«Βρες αυτό που σου ταιριάζει και θα είσαι ικανοποιημένος στη ζωή σου». Οι σύμβουλοι σταδιοδρομίας συχνά τονίζουν αυτό το μότο, θυμίζοντάς μας ότι η επιτυχία δεν έχει μία μόνο όψη. Σύμφωνα με τα δεδομένα του Υπουργείου Εργασίας, πολλοί κλάδοι με χιλιάδες θέσεις εργασίας δεν προσφέρουν απαραίτητα υψηλές αμοιβές, ενώ επαγγέλματα με ανώτερα εισοδήματα δεν βρίσκονται πάντα σε συνεχή άνθηση. Σε μια αγορά που εξελίσσεται διαρκώς, η σωστή ενημέρωση γίνεται κλειδί – τόσο για όσους ξεκινούν την επαγγελματική τους πορεία, όσο και για εκείνους που επιδιώκουν αλλαγή καριέρας.
Οι ειδικότητες Ανώτερης/Ανώτατης Εκπαίδευσης παρουσιάζουν συνήθως υψηλότερους μέσους μισθούς (μέσος μικτός μισθός 1.270€) συγκριτικά με αυτές της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (920€). Αυτό οφείλεται στην ενισχυμένη ζήτηση για εξειδικευμένες γνώσεις και στη διαπραγματευτική ισχύ που απολαμβάνουν όσοι διαθέτουν πανεπιστημιακούς τίτλους. Παρ’ όλα αυτά, δεν πρέπει να ξεγράφουμε τις επαγγελματικές σχολές: σε τεχνικούς κλάδους (π.χ. βιομηχανικές εγκαταστάσεις, τεχνολογία τροφίμων και κατασκευών) υπάρχει έντονη αναζήτηση στελεχών με πρακτικές δεξιότητες, συχνά με καλές προοπτικές ανέλιξης. Όπως οι χαλκουργοί οι οποίοι προέρχονται από σχολές όπως την Δ.Ι.Ε.Κ. Στεμνίτσας και απολαμβάνουν υψηλή ζήτηση και ανταγωνιστικές αμοιβές (Μέσος Μικτός Μισθός 1110€).
Ωστόσο, παρότι πάνω από το 65% των ενεργών θέσεων εργασίας είναι μεσαίου επιπέδου δεξιοτήτων και η πλειοψηφία των επαγγελμάτων αναζητούν την επαγγελματική κυρίως κατάρτιση ως βάση, η ύπαρξη πολυάριθμου προσωπικού σε έναν κλάδο δεν εγγυάται αναλογικά υψηλές απολαβές. Παραδείγματα από τον χώρο του λιανικού εμπορίου ή του τουρισμού δείχνουν πως, παρότι απασχολούν πολλούς εργαζόμενους, οι μισθοί τους κινούνται σε μέτρια επίπεδα (~790-820€). Όσο πιο «γενικού» χαρακτήρα είναι οι αρμοδιότητες, τόσο μεγαλύτερος ο ανταγωνισμός, με αποτέλεσμα οι αμοιβές να παραμένουν σχετικά χαμηλές.
Επιπροσθέτως, σύμφωνα με τον Μηχανισμό Διάγνωσης Αναγκών της Αγοράς Εργασίας, οι επαγγελματικές κατηγορίες στον χώρο της υγείας (νοσηλευτές, μαίες και παραϊατρικά επαγγέλματα) εμφανίζουν έντονη ζήτηση αλλά μέσες μηνιαίες αμοιβές περίπου στα 1.000 ευρώ. Οι επιστήμονες ζωής (π.χ. βιοτεχνολόγοι, φαρμακολόγοι και συναφή επαγγέλματα) έχουν επίσης υψηλή ζήτηση, προσφέροντας κάπως καλύτερο μέσο μισθό (γύρω στα 1.212 ευρώ). Στον χώρο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, η αυξημένη επένδυση ιδιωτικών σχολείων καθώς και άλλες νομοθετικές παρεμβάσεις ενισχύουν τη ζήτηση για εκπαιδευτικούς, με μέσες απολαβές στα 1.200 ευρώ.
Ένα είναι σίγουρο: η αγορά εργασίας στην Ελλάδα είναι πολυδιάστατη και απαιτεί σοβαρό ανασχεδιασμό. Όμως πως μπορούμε να προχωρήσουμε σε έναν εξορθολογισμό της; Δεν αρκεί να παρακολουθούμε μόνο απασχόληση, μισθό και δυναμισμό. Εξίσου σημαντικές είναι οι συνθήκες εργασίας (π.χ. ωράρια, δυνατότητες τηλεργασίας, ασφάλεια), η ισορροπία προσφοράς-ζήτησης δεξιοτήτων και οι προοπτικές ανέλιξης. Ένα πιο «ολιστικό» στατιστικό πλαίσιο θα διευκολύνει την κατανόηση των πραγματικών προκλήσεων. Επιπροσθέτως, η γνωστή φράση Διασύνδεση Εκπαίδευσης & Αγοράς Εργασίας είναι κομβική: Η δημιουργία σύγχρονων προγραμμάτων σπουδών σε πεδία όπως η Τεχνολογία, η Ενέργεια και η Ψηφιακή Οικονομία καλύπτει μελλοντικές ανάγκες και μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερους μισθούς. Εξίσου σημαντικό για κλάδους σε ύφεση, οι εργαζόμενοι πρέπει να στηρίζονται με προγράμματα reskilling/upskilling, ώστε να μετακινηθούν σε δυναμικούς τομείς. Τέλος η διαφάνεια και ενημέρωση ως τακτική δημοσίευση αξιόπιστων στοιχείων από ΕΛΣΤΑΤ, ιδιωτικούς φορείς και την επιστημονική κοινότητα βοηθά τους ενδιαφερομένους να λαμβάνουν εμπεριστατωμένες αποφάσεις.
Εν κατακλείδι, κανένα επάγγελμα δεν εγγυάται απόλυτη ασφάλεια ή υψηλές απολαβές για όλους. Η συνεχής επένδυση σε νέες δεξιότητες και η προσαρμοστικότητα στις εξελίξεις της αγοράς αποτελούν μονόδρομο. Οι εργοδότες και οι φορείς χάραξης πολιτικής οφείλουν να στρέψουν την προσοχή τους σε κλάδους που συνδυάζουν βιώσιμη ανάπτυξη, αξιοπρεπείς συνθήκες και ανταγωνιστικούς μισθούς.
Συνολικά, τα δεδομένα επιβεβαιώνουν ότι δεν υπάρχει μια «εύκολη συνταγή επιτυχίας» για όλους. Οι κλάδοι με πολλές θέσεις εργασίας δεν εγγυώνται υψηλό μισθό, οι κλάδοι με υψηλό μισθό δεν είναι απαραίτητα δυναμικοί, ενώ η ανώτερη εκπαίδευση, μολονότι αντανακλάται σε καλύτερες απολαβές, απαιτεί συνεχή ανανέωση δεξιοτήτων για να παραμένει ανταγωνιστική. Η αλήθεια είναι σύνθετη, μα οι λύσεις μπορούν να είναι πρακτικές: πληρέστερη ενημέρωση, στοχευμένη εκπαίδευση και ευελιξία στην επιλογή επαγγελματικού μονοπατιού αποτελούν στέρεες βάσεις, πάνω στις οποίες η ελληνική αγορά εργασίας μπορεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην παράδοση και την καινοτομία, ανάμεσα στην προσφορά και τη ζήτηση, ανάμεσα στα θέλω και στα πρέπει της σύγχρονης εργασιακής πραγματικότητας.
Το μήνυμα που προκύπτει από τα δεδομένα είναι ότι η διαρκής επένδυση σε γνώσεις και δεξιότητες αποτελεί μονόδρομο. Ταυτόχρονα, οι εργοδότες και οι φορείς χάραξης πολιτικής χρειάζεται να εστιάσουν στην ενίσχυση εκείνων των επαγγελμάτων που συνδυάζουν βιώσιμη ανάπτυξη (υψηλό ή ανερχόμενο δυναμισμό) με ανταγωνιστικές αμοιβές και σωστές συνθήκες. Ανάμεσα στην προσφορά και τη ζήτηση δεξιοτήτων, στην παραδοσιακή και τη μοντέρνα εργασία, οι ευκαιρίες είναι υπαρκτές για όποιον είναι σωστά προετοιμασμένος να τις αδράξει.
Ο Κωστής Κατσανέβας είναι Managing Director Career Gate
