Charlie Hebdo: Δέκα χρόνια από την πολύνεκρη τρομοκρατική επίθεση

Δέκα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την τρομοκρατική επίθεση στο Παρίσι, ενάντια στους ανθρώπους του σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo.

Ένοπλοι ισλαμιστές, προσβεβλημένοι από τα σατιρικά εξώφυλλα του περιοδικού με επίκεντρο τον Μωάμεθ και το Ισλάμ, εισέβαλαν στα γραφεία του έντυπου και άνοιξαν πυρ εν ψυχρώ.

Γράφουν «ΤΑ ΝΕΑ» της 8ης Ιανουαρίου 2015.

«Στην καρδιά του Παρισιού κτύπησε χθες ο ισλαμοφοβισμός. Δύο ένοπλοι που φώναζαν «Ο Αλλάχ είναι μεγάλος» εισέβαλαν στα γραφεία του σατιρικού περιοδικού “Charlie Hebdo” και δολοφόνησαν δώδεκα ανθρώπους, περιλαμβανομένων τεσσάρων από τους πιο γνωστούς σκιτσογράφους της Γαλλίας.

»Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι ξεχύθηκαν το βράδυ σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις για να υπερσπιστούν την ελευθερία της έκφρασης, φωνάζοντας “Είμαι το Charlie!”.

H επίθεση

»Η επίθεση έγινε στις 11.30 το πρωί. Δεν ήταν τυχαία η επιλογή ούτε της ημέρας ούτε της ώρας. Οι δράστες ήταν ενημερωμένοι, γνώριζαν ότι κάθε Τετάρτη στις 10 π.μ. γίνεται η εβδομαδιαία σύσκεψη. Ειδάλλως, την υπόλοιπη εβδομάδα δεν υπάρχει πολύς κόσμος στο περιοδικό.

»Οπλισμένοι με Καλάσνικοφ και φορώντας μαύρες κουκούλες δύο άνδρες βγαίνουν από αυτοκίνητο έξω από τα γραφεία του “Charlie Hebdo” κοντά στη Βαστίλη, και εξαναγκάζουν τη σκιτσογράφο Κοκό, που τυχαίνει να φτάνει εκείνη την ώρα, έχοντας μαζί την ανήλικη κόρη της, να πατήσει τον κωδικό εισόδου στο κτίριο. Η Κοκό θα διευκρινίσει κατόπιν πως «μιλούσαν άψογα γαλλικά» και «επικαλούνταν την Αλ Κάιντα».

»Οι δράστες σκοτώνουν έναν θυρωρό στην είσοδο, ανεβαίνουν στον όροφο όπου γίνεται η σύσκεψη και στρέφουν τα όπλα εναντίον του διευθυντή, του σκιτσογράφου Στεφάν Σαρμπονιέ, ή Σαρμπ, σκοτώνοντας πρώτα αυτόν καθώς και τον αστυνομικό που τον προστάτευε από το 2011, μετά τον εμπρησμό στα τότε γραφεία του περιοδικού, αντίποινα για τη δημοσίευση γελοιογραφιών με τον Μωάμεθ.

»Τα επόμενα πέντε λεπτά θα πέσουν νεκροί ακόμη έξι συντάκτες και σκιτσογράφοι, ένας διορθωτής όπως επίσης ένας προσκεκλημένος της σύνταξης, ο Μισέλ Ρενό, και ένας χρονικογράφος του «Charlie Hebdo», ο οικονομολόγος Μπερνάρ Μαρί. Ακόμη 11 άνθρωποι θα τραυματιστούν, οι τέσσερις σοβαρά.

Διαφυγή

»»Αλλάχ Ακμπάρ» («Ο Θεός είναι μεγάλος») ακούγονται να φωνάζουν οι δράστες βγαίνοντας από το κτίριο και ενώ συνεχίζουν να πυροβολούν, σε βίντεο που τράβηξε αυτόπτης μάρτυρας. «Σκοτώσαμε το Charlie Hebdo!» κραυγάζουν. «Εκδικηθήκαμε για τον Προφήτη».

» Επιβιβάζονται στο μαύρο Σιτροέν που τους περίμενε και αποχωρούν. Θα έχουν συνολικά τρεις συμπλοκές με αστυνομικούς. Στην τρίτη ένας αστυνομικός, ο Αχμέτ Μεραμπέτ, θα πέσει νεκρός, οι δράστες πρώτα τον τραυματίζουν και μετά τον αποτελειώνουν. Εγκαταλείπουν το όχημά τους στην Πορτ ντε Παντέν, αλλάζουν αυτοκίνητο και εξαφανίζονται».

Διαφυγή και εξολόθρευση

H Tάνια Μποζανίνου και «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 11ης Ιανουαρίου 2015 αφηγούνται την προσπάθεια διαφυγής και τον τρόπο εξολόθρευσης των δύο δολοφόνων.

«Οι δύο οπλοφόροι του “Charlie Hebdo”, τα αδέλφια Σερίφ και Σαΐντ Κουασί, 32 και 34 ετών, ταμπουρώθηκαν σε αποθήκη τυπογραφείου στο Νταμαρτέν, βόρεια της γαλλικής πρωτεύουσας, κοντά στο αεροδρόμιο Σαρλ ντε Γκωλ, συλλαμβάνοντας έναν όμηρο.

»Ομως ένας γραφίστας, τον οποίον δεν πήραν χαμπάρι, κρύφτηκε σε ένα χαρτόκουτο και από εκεί μέσω sms ειδοποίησε τους αστυνομικούς, κατευθύνοντάς τους στους δύο καταζητούμενους. Τα σχολεία της περιοχής έκλεισαν (αρχικά με τα παιδιά μέσα, μακριά από τα παράθυρα, ενώ στη συνέχεια εκκενώθηκαν από την αστυνομία) από τον φόβο νέου μακελειού, ενώ διακόπηκε η κυκλοφορία στην περιφερειακή λεωφόρο της πρωτεύουσας.

»Εν τω μεταξύ ένας φίλος και συνεργός των αδελφών Κουασί, ο 33χρονος οπλοφόρος του Μονρούζ, Αμεντί Κουλιμπαλί, συνέλαβε 16 ομήρους σε εβραϊκό σουπερμάρκετ προϊόντων κοσέρ στην Πορτ ντε Βενσέν στο Ανατολικό Παρίσι. Προτού συλλάβει τους ομήρους, άνοιξε πυρ τραυματίζοντας κάμποσους πελάτες του σουπερμάρκετ.

Έφοδος και θύματα

»Ο Κουλιμπαλί και ο νεότερος αδελφός Κουασί ήταν φίλοι και “συμμαθητές” στα κηρύγματα ακραίου ισλαμιστή, γνωστού στις γαλλικές Αρχές. Απειλούσαν ότι θα σκότωναν τους ομήρους τους αν η αστυνομία σκότωνε κάποιον από τους τρεις τους.

»Γι’ αυτό οι αστυνομικοί έκαναν ταυτόχρονα έφοδο και στο τυπογραφείο και στο σουπερμάρκετ και σκότωσαν τους τρεις οπλοφόρους. Αλλά δυστυχώς στην ανταλλαγή των πυροβολισμών έχασαν τη ζωή τους τέσσερις από τους ομήρους στο σουπερμάρκετ».

Ποιοι ήταν η δράστες

Όπως αναφέρει η Ειρήνη Ψυχάρη στο «ΒΗΜΑ» οι δύο δράστες της τρομοκρατικής επίθεσης στο Charlie Ebdo περιγράφονταν «ως γέννημα-θρέμμα Παριζιάνοι, περιθωριοποιημένοι νέοι με μικροεγκληματική δράση και ενθουσιώδεις οπαδοί του τζιχάντ.

»Ο 32χρονος Σερίφ και ο 34χρονος Σαΐντ Κουασί ταυτοποιήθηκαν από τη γαλλική αστυνομία λόγω της αστυνομικής ταυτότητας που ξέχασε ο δεύτερος στο αυτοκίνητο με το οποίο διέφυγαν από τα γραφεία του γαλλικού περιοδικού μετά την επίθεση.

»Τα δύο αδέλφια έμειναν ορφανά από τους αλγερινής καταγωγής γονείς τους όταν ήταν ακόμη παιδιά. Ο μικρότερος πέρασε μερικά χρόνια σε ορφανοτροφείο στη Ρεν της Δυτικής Γαλλίας προτού επιστρέψει στο Παρίσι.

»Αμφότεροι ήταν γνωστοί στις γαλλικές Αρχές ενώ τα ονόματά τους περιλαμβάνονταν στον κατάλογο όσων δεν επιτρέπεται να ταξιδέψουν στις ΗΠΑ. Υπάρχουν πληροφορίες ότι ο Σαΐντ είχε επισκεφθεί την Υεμένη το 2011 και είχε συναντηθεί με τον εκεί ιεροκήρυκα της Αλ Κάιντα, Ανουάρ Αλ Αουλάκι.

»Ο Σερίφ ανήκε σε μια από τις πρώτες οργανώσεις που στρατολογούσε γάλλους τζιχαντιστές, γνωστή ως «δίκτυο Μπουτ – Σομόν». Σύμφωνα με πληροφορίες της μυστικής υπηρεσίας, το δίκτυο είχε στείλει αρκετούς Γάλλους σε στρατόπεδα της Αλ Κάιντα στο Ιράκ.

Η στρατολόγηση

»Πρώην ντιλιβεράς, γυναικάς, ράπερ και μικροαπατεώνας (κλοπές και ναρκωτικά), το 2003 γνωρίστηκε με τον κατά έναν χρόνο μεγαλύτερό του Φαρίντ Μπενιετού, σαλαφιστή και επικεφαλής των στρατολογητών.

»Μαζί του άρχισε να πηγαίνει στο τζαμί και να μυείται στον εξτρεμισμό παρακολουθώντας τζιχαντιστικά βίντεο και αφήνοντας γενειάδα. Ηταν τα ριζοσπαστικά κηρύγματα του Μπενιετού που έπεισαν τον Σερίφ ότι ο βίαιος τζιχάντ και οι επιθέσεις αυτοκτονίας είναι «υποχρέωση» ενός πιστού μουσουλμάνου.

»Οπως λένε συμμαθητές του, ο Σερίφ ήταν από μικρός βίαιος και σφοδρά αντισημίτης. Ο ίδιος είχε πει ότι μεγάλη επιρροή είχαν πάνω του οι εικόνες από την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003 και ιδίως οι βασανισμοί ιρακινών κρατουμένων από αμερικανούς στρατιώτες στη φυλακή Αμπου Γκράιμπ.

»Τελικά το δίκτυο στρατολόγησης του Μπενιετού εξαρθρώθηκε και ο Σερίφ συνελήφθη από τις γαλλικές αρχές το 2005 ενώ ετοιμαζόταν να πετάξει στη Συρία με τελικό προορισμό το Ιράκ για να πολεμήσει τους δυτικούς εισβολείς. Καταδικάστηκε σε τριετή φυλάκιση το 2008 αλλά εξέτισε τους 18 μήνες.

»Οι δικηγόροι του υποστήριξαν ότι ο Σερίφ, προτού εμπλακεί με το δίκτυο Μπουτ – Σομόν, δεν ήταν πιστός μουσουλμάνος. Αντίθετα «κάπνιζε χασίς, ήταν αλκοολικός και είχε ερωμένη». «Πριν ήμουν ένας απατεωνίσκος. Αλλά μετά αισθανόμουν υπέροχα. Πίστευα ότι δεν μπορούσα να πεθάνω» είπε ο ίδιος στο δικαστήριο.

Νέος μέντορας

»Στη φυλακή ο Σερίφ γνώρισε νέο μέντορα, τον Τζαμέλ Μπεγκάλ, που εξέτιε 10ετή ποινή για σχεδιαζόμενη επίθεση στην αμερικανική πρεσβεία στο Παρίσι. Δίπλα του ο Σερίφ εξελίχθηκε από ενθουσιώδης ισλαμιστής που επιθυμούσε να πολεμήσει στο Ιράκ σε μοναχικό λύκο που έφερε τον τζιχάντ στο Παρίσι.«Μαθητής» του Μπεγκάλ φέρεται να ήταν και ο Αμεντί Κουλιμπαλί, ο 32χρονος που σκότωσε μια αστυνομικό στο Μονρούζ κοντά στο Παρίσι και στη συνέχεια κράτησε ομήρους σε εβραϊκό σουπερμάρκετ.

»Ο Κουλιμπαλί, φίλος και στενός συνεργάτης των αδελφών Κουασί, είχε μεγάλο ιστορικό εγκληματικής δράσης: κλοπές, ένοπλη ληστεία τράπεζας και ναρκωτικά. Η γαλλική αστυνομία εκτιμά ότι ο Κουλιμπαλί μυήθηκε στο ριζοσπαστικό Ισλάμ το 2002. Το 2013 καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια φυλάκιση για την ανάμειξή του στο σχέδιο απόδρασης του Σμαΐν Αΐτ Αλί Μπελκασέμ, πρώην μέλους της ένοπλης αλγερινής ισλαμικής οργάνωσης GIA. Το 2009 γαλλική εφημερίδα είχε γράψει ότι ο Κουλιμπαλί επρόκειτο να συναντηθεί με τον τότε πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί σε μια εκδήλωση στο Μέγαρο των Ηλυσίων για την «επιχειρηματικότητα των μη προνομιούχων νέων». Το 2010 συνελήφθη.

Στρατιωτική ακρίβεια

»Ορισμένοι αναλυτές λένε ότι ο «οικογενειακός τρομοκρατικός θύλακας» των αδελφών Κουασί και των συνεργατών τους μοιάζει εκ πρώτης ημι-ερασιτεχνικός.

»Ομως η επίθεση που πραγματοποίησαν στο “Charlie Hebdo” είχε στρατιωτική ακρίβεια: απείλησαν ότι θα σκότωναν μια συντάκτρια με το νήπιο παιδί της προκειμένου να τους ανοίξει την εξώπορτα πληκτρολογώντας τον κωδικό, εισέβαλαν στην αίθουσα όπου γινόταν η εβδομαδιαία σύσκεψη για το επόμενο τεύχος, σκότωσαν μαζικά αλλά και επιλεγμένα (χάρισαν τη ζωή σε μια σκιτσογράφο επειδή όπως της είπαν “ήταν γυναίκα”) και αποχώρησαν».

To περιοδικό Charlie Hebdo παρά το μεγάλο σοκ συνέχισε τη λειτουργία του. Μία εβδομάδα μετά την πολύνεκρη επίθεση στα γραφεία του, στις 14 Ιανουαρίου κυκλοφόρησε το 1178ο τεύχος του.

Για τη δημιουργία του τεύχους αυτού συνεργάστηκαν οι επιζήσαντες άνθρωποι του περιοδικού με πρώην συνεργάτες του και ως γραφείο χρησιμοποιήθηκε ένα δωμάτιο της εφημερίδας Liberation.

Στο εξώφυλλό του απεικονιζόταν ο Μωάμεθ να κρατάει δακρυσμένος ένα χαρτί με το σύνθημα «Je suis Charlie» και από πάνω του, γραμμένη τη φράση, «Tout est pardonné» (Συγχωρεμένα όλα).

Το συγκεκριμένο τεύχος πούλησε σχεδόν 8 εκατομμύρια αντίτυπα, αριθμό ρεκόρ για τη Γαλλία.

Η επόμενη ημέρα

Όπως όμως αναφέρει η Μαρία Ρηγούτσου σε κείμενό της, το 2020, για λογαριασμό της Deutche Welle, η στήριξη του κοινού, εντός και εκτός Γαλλίας, επέστρεψε στα προ της τρομοκρατικής επίθεσης επίπεδα.

«Όταν οι αδελφοί Σερίφ και Σαϊντ Κουατσί εισέβαλαν στο γραφείο του Παρισιού στις 7 Ιανουαρίου 2015 και πυροβόλησαν έντεκα άτομα – οι δολοφόνοι πυροβόλησαν με καλάσνικοφ και τον “Riss” (σ.σ. σκιτσογράφος και σημερινός ιδιοκτήτης του Charlie Hebdo).

»Μια σφαίρα συνέθλιψε τον ώμο του. Ο 53χρονος επέζησε. Ο “Riss” πίστευε πάντα ότι πρέπει κανείς να είναι ελεύθερος να σχεδιάζει ό,τι θέλει. Στα χρόνια μετά την επίθεσης, ωστόσο, το περιοδικό δεν βρήκε πολλούς υποστηρικτές αυτής της αρχής. “Δεν θέλω ένα σκίτσο για τον Μωάμεθ να με εμποδίζει να βλέπω τα παιδιά μου να μεγαλώνουν”, δήλωσε ο γνωστός συγγραφέας Στεφάν Γκιγιόν.

(…)

»Περισσότεροι από 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους στις 11 Ιανουαρίου για να διαδηλώσουν την αλληλεγγύη τους με το Charlie Hebdo και να υπερασπιστούν το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης. (…) Ωστόσο, η αγάπη των Γάλλων για το αμφιλεγόμενο σατιρικό περιοδικό ήταν σύντομη. Ο αριθμός των συνδρομητών αυξήθηκε σε λίγες εβδομάδες μετά την επίθεση από 40.000 συνδρομητές σε 260.000. Με την πάροδο του χρόνου όμως η κυκλοφορία μειώθηκε κάτω από 35.000 αντίτυπα».

Το Charlie Hebdo σήμερα

Το Charlie Hebdo συνεχίζει την πορεία του, όπως όμως συνεχίζει να προκαλεί και έντονες αντιδράσεις για τον τρόπο που επιλέγει να σχολιάζει την επικαιρότητα.

Η τελευταία αφορμή ήταν το σκίτσο με το οποίο σχολίασε την υπόθεση των πολλαπλών βιασμών της Ζιζέλ Πελικό, της γυναίκας που επί σειρά ετών νάρκωνε ο μέχρι πρότινος σύζυγός της, και εν συνεχεία προσκαλούσε στην οικία τους άνδρες για να τη βιάζουν.

Μερικά από τα σχόλια που γράφτηκαν κάτω από τη σχετική  ανάρτηση του Charlie Hebdo στο Instagram ήταν:

«Κανένα μήνυμα, κανένας προβληματισμός, καμία συνάφεια. Μόνο ελεύθερη, βρώμικη πρόκληση»

«Είναι η σάτιρα ικανή να αμφισβητήσει τον εαυτό της και να έχει χάσει εντελώς το στόχο της; Αυτό το σχέδιο δεν απελευθερώνει ούτε βοηθάει κανέναν. […] Αυτή η σάτιρα πληγώνει αυτούς που έχουν ήδη πληγωθεί παρά ενοχλεί».