Οι αξίες στην ψυχή του Έλληνα, όπως η θρησκευτική πίστη, η αλληλεγγύη, η δημοκρατία, η ελευθερία, έχουν βαθιές ρίζες. Στους προγόνους μας χρωστάει η ανθρωπότητα όλα τα ιδεώδη και τις αξίες, που στη συνέχεια μορφοποιήθηκαν ανάλογα με τη φύση και την νοοτροπία κάθε λαού. Αλλά και οι ίδιες οι αξίες αναπτύσσονται και επηρεάζονται από τις κοινωνικές δομές και αντιλήψεις των ανθρώπων.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, οι Ελληνες σήμερα προκρίνουν την ελευθερία ως υπέρτερη αξία ακόμη και από την ασφάλεια, παρότι οι απειλές γύρω μας έχουν αυξηθεί, και η αίσθηση του ομαλού σπανίζει πλέον στη ζωή μας. Από την ανωμαλία της φύσης εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής μέχρι τη βία που εμφανίζεται πλέον και στην αθώα παιδική ηλικία.
Η Ζακλιν ντε Ρομιγύ στο βιβλίο της «Η Αρχαία Ελλάδα σε αναζήτηση της ελευθερίας» δεν αποσκοπεί να ορίσει πού υπήρχε η ελευθερία στην αρχαία Ελλάδα και σε τι διέφερε από των υπολοίπων. Είναι γνωστό, εξάλλου, ότι η Ελλάδα είχε σκλάβους και ότι οι πολίτες δεν ήταν παρά μειοψηφία των ατόμων στην πόλη. Παρά τα αδιαμφισβήτητα αυτά δεδομένα η ροπή που ωθούσε τους Ελληνες προς την ελευθερία και αντικατοπτρίζεται μέσα στα έργα τους ήταν ακατανίκητη. Η συγγραφέας προσπαθεί μέσα από τα κείμενα να ακολουθήσει την ιστορία αυτής της συνειδητοποίησης.
Θαυμασμό προκαλεί η ελευθερία του πολίτη καθ’ όλη τη διάρκεια του 5ου αιώνα: ελευθερία εθνική, ελευθερία ανθρώπων που αρνούνται να υπακούσουν σε άρχοντα άλλον από τον νόμο, και τέλος δημοκρατική ελευθερία. Στο τέλος του 5ου αιώνα, η Αθήνα γνωρίζει μια μεταστροφή με την αυτονομία των πόλεων και το πολιτικό καθεστώς. Παράλληλα, οι Ελληνες ανακαλύπτουν την εσωτερική ελευθερία, αυτή που μέλλει να γίνει η ελευθερία του σοφού. Λαμπρά σοφά κείμενα σημάδεψαν τη δυτική σκέψη και παραμένουν διαχρονικά. Στον Επιτάφιο του Περικλή ο Θουκυδίδης αναφωνεί: «το εύδαιμον το ελεύθερον, το δ’ ελεύθερον το εύψυχον». Ευτυχισμένοι, δηλαδή, είναι οι ελεύθεροι και ελεύθεροι είναι οι γενναίοι. Το ιδεώδες της ελευθερίας υμνεί και στους νεότερους χρόνους ο Νίκος Καζαντζάκης: «Δεν ελπίζω τίποτα. Δεν φοβάμαι τίποτα. Είμαι λέφτερος.
Από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα η αξία της ελευθερίας παραμένει πρώτη στη συνείδηση των Ελλήνων.
Η κυρία Στέλλα Πριόβολου είναι ομότιμη καθηγήτρια, πρόεδρος Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών ΕΚΠΑ, έφορος Σχολών Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός.
