«Ἐκ στόματος νηπίων καί θηλαζόντων κατηρτίσω αἶνον»(Ψαλμ. 8:3)
Η φωτογραφία από καταυλισμό προσφύγων στο Μόναχο εύγλωττη. Η πεντάχρονη Ρουσίν, από τη Συρία, ένα χαρούμενο προσωπάκι μ’ ένα φιογκάκι στα μαλλιά, όρθια, προτάσσει ένα φύλλο χαρτί με λίγες λέξεις και ασύμμετρα γράμματα: «Anastasius Dr Malisus Dana: thank you very much». Το 2017 ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος, στο περιθώριο εκδηλώσεων προς τιμήν του στη Λάρισα, πήρε στην αγκαλιά του και ευλόγησε ένα προσφυγόπουλο βρέφος με σοβαρή πάθηση στα ποδαράκια. Ο Καθηγητής Μαλίζος, με τη μεσολάβησή του, χειρούργησε τη Ρουσίν κι εκείνη προστέθηκε στα πολλά παιδιά από διάφορες χώρες του κόσμου, ποικιλοτρόπως ευγνώμονα προς τον Αρχιεπίσκοπο.
«…ἵνα ἑνί στόματι δόξαζητε τον Θεόν…» (Ρωμ. 15:5)
Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος (Δοξολογία στα Τίρανα-1999)
«Δόξα τω Θεώ που η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας είναι ικανή να αυτοδιοικείται και να είναι Αυτοκέφαλη, με ίσα δικαιώματα προς τις άλλες αδελφές Εκκλησίες».
Αργυρόκαστρο (1999)
«Ο θαυμασμός μας για το έργο που ανέλαβε η Ορθόδοξος Αυτοκέφαλος Εκκλησία είναι μεγάλος. Όπως, ήδη, έχουμε πει, το γεγονός αυτό το αποδίδουμε πρωτίστως στην ευλογία του Θεού, δεύτερον στην έντιμη Κυβέρνηση, που νομοθέτησε την υπάρχουσα θρησκευτική ανοχή και στον εκλεκτό αλβανικό λαό. Τρίτον, στον Αρχιεπίσκοπο Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Κύριον Αναστάσιον, που είναι μία σπάνια ασύγκριτη προσωπικότητα, με πολλά προσόντα, μεγάλη εμπειρία, ο οποίος έχει ταξιδεύσει πολύ, είναι πολύγλωσσος, αγαπητός, με μεγάλη σοφία, αγάπη, οργανωτικές ικανότητες, ζήλο και κάθε άλλη αρετή, με διεθνές κύρος και αναγνώριση. Τέταρτον, στους συνεργάτες του και τον πιστό λαό της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας.»
«Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος είναι μία προσωπικότητα που ακτινοβολεί σε όλον τον χριστιανικό κόσμο. Είναι ένα δώρο του Θεού για την ανθρωπότητα».
Στο βίντεο η λάμψη του προσώπου και ο ενθουσιώδης τόνος της επιβλητικής φωνής του Οικουμενικού συμπληρώνουν την εκτίμησή του προς τον Αρχιεπίσκοπο. Το 1991 η Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που «αναδέχεται τη μέριμνα των αδελφών Ορθοδόξων Εκκλησιών, όταν έκτακτες περιστάσεις εμποδίζουν τη διαποίμανσή τους», τον είχε αποστείλει Έξαρχο στην κατεστραμμένη Εκκλησία της Αλβανίας. Το επόμενο έτος, με αίτημα των Ορθοδόξων Αλβανών και τη δύστοκη έγκριση των αλβανικών Αρχών για Έλληνα Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας, το Πατριαρχείο που είχε εκχωρήσει την Αυτοκεφαλία (1936) τον εξέλεξε Προκαθήμενο.
Στα εγκαίνια του εμβληματικού Καθεδρικού της Αναστάσεως του Χριστού στα Τίρανα (2014), ο Οικουμενικός επανέλαβε: «η πρόοδος σε όλους τους τομείς της Εκκλησίας της Αλβανίας είναι μεγαλύτερη από εκείνη όλων των άλλων αδελφών Ορθοδόξων Εκκλησιών. Επιβεβαιώνουμε ότι στην Αλβανία έχει συμβεί μια ανάσταση συνώνυμη με το σεβαστό όνομα του Μακαριωτάτου και με ένα θαύμα».
Στη μελέτη του π. Στεφάνου Ρίτσι Δρ Θ. Ευαγγελισμός Ανασυγκρότηση της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας από τα ερείπια, Μπαρμπουνάκης, Θεσσαλονίκη 2023, παρατίθενται εκτιμήσεις επιφανών μορφών για την προσωπικότητα και το έργο του Αρχιεπισκόπου. Αποσπασματικές αναφορές:
Πάπας Βενέδικτος 2009 Βατικανό: «Οι ιεραποστολικές δραστηριότητες της Μακαριότητάς σας είναι γνωστές,… ένα αναζωογονητικό κίνημα που δικαίως περιγράφεται ως ανάσταση. Από την ανάκτηση της ελευθερίας , η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας συμμετέχει αποτελεσματικά στον διεθνή θεολογικό διάλογο Καθολικών και Ορθοδόξων. Αυτή η δέσμευσή σας αντικατοπτρίζει τις αδελφικές σχέσεις μεταξύ Καθολικών και Ορθοδόξων στη χώρα σας και εμπνέει όλο τον αλβανικό λαό, δείχνοντας ότι οι Χριστιανοί μπορούν να ζουν αρμονικά».
Πάπας Φραγκίσκος Α΄, επιστολή (2022), για την ισπανική μετάφραση του βιβλίου του Ιεραποστολή στα ίχνη του Χριστού (Apostolado, hacer misión tras los pasos de Cristo: Estudios y conferencias eológicas) : «Οι σκέψεις που παρουσιάζετε σε αυτό το ανεκτίμητο κείμενο μού φαίνονται μεγάλης σημασίας, όχι μόνο για την Ορθόδοξη Εκκλησία αλλά και για όλους τους Χριστιανούς… Ως εκ τούτου, χαίρομαι για τα κοινά συναισθήματα και το ιεραποστολικό πνεύμα που με συνδέουν με τη Μακαριότητά σας. Γνωρίζω, επίσης, και θαυμάζω το μεγάλο αποστολικό έργο που έχετε αόκνως επιτελέσει για την αναγέννηση της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Αλβανία, …, μετά από τις σκληρές δοκιμασίες στην περίοδο του αθεϊσμού».
Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόδωρος (Διαγνωστικό Κέντρο «Ο Ευαγγελισμός», Τίρανα 2009) «…ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος γνωρίζει ότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνο πνεύμα και προσευχές, αλλά και σώμα και αυτό αποδεικνύεται από τη φροντίδα για την κοινωνική και υγειονομική περίθαλψη που οργάνωσε στην Aλβανία».
Πατριάρχης Αντιοχείας Ιγνάτιος Δ΄ (Χαζίμ), επιφανής Ιεράρχης καθολικής αποδοχής στον αραβόφωνο κόσμο, Μπαλαμάντ (2000) «Σήμερα, εάν μιλούμε για ορθόδοξες ιεραποστολές στην Κεντρική και την Ανατολική Αφρική, αυτό οφείλεται στον νυν Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας. Σήμερα, εάν μιλούμε για την ανάσταση της πίστης και της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Αλβανία, προ πάντων οφείλεται στην αξία της σοφίας και της πιστής καθοδήγησης, με πολλή προσευχή, του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου».
Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος, Τίρανα 2018 «…οι δύο χώρες μας διώχτηκαν από τα κομμουνιστικά καθεστώτα, στο πρόσφατο παρελθόν τους…Η Ορθόδοξος Αυτοκέφαλος Εκκλησία της Αλβανίας, που θα μπορούσαμε να πούμε ότι είχε αφανιστεί εντελώς στο παρελθόν, σήμερα ανασυγκροτήθηκε ένδοξα, έχοντας στερεωθεί χάρη στην αυταπάρνηση του Προκαθημένου της, του Μακαριωτάτου Αναστασίου».
τ. Αρχιεπίσκοπος Καντέρμπουρι Rowan Williams, αφιέρωση στο βιβλίο του Looking Easter in Winter; Contemporary Thought and Eastern Christian Tradition. (2021) που έστειλε στον Αρχιεπίσκοπο: “To His Beatitude Archbishop Anastasios of Tirana, dear friend and brother, and in memory of Olivier Clément: two witness to the gifts of the Eastern Church to the whole World”.
Αρχιεπίσκοπος Tamada, Aldo Giordano (απονομή βραβείου «Pro Humanitate» (Ινστιτούτο Pro Europa, Συμβούλιο της Ευρώπης, Ευρωκοινοβούλιο και Ευρωπαϊκή Επιτροπή – 2001): «όλοι σάς θεωρούμε ως πατέρα και αδελφό, σοφό και φίλο δάσκαλο…αυτό το βραβείο απονέμεται στην Αλβανία για το οικουμενικό έργο που έχει αναληφθεί και τη διαθρησκειακή συνεργασία…Βλέπουμε τον Μακαριότητά σας ως πρωταγωνιστή στη διαδικασία συνεργασίας και συμφιλίωσης μεταξύ των διαφόρων Ορθόδοξων Εκκλησιών».
Dr Andrea Riccardi (Sant Egidio): «Έλληνας στην εθνικότητα και στην παιδεία, ο Αναστάσιος είναι ένας άνθρωπος της ειρήνης, ανοικτός στην ποικιλία των εθνών… ένας οικουμενικός άνθρωπος. Και -όπως δηλώνει- οικουμενικός άνθρωπος εννοείται ως συνώνυμος με τον μαθητή του Χριστού που αγκαλιάζει τα πάντα».
Δρ. Konrad Raiser,(1993) Γενικός Γραμματέας ΠΣΕ: «Θέλουμε να επιβεβαιώσουμε ότι το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών υποστηρίζει πλήρως το έργο που ανέλαβε η Μακαριότητά σας, για να αναζωογονήσει και μάλιστα να αναστήσει, την Ορθόδοξη Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας μετά από πολλές δεκαετίες δοκιμασιών. Εκτιμούμε βαθύτατα τις προσπάθειές σας να καταστήσετε την Εκκλησία φορέα συμφιλίωσης, σημαντικό συστατικό για τη δημιουργία μιας ευημερούσας κοινωνίας και σύνδεσμο της κοινωνίας με τη διεθνή κοινότητα».
(2001) «…εκτός από πνευματικός ηγέτης, ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος είναι ένας ταλαντούχος μεσολαβητής και εργάτης της ειρήνης, σε διάφορες καταστάσεις κρίσεων»
Dr. Olav Fykse Tveit, Γενικός Γραμματέας ΠΣΕ (2010) Τίρανα: «Η Εκκλησία της Αλβανίας έχει γίνει ένα παράδειγμα της δύναμης του Σταυρού και της Αναστάσεως, ένα σημάδι της σημασίας της ελπίδας και της λατρείας, του γεγονότος πόσο σημαντικό είναι να λατρεύουμε τον Θεό και όχι “θεούς” κατασκευασμένους από τους ανθρώπους».
Dr Jørgen Skov Sørensen, Γ. Γ. Συμβουλίου Ευρωπαϊκών Εκκλησιών (2020) για την απονομή Βραβείου Klaus Hemmerle (Aachen): «Μαζί με την Εκκλησία μέλος μας, την Ορθόδοξη Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας, εορτάζουμε την επάξια αναγνώριση της σημαντικής συμβολής του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου και της μακροχρόνιας αφοσίωσής του στους διαθρησκειακούς διαλόγους και την προώθηση της ειρηνικής συνύπαρξης σε μια πλουραλιστική κοινωνία».
Απονομή Μεταλλίου Γεωργίου Καστριώτη Σκαντέρμπεη (Τίρανα 2010) προς τους ηγέτες των παραδοσιακών θρησκευτικών κοινοτήτων της Αλβανίας. Αιτιολογικό απονομής του προς τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο: «Για την πολύτιμη συμβολή και δραστηριότητα για την αναβίωση της πνευματικής πίστης και την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον, για την ανοικοδόμηση θεσμών λατρείας και για την ενίσχυση και τον εμπλουτισμό της αρμονίας, της ανοχής και της θρησκευτικής συνύπαρξης του αλβανικού λαού».
Συγχαρητήρια επιστολή του Dr. Tveit, Γ. Γ. WCC : «Είμαστε πολύ περήφανοι που η Μακαριότητά σας, ένας παγκοσμίως γνωστός και αναγνωρισμένος θρησκευτικός ηγέτης και ένας από τους Προέδρους του Παγκόσμιου Συμβουλίου Εκκλησιών, έλαβε αυτήν την υψηλή διάκριση μαζί με τους τρεις πνευματικούς ηγέτες των Μουσουλμάνων, Ρωμαιοκαθολικών και Μπεκτάσι στη χώρα, για τις αδιάκοπες προσπάθειές σας και την πολύτιμη συμβολή σας να ενισχυθούν οι πνευματικές ρίζες και είμαστε ευγνώμονες που το οικουμενικό σας όραμα, βαθιά στηριζόμενο στην ορθόδοξη θεολογία και πνευματικότητα, μπορεί να εμπνεύσει, να ενθαρρύνει και να ενισχύσει όλους τους ανθρώπους καλής θελήσεως στην Αλβανία και σε όλο τον κόσμο για μια ειρηνική και αρμονική συνύπαρξη».
Απονομή Μεγαλόσταυρου του Τάγματος της Τιμής της Ελληνικής Δημοκρατίας (1997) Επιστολή πρωθυπουργού της Αλβανίας, Φάτος Νάνο: «Τρέφω μεγάλο θαυμασμό για την εξαίρετη συμβολή σας στην ανασυγκρότηση και την ανάπτυξη της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας και για τις σημαντικές σας δραστηριότητες στον ακαδημαϊκό, κοινωνικό και ανθρωπιστικό τομέα. Σας αναγνωρίζει και σας τιμά όχι μόνον η ορθόδοξη κοινότητα της Αλβανίας αλλά και όλοι οι Αλβανοί και πιστεύουμε ότι οι προσπάθειές σας για την ειρήνη, την αγάπη και τη συνύπαρξη μεταξύ των Αλβανών δεν θα τελειώσουν ποτέ».
Επιστολή Προέδρου της Αλβανίας Ιλίρ Μέτα (Χορήγηση Αλβανικής υπηκοότητας) «…Στα 25 χρόνια ως Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας, συνεισφέροντας με αφοσίωση στην πλήρη κανονική και πνευματική αναβίωση της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας, στην αποκατάσταση και κατασκευή έργων της ορθόδοξης πίστης στην Αλβανία και στην οικοδόμηση έργων στον τομέα της εκπαίδευσης, της υγειονομικής περίθαλψης, της κοινωνικής πρόνοιας, της αγροτικής ανάπτυξης, του πολιτισμού και του περιβάλλοντος, έχετε αποδείξει ότι καθοδηγείστε από την πίστη, την αγάπη, την ειρήνη, την ελπίδα, τις διδασκαλίες και τα άγια έργα του Θεού».
Υποψηφιότητα για το Νόμπελ Ειρήνης (2000): Επιστολή 37 τακτικών μελών «…Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος είναι ένας διάκονος έμπρακτης αγάπης και επί πολλά έτη έχει επιδοθεί, με ταπείνωση και αυτοθυσία, σε έναν αγώνα, για να ανακουφίσει τον ανθρώπινο πόνο και να συμβάλει στον θρίαμβο της ειρήνης στον κόσμο».
Προέδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος (Αλβανία 2004)
«Και από αυτή εδώ τη θέση θέλω κατά τον επισημότερο τρόπο να ευχαριστήσω ένα άνθρωπο που έχει κάνει τα περισσότερα για την Ελλάδα και την Αλβανία και για εσάς τους μειονοτικούς. Όλοι καταλάβατε ότι μιλάω για τον Μακαριότατο Αρχιεπίσκοπο, ο οποίος δεν εφείσθη κόπων, δεν εφείσθη θυσιών. Όταν ήρθε μόνος του, ο Αρχιεπίσκοπος κ. Αναστάσιος, χωρίς καμία βοήθεια στην Αλβανία, σε μία περιοχή που οι άνθρωποι είχαν ξεχάσει ότι είναι χριστιανοί ή μουσουλμάνοι, που δεν υπήρχαν πια εκκλησίες, γιατί είχαν γίνει ό,τι ήθελε το κράτος να τις μετατρέψει, που δεν υπήρχε ελευθερία συνειδήσεως, ξεκίνησε από την αρχή και έχτιζε και χτίζει την Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας, η οποία περιλαμβάνει όλους τους Ορθόδοξους Έλληνες, Αλβανούς ή άλλους και είναι μία μεγάλη δύναμις, μία δύναμις ηθική, η οποία στηρίζεται βεβαίως κατά πρώτον λόγον σε σας, αλλά θέλει να απλώσει την ευεργετική της δράση και επιρροή σε όλους τους χριστιανούς και πέραν των χριστιανών σε όλους τους Αλβανούς, σε όλα τα μέλη της αλβανικής κοινωνίας.”
* Η Δήμητρα Α. Κούκουρα, είναι Ομότ. Καθηγήτρια Τμήματος Θεολογίας Α.Π.Θ., Ακαδημαϊκός Σύμβουλος Πανεπιστημιακού Κολλεγίου «ΛΟΓΟΣ» – Τιράνων