Πολλά και ενδιαφέροντα λέγονται και γράφονται για τον Κώστα Σημίτη. Πάντα ένα πολιτικό πρόσωπο, ειδικά εάν έχει κυβερνήσει δυο συνεχείς τετραετίες, προκαλεί ενδιαφέρον και η πορεία του τροφοδοτεί συζητήσεις για τα θετικά και τα αρνητικά της πορείας του.
Πάντα, ο Κ. Σημίτης -συγγνώμη για το πρώτο πρόσωπο- μου προκαλούσε ενδιαφέρον όχι μόνο ως πολιτικός αλλά για τον τρόπο που διοικούσε το κόμμα και την κυβέρνηση. Πολλές φορές αναρωτήθηκα εάν ο Κ. Σημίτης, τον οποίο τα χρόνια της νιότης και των συνδικαλιστικών φοιτητικών αγωνιών τον έβλεπα με ιδεολογική επιφυλακτικότητα, ήταν ή όχι ηγέτης.
Στο διάβα των χρόνων, εντρυφώντας περισσότερο στην πολιτική του διαδρομή, και με την απαραίτητη απόσταση του χρόνου που δίνει την ευχέρεια να κρίνει κανείς όσο το δυνατόν περισσότερο αντικειμενικά, και έχοντας ως εργαλείο, το διδακτορικό μου στο πεδίο της ηγεσίας, επιχείρησα πολλές φορές να απαντήσω εάν ήταν η όχι ηγέτης ο Κ. Σημίτης.
Ανεπιφύλακτα, και χωρίς ενδοιασμό, και διατηρώντας ακόμα ορισμένες επιφυλάξεις για πτυχές της πολιτικής του την οκταετία 1996-2004 κυρίως στην καθαρότητα της ιδεολογικής ταυτότητας της κυβέρνησης και του ΠαΣοΚ, μπορώ να σημειώσω ότι σε πολλές φάσεις της διαδρομής του έδειξε στοιχεία Ηγέτη.
Με οδηγό, όχι την Πολιτική, αλλά την Διοικητική Επιστήμη και τις νόρμες της, η προεδρία Σημίτη δεν ήταν μια αδιάφορη Ηγεσία. Ηταν μια Ηγεσία με καθαρό στίγμα που σε πολλές κρίσιμες περιόδους, αν και υπήρξαν οι αναγκαίες κινήσεις τακτικής και οπισθοχώρησης σε κρίσιμα σημεία, δεν κινήθηκε υπό το φόβο και του πολιτικού κόστους.
Σε κρίσιμες φάσεις της πορείας της χώρας έδειξε με τις κινήσεις του ότι δεν είχαμε μια αδιάφορη ηγεσία, δηλ. μια ηγεσία που αποφεύγει να λάβει αποφάσεις. Αντίθετα, έκανε χρήση της δύναμης εξουσίας της και δεν αποποιήθηκε, όταν έπρεπε, των ευθυνών της.
Τον Κ. Σημίτη θα τον κρίνουμε πάντα μέσα από την πολιτική κάψουλα ΠαΣοΚ, το οποίο και δεν εγκατέλειψε ποτέ και ήταν το όχημα για να κυβερνήσει.
Ανατρέχοντας, από την Κυριακή που πέθανε, σε διάφορες φάσεις της πολυτάραχης πορείας του και των συγκρούσεών του με τον Ανδρέα Παπανδρέου, και πάντα μέσα από πηγές και όχι αυθαίρετα, αναδεικνύω τη συναλλακτική ηγεσία και την παρεμβατική διάσταση του Ηγέτη.
Υπάρχει η εξής φράση στις σχολές Ηγεσίας: «Το νόημα της Ηγεσίας είναι να φθάσετε κάπου και εάν εσείς και οι άνθρωποί σας δεν ξέρετε που πηγαίνετε, η ηγεσία δεν έχει κανένα νόημα». Ο Κ. Σημίτης ήξερε που ήθελε να φθάσει, πολλά χρόνια πριν γίνει Πρωθυπουργός και πρόεδρος του ΠαΣοΚ.
Η πορεία του είχε τα εξής στοιχεία:
- Μη παθητικότητα και όχι μακαριότητα της ηγεσίας του ως προς την αντιμετώπιση των διάφορων καταστάσεων.
- Δυνατότητα κατανόησης των διαφόρων κρίσεων, της κατάστασης, του μεγέθους και της έκτασής τους.
- Η προθυμία του να αναλάβει τις ευθύνες του, χωρίς να τις μεταβιβάζει, και να πράττει αναλόγως.
- Αν και μη επικοινωνιακός, παρατηρείται η επικοινωνία, μέσω της κλασσικής πολιτικής σχέσης, μεταξύ της Ηγεσίας και της κοινωνίας.
- Υψηλό βαθμό στοχοπροσήλωσης και αφοσίωσης της Ηγεσίας του στην επίτευξη των στόχων. Π.χ. ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ, προετοιμασία και διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων, ολοκλήρωση μεγάλων έργων, κ.α.
- Η ικανότητα ανάλυσης διάφορων κρίσεων, ώστε να καταρτίζονται σχέδια δράσης με τα αναγκαία μέτρα.
- Η σωστή αξιολόγηση του διεθνούς περιβάλλοντος.
- Η δυνατότητα χάραξης στρατηγικής για την επίτευξη διάφορων στόχων.
Ο Βέμπερ έλεγε ότι η πολιτική ορίζεται ως «διευθύνουσα» δραστηριότητα του Κράτους και ο πολιτικός οφείλει να παίρνει θέση και να είναι παθιασμένος. Ο Κ. Σημίτης αν και έδινε την εντύπωση ενός ήρεμου ανθρώπου, είχε πάθος με την πολιτική, είχε όραμα, ανεξάρτητα από τις διαφωνίες που μπορεί να έχει κανείς γι’ αυτό, αλλά και πίστη στον στόχο.
Στην περίοδο της πρωθυπουργίας του δεν είχαμε την εμφάνιση του Συνδρόμου της Ύβρεως που είναι η αφύσικη εμμονή σε πολιτικές που αποδεδειγμένα είναι ανεφάρμοστες ή αντιπαραγωγικές.
Το χαρακτηριστικό σύμπτωμα του Συνδρόμου της Ύβρεως είναι η άρνηση των κυβερνώντων να αλλάξουν γραμμή πλεύσης ώστε να παραδεχθούν τα λάθη τους. Και ο Κ.Σημίτης δεν ήταν σε αυτή την κατηγορία των πολιτικών. Με τον τρόπο του παραδεχόταν τα λάθη του και άλλαζε πορεία.
Η ύπαρξη ισχυρών ηγεσιών είναι συνθήκη επιβίωσης για ένα Κράτος. Όπως και η επιτυχία σχετίζεται με την επιλογή της σωστής στρατηγικής, ενώ πλέον εισέρχεται και το στοιχείο της ενσυναίσθησης ως αναγκαία συνθήκη για μια πετυχημένη Ηγεσία που πρέπει να εμπνέει και να κινητοποιεί το σύνολο.
Ναι, ο Κ. Σημίτης δεν ήταν ο πολιτικός που ξεσήκωνε τα πλήθη όπως ο Ανδρέας Παπανδρέου, αλλά με την πολιτική στοχοπροσήλωση για την υλοποίηση κρίσιμων στόχων κινητοποίησε σημαντικό τμήμα της κοινωνία και ανοίχτηκε και εκτός ΠαΣοΚ.
Και επί πρωθυπουργίας Κ. Σημίτη είχαμε ισχυρή και στιβαρή ηγεσία που ήταν συνθήκη επιβίωσης για ένα Κράτος, ανεξάρτητα εάν έμεινε ημιτελές το εγχείρημα του εκσυγχρονισμού, με τα αμέτρητα δομικά προβλήματα όπως η Ελλάδα.
Στο World Economic Forum του Νταβός το 2017 βασικό θέμα ήταν: Responsive and Responsible Leadership και στην ενότητα για τις προκλήσεις του ηγέτη το μήνυμα ήταν: «Οι ηγέτες να εξελιχθούν, να αλλάξουν, να αγκαλιάσουν τις εξελίξεις και να συμβαδίσουν με την εποχή. Πρέπει να προσεγγίζουν τις προκλήσεις, αξιοποιώντας τη διαίσθησή τους, δεξιότητες προσαρμοστικότητας και διατηρώντας διαρκώς ένα ανοικτό μυαλό».
Ο Κ. Σημίτης ήταν «ανοικτό μυαλό» και είχε τις κρίσιμες ιδιότητες που αναφέρει ο Μαξ Βέμπερ το 1919, στην περίφημη διάλεξή του, με τίτλο «η πολιτική ως κάλεσμα και επάγγελμα». Στο κατά πολλούς σημαντικότερο πολιτικό κείμενο του 20ου αιώνα ο Βέμπερ αναφέρεται στις κρίσιμες ιδιότητες για τον πολιτικό: το πάθος, το αίσθημα ευθύνης και το μέτρο (εκδόσεις ΔΩΜΑ, 2019).
Ο Κ. Σημίτης είχε τις ιδιότητες αυτές, με κυριότερες το μέτρο και το αίσθημα της ευθύνης και δεν είναι υπερβολή να σημειωθεί πως επί των ημερών του είχαμε μια Πεφωτισμένη Ηγεσία που συνδύαζε πάρα πολλά στοιχεία της λεγόμενης συναισθηματικής ευφυΐας. Στοιχεία και ιδιότητες που λείπουν σήμερα από την εποχή μας.
