Σχεδόν τρία χρόνια μετά την εισβολή της Ρωσίας στην γειτονική Ουκρανία, την 1η Ιανουαρίου 2025 η Ουκρανία αποφάσισε τη διακοπή της ροής του Ρωσικού αγωγού φυσικού αερίου Ουρενγκοί – Πομάρι – Ουζγκορόντ, αφού η πενταετής προ-της-εισβολής συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών έληξε στο τέλος του 2024.
Τα γεγονότα
Η συμφωνία είχε υπογραφεί πριν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αλλά μετά την κατάληψη της Κριμαίας. Κύριος όρος στην συμφωνία επέτρεπε στη Ρωσία να συνεχίσει να εξάγει φυσικό αέριο μέσω του αγωγού και να τροφοδοτεί τις χώρες τις Ε.Ε. για να μη διαταραχθεί ολοσχερώς η αγορά λόγω του πολέμου.
Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, κ. Volodymyr Zelenskyy επαναλημένα είχε δηλώσει ότι δεν επρόκειτο να ανανεώσει την συμφωνία μετά το πέρας της με σκοπό να πιέσει το αντίθετο μέτοπο στο πλαίσιο στης πολεμικής τους διαμάχης.
Μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας Telegram, ο Ουκρανός Υπουργός Ενέργειας Herman Halushchenko σχολίασε τη κίνηση αυτή ακολούθως: «Πρόκειται για ένα ιστορικό γεγονός. Η Ρωσία χάνει αγορές και θα υποστεί οικονομικές απώλειες. Η Ευρώπη έχει ήδη αποφασίσει να καταργήσει σταδιακά το ρωσικό φυσικό αέριο και (αυτό) ευθυγραμμίζεται με αυτό που έκανε σήμερα η Ουκρανία».
Οι οικονομικές επιπτώσεις στη Ρωσία είναι πιθανόν σφοδρές καθώς το κλείσιμο του αγωγού θα μπορούσε να μειώσει τα έσοδα της Ρωσίας από τις πωλήσεις φυσικού αερίου κατά περίπου 6,5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Αυτομάτως, αυτό σημαίνει αυξήσεις τιμών στου φυσικού αερίου για τους Ευρωπαϊους πελάτες, το οποίο ήδη δείχνει ανοδικές τάσεις στις τιμές. Ενδεικτικά τη 1 Ιανουαρίου 2025, η τιμή του φυσικού αερίου (EU Natural Gas TTF) μειώθηκε στα 50 ευρώ μετά το ράλι στα 51 ευρώ ανά Μεγαβατώρα, η υψηλότερη τιμή που έχει αναγραφεί από τον Οκτώβριο του 2023, καθώς η Ευρώπη βιώνει ήδη ψυχρές συνθήκες χωρίς να υπάρχει ζωτικής σημασίας γραμμή τροφοδοσίας φυσικού αερίου.[1]
Πρίν τον πόλεμο, άνω του 40% του φυσικού αερίου προερχόνταν από τη Ρωσία. Το 2022, η Ε.Ε. στο πλαίσιο επιβολής κυρώσεων ενώπιον του πολέμου, αναξαρτητοποιήθηκε από την αυτή με τη «14η Δέσμη κυρώσεων κατά τις Ρωσίας» απαγορεύοντας των επανεξαγωγών ρωσικου υγροποιημένου φυσικού αερίου και την απαγόρευση νέων επενδύσεων σε ρωσικά σχέδια υγροποιημένου φυσικού αερίου, στρέφοντας τις Ευρωπαϊκές χώρες σε πωλητές, όπως π.χ. το Αζερμπαϊτζάν και άλλες χώρες για την εισαγωγή φυσικού αερίου. Το 2022 στον αγωγό αντιστοιχούσε μόνο το 5% των εισαγωγών φυσικού αερίου της Ευρώπης. Σήμερα, βάσει των τελευταίων στατιστικών, το ποσοστό που αντιστοιχεί στην εισαγωγή φυσικού αεριού από την Ρωσία ανέρχεται στο 15%.
Παρασκήνιο και αντιδράσεις
Μια ημέρα πριν την ανακοίνωση της Ουκρανίας και στο τέλος πλεόν της Προεδρικής θητείας του 46ου Πρόεδρου των H.Π.Α., ο κ. Joe Biden ανακοίνωσε νεο πακέτο στρατιωτικής προμήθειας ύψους $2.5 δις. δολαρίων[2] (το συνολικό ύψος της Κυβέρνησης Biden τιμολογείται αυτή τη στιγμή στα $6.5 δις. δολάρια). Αξιοσημειώτο επίσης είναι ότι ο από 20 Ιανουαρίου Πρόεδρος των Η.Π.Α, κ. Donald J. Trump, δεν έχει τοποθετηθεί επισήμως επί του πολέμου Ουκρανίας-Ρωσσίας, πέρας μιας προεκλογικής δήλωσης όπου άφησε να εννοηθεί ότι εάν επανεκλεγεί ως Πρόεδρος «θα μπορέσει να λήξει τον πόλεμο από τη πρώτη μέρα που θα λάβει την προεδρική θέση».[3]
Η Ευρώπη διαθέτει αρκετό φυσικό αέριο για τη διάρκεια του φετινού χειμώνα, όμως η αναπλήρωση των αποθεμάτων την επόμενη περίοδο θα μπορούσε να είναι δαπανηρή. Λογική θα φανεί η μεγαλύτερη εξάρτηση από το υγροποιημένο φυσικό αέριο, συμπεριλαμβανομένων των ακριβών εισαγωγών για τα έθνη που δεν έχουν πρόσβαση σε ξηρά. Τέλος, προστίθεται πίεση καθώς εντείνεται η καλοκαιρινή ζήτηση της Ασίας.
Το ενεργειακό αναδεικνύεται ως ένα σημαντικό εργαλείο πολιτικής και οικονομικής πίεσης. Η Ε.Ε. και κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να είναι έτοιμο να διαπραγματευτεί το ποσοστιαίο που της αναλογεί ή να βασιστεί σε εναλλακτικούς πόρους όπως είναι οι Α.Π.Ε, όπου έχουν γίνει σημαντικές επενδύσεις από την Ε.Ε. τα τελευταία χρόνια, που όμως δε μπορούν να αναπληρώσουν την βιομηχανία του φυσικού αερίου.
Πηγές:
[1] (τρέχουσα τιμή στα 49.610).
[2] https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2024/12/30/statement-from-president-joe-biden-on-u-s-support-for-ukraines-defense/
[3] https://www.wsj.com/video/watch-trump-says-as-president-hed-settle-ukraine-war-within-24-hours/0BCA9F18-D3BF-43DA-9220-C13587EAEDF2?mod=hp_trending_now_video_pos5
