την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα έχει προκαλέσει μια άνευ προηγουμένου ζήτηση για ορυκτά όπως το κοβάλτιο, ο χαλκός, το λίθιο και το νικέλιο, που είναι απαραίτητα για την ηλεκτροκίνηση των μεταφορών και την κατασκευή ανεμογεννητριών. Τα ίδια υλικά χρησιμοποιούνται επίσης στην παραγωγή κινητών τηλεφώνων, κέντρων δεδομένων τεχνητής νοημοσύνης και όπλων, όπως τα μαχητικά αεροσκάφη F-35.

Καθώς η παγκόσμια οικονομία και τεχνολογία μετασχηματίζονται, η αξία των κρίσιμων ορυκτών αυξάνεται ραγδαία, και μαζί της εντείνεται ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός για την πρόσβαση σε αυτά. Το 2023, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) εκτίμησε ότι η αγορά κρίσιμων ορυκτών για την ενεργειακή μετάβαση έφτασε τα 385 δισ. ευρώ το 2022, διπλασιάζοντας την αξία της μέσα σε πέντε χρόνια. Αν οι χώρες εφαρμόσουν πλήρως τις δεσμεύσεις τους για την ενέργεια και το κλίμα, η ζήτηση αναμένεται να διπλασιαστεί έως το 2030 και να τριπλασιαστεί έως το 2040.

Ποια ορυκτά θεωρούνται κρίσιμα;

Ο όρος «κρίσιμα ορυκτά» δεν είναι επιστημονικός αλλά πολιτικός, και κάθε χώρα έχει τη δική της λίστα, ανάλογα με τους οικονομικούς και γεωπολιτικούς στόχους της.

Το 2022, η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (USGS) δημοσίευσε μια λίστα με 50 κρίσιμα ορυκτά, από το αλουμίνιο έως το ζιρκόνιο, τα οποία θεωρούνται σημαντικά για την εθνική ασφάλεια, την οικονομία, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τις υποδομές. Σημαντικές προσθήκες ήταν το αρσενικό (για ημιαγωγούς), το βηρύλλιο (για αεροδιαστημικές και αμυντικές βιομηχανίες), το κοβάλτιο, το λίθιο και ο γραφίτης (για μπαταρίες), το ίνδιο (για οθόνες αφής) και το τελλούριο (για ηλιακή ενέργεια).

Ο νόμος περί ενέργειας των ΗΠΑ απαιτεί η λίστα να ενημερώνεται κάθε τρία χρόνια, επομένως φέτος θα αναθεωρηθεί, γεγονός που μπορεί να αποκαλύψει νέες γεωπολιτικές προτεραιότητες.

Τι είναι οι σπάνιες γαίες;

Οι σπάνιες γαίες (Rare Earth Elements – REEs) είναι μια ομάδα 17 κρίσιμων ορυκτών που είναι απαραίτητα για κινητά τηλέφωνα, ηλεκτρικά οχήματα, συστήματα καθοδήγησης πυραύλων και άλλες βιομηχανικές και ενεργειακές εφαρμογές.

Παρά το όνομά τους, οι σπάνιες γαίες δεν είναι τόσο σπάνιες, αλλά η εξόρυξη και η επεξεργασία τους είναι εξαιρετικά δύσκολες και επιβαρυντικές για το περιβάλλον.

Αυτό έχει οδηγήσει σε συγκέντρωση της παραγωγής σε λίγες χώρες, κυρίως στην Κίνα.

Οι REEs περιλαμβάνουν το ευρώπιο (για πυρηνικούς αντιδραστήρες), το δυσπρόσιο, το γαδολίνιο και το πρασεοδύμιο (για τους μαγνήτες στα κινητά τηλέφωνα), καθώς και το ολμιό και το ύττριο (για λέιζερ).

Ποια κρίσιμα ορυκτά διαθέτει η Ουκρανία;

Σύμφωνα με άρθρο του 2022 της προέδρου της Ένωσης Γεωλόγων της Ουκρανίας, Hanna Liventseva, η χώρα διαθέτει περίπου το 5% των παγκόσμιων κοιτασμάτων ορυκτών, παρά το ότι καταλαμβάνει μόλις το 0,4% της επιφάνειας της Γης.

Δεδομένα της Ουκρανίας, που επικαλείται το Reuters, δείχνουν ότι η χώρα διαθέτει αποθέματα σε 22 από τα 34 κρίσιμα ορυκτά που έχει καταγράψει η ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των σπάνιων γαιών όπως το λανθάνιο, το σερίο, το νεοδύμιο, το έρβιο και το ύττριο.

Πριν από τον πόλεμο, η Ουκρανία ήταν βασικός προμηθευτής τιτανίου, παράγοντας περίπου το 7% της παγκόσμιας παραγωγής το 2019. Διέθετε επίσης αποθέματα 500.000 τόνων λιθίου και το 20% των παγκόσμιων αποθεμάτων γραφίτη, απαραίτητου για πυρηνικούς σταθμούς.

Ωστόσο, με το 20% της ουκρανικής επικράτειας υπό ρωσικό έλεγχο, μεγάλο μέρος αυτών των αποθεμάτων έχει χαθεί. Σύμφωνα με ουκρανικά think tanks, το 40% των μεταλλευτικών πόρων της χώρας βρίσκεται υπό ρωσική κατοχή, ενώ ρωσικά στρατεύματα ελέγχουν τουλάχιστον δύο από τα κοιτάσματα λιθίου της Ουκρανίας, στο Ντονέτσκ και τη Ζαπορίζια.

Γιατί ο Τραμπ θέλει τα κρίσιμα ορυκτά της Ουκρανίας;

Η απάντηση είναι μία: η Κίνα.

Η Κίνα κυριαρχεί στην επεξεργασία των κρίσιμων ορυκτών, με μερίδιο 90% στις σπάνιες γαίες. Με τον Τραμπ να ηγείται ενός εμπορικού πολέμου με την Κίνα, η πρόσβαση των ΗΠΑ σε αυτά τα ορυκτά κινδυνεύει. Στον παγκόσμιο αγώνα για τον έλεγχο των κρίσιμων ορυκτών, όποιος τα εξασφαλ