Μόλις 9 μέρες μετά την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ, ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ έχει ξεκινήσει να εφαρμόζει δυναμικά την ατζέντα του, δοκιμάζοντας τα όρια της εξουσίας του και αυτά των θεσμών. Μέσα από αναρρίθμητα διατάγματα αλλά και απειλές, όπως έγινε πρόσφατα με την Κολομβία που, μετά από «αντάρτικο» λίγων ωρών, αποδέχτηκε πλήρως τους όρους που έθεσε ο Τραμπ για τον επαναπατρισμό παράτυπων μεταναστών, ο ένοικος του Λευκού Οίκου προχώρησε στο προσωρινό «πάγωμα» των ομοσπονδιακών επιδομάτων και δανείων.

Η κίνηση αυτή προκάλεσε κύμα αντιδράσεων και ανησυχίας σε ολόκληρη την χώρα. Προγράμματα όπως το Meals on Wheels και η στήριξη για τη στέγαση ατόμων χαμηλού εισοδήματος βρέθηκαν ξαφνικά στον αέρα. Πέρα από την αναταραχή, η απόφαση αυτή έθεσε σε κίνηση μια σφοδρή νομική διαμάχη για τα όρια της προεδρικής εξουσίας, μια σύγκρουση που δεν θα καθορίσει μόνο τη νέα κυβέρνηση, αλλά και την ισορροπία των εξουσιών στις ΗΠΑ. Και το πιθανότερο είναι πως η υπόθεση θα φτάσει μέχρι το Ανώτατο Δικαστήριο.

Η στρατηγική του Τραμπ και οι επιπτώσεις της

Όπως αναφέρει σε εκτενές άρθρο του το CNN, η πολιτική ταυτότητα του Τραμπ βασίζεται στο προφίλ του «ταραχοποιού» που αψηφά το κατεστημένο της Ουάσινγκτον – μια εικόνα που τον έχει καταστήσει δημοφιλή σε μεγάλο μέρος των Αμερικανών. Μετά από μια εντυπωσιακή εκλογική νίκη, μπορεί δικαίως να ισχυριστεί πως έχει τη λαϊκή εντολή για να προχωρήσει αλλαγές.

Ωστόσο, το πάγωμα της ομοσπονδιακής χρηματοδότησης – μαζί με άλλες κινήσεις, όπως η απόλυση εισαγγελέων του Υπουργείου Δικαιοσύνης και η προσπάθεια κατάργησης του δικαιώματος στην ιθαγένεια με τη γέννηση – αποκαλύπτει μια βαθύτερη πεποίθηση του Τραμπ: ότι η προεδρία έχει σχεδόν απεριόριστη δύναμη και ότι ο ίδιος μπορεί να αποφασίζει τι είναι νόμιμο και τι όχι.Ενδεικτικά είναι τα όσα είπε η εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου, Καρολάιν Λέβιτ για την απόφαση του Τραμπ: «Το νομικό γραφείο του Λευκού Οίκου πιστεύει ότι αυτό εμπίπτει στις εξουσίες του Προέδρου, και επομένως, το κάνει».

Η Κάρολαιν Λέβιτ

Πώς η απόφαση προκάλεσε χάος

Ο ασκός του Αιόλου άνοιξε όταν ο Λευκός Οίκος διέταξε παύση όλων των ομοσπονδιακών επιχορηγήσεων και δανείων, με εξαίρεση το Medicare εξαιρούνταν. Σε υπόμνημα, ο ασκών καθήκοντα επικεφαλής του Γραφείου Διαχείρισης και Προϋπολογισμού, που εποπτεύει τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό, είπε ότι τα χρήματα θα τεθούν σε αναμονή, ενώ η κυβέρνηση Τραμπ επανεξετάζει τις επιχορηγήσεις και τα δάνεια για να διασφαλίσει ότι ευθυγραμμίζονται με τις προτεραιότητες του προέδρου.

Νομοθέτες, πολιτειακές και τοπικές κυβερνήσεις, καθώς και μη κυβερνητικές οργανώσεις, προσπάθησαν να καταλάβουν ποια προγράμματα θα επηρεάζονταν. Θεωρητικά, όλα– από τη χρηματοδότηση του Πενταγώνου μέχρι την υποστήριξη μικρών κοινοτήτων – βρίσκονταν υπό απειλή.

Οι προσπάθειες της κυβέρνησης να ξεκαθαρίσει ότι η απόφαση δεν είχε τόσο ευρύ αντίκτυπο και ότι στόχος της ήταν να επανεξεταστούν κονδύλια που σχετίζονταν με πολιτικές για τη διαφορετικότητα και την κοινωνική ένταξη, έκανε χειρότερη την κατάσταση

Πίσω από αυτή την αναταραχή, όμως, βρίσκεται ένα πολύ πιο σοβαρό ζήτημα: ο Τραμπ προσπαθεί για άλλη μια φορά να εδραιώσει την εκδοχή ενός προέδρου με απεριόριστη εξουσία.

Με την κίνηση αυτή, επιχειρεί να ανακατευθύνει ή να μπλοκάρει χρήματα που είχαν ήδη εγκριθεί από το Κογκρέσο – κάτι που αποτελεί ευθεία πρόκληση προς την εξουσία του σώματος να αποφασίζει για τις δημόσιες δαπάνες.

Ο Στίβεν Μίλερ, αναπληρωτής προσωπάρχης του Λευκού Οίκου, υπερασπίστηκε την απόφαση, δηλώνοντας πως η διακοπή της χρηματοδότησης ήταν απαραίτητη για να σταματήσουν «φαύλες και καταστροφικές» πολιτικές.

Ωστόσο, η προεδρική εξουσία δεν είναι απόλυτη. Ο Τραμπ ορκίστηκε να τηρήσει το Σύνταγμα, το οποίο δίνει στο Κογκρέσο τον έλεγχο των δημόσιων δαπανών. Μπορεί να προτείνει νέους νόμους, αλλά δεν μπορεί απλώς να αγνοήσει όσους ήδη ισχύουν.

Σε αυτό το πλαίσιο, το Αμερικανικό ομοσπονδιακό δικαστήριο ανέστειλε το πάγωμα κρατικών ενισχύσεων, επιχορηγήσεων, δανείων και άλλης βοήθειας αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ειδικότερα, κατόπιν προσφυγής μη κυβερνητικής οργάνωσης και πολιτειών όπου κυβερνούν Δημοκρατικοί, ανεστάλη ως την ερχόμενη Δευτέρα 3η Φεβρουαρίου

Ο Τραμπ και το Ανώτατο Δικαστήριο

Τα γεγονότα της Τρίτης επιβεβαίωσαν πως ο Τραμπ σκοπεύει να πιέσει τα όρια της προεδρικής εξουσίας όσο περισσότερο μπορεί, χωρίς να αποκλείεται ότι η κυβέρνηση προκαλεί σκόπιμα νομικές διαμάχες, ελπίζοντας πως το συντηρητικό Ανώτατο Δικαστήριο θα του παραχωρήσει ακόμα περισσότερες εξουσίες.

Το Κογκρέσο και τα δικαστήρια, οι δύο βασικοί μηχανισμοί ελέγχου της εκτελεστικής εξουσίας, έχουν αποδειχθεί ανεπαρκείς στο να συγκρατήσουν τον Τραμπ στο παρελθόν. Το Ανώτατο Δικαστήριο, που ο ίδιος διαμόρφωσε, άνοιξε το δρόμο για περισσότερες διευρυμένες εξουσίες στον 47ο Πρόεδρο των ΗΠΑ.

Το σίγουρο είναι ότι η δεύτερη προεδρία του Τραμπ – βασισμένη στην απόλυτη συγκέντρωση εξουσίας – αποτελεί μια σοβαρή πρόκληση για το αμερικανικό Σύνταγμα.