Πριν από περισσότερο από έναν αιώνα, ο Γερμανός ψυχίατρος Αλοΐσιος Αλτσχάιμερ ανέλαβε την ιατρική παρακολούθηση της Αυγούστας Ντίτερ, η οποία, αν και ήταν μόλις 51 ετών, παραπονιόταν για προβλήματα μνήμης, παραισθήσεις και διαταραχές στην προσωπικότητά της. Πλέον, η ιατρική κοινότητα γνωρίζει ότι η Αυγούστα Ντίτερ έπασχε από την πιο συνηθισμένη αιτία άνοιας στις ημέρες μας, που δεν είναι άλλη από τη νόσο Αλτσχάιμερ.

Όσο περνούν τα χρόνια, η άνοια και η νόσος Αλτσχάιμερ, που είναι η πιο συχνή μορφή της, γίνονται όλο και πιο συνηθισμένες και εξαπλώνονται λαμβάνοντας επιδημικές διαστάσεις σε πολλές προηγμένες χώρες –μεταξύ αυτών και η Ελλάδα– όπου ο πληθυσμός είναι όλο και πιο γερασμένος, εξηγεί το vita.gr. Η σύγχρονη επιστημονική έρευνα έχει φωτίσει αρκετά τις βιολογικές παραμέτρους της ασθένειας, αλλά και το πόσο ο τρόπος ζωής και το ευρύτερο περιβάλλον διαβίωσης, εκτός από τη γήρανση και τη γενετική προδιάθεση, μπορούν να επηρεάσουν την πιθανότητα να εμφανίσουμε άνοια ή όχι.

Παρ’ όλα αυτά, δυστυχώς δεν έχει βρεθεί ακόμη κάποια αποτελεσματική θεραπεία για την αντιμετώπιση της εν λόγω ασθένειας, της οποίας η συχνότητα εμφάνισης επιταχύνεται ανησυχητικά ανά την υφήλιο.

Από τι εξαρτάται η πιθανότητα νόσησης

Το Αλτσχάιμερ είναι η πιο συχνή νευροεκφυλιστική ασθένεια του εγκεφάλου, έχοντας πλήξει παγκοσμίως περίπου 50 εκατομμύρια ανθρώπους, αριθμός που αναμένεται να ξεπεράσει τα 150 εκατομμύρια μέχρι το 2050.

Την πιθανότητα εμφάνισης Αλτσχάιμερ επηρεάζουν –λιγότερο ή περισσότερο– διάφοροι παράγοντες, όπως είναι: η ηλικία, η κληρονομικότητα (η ισχυρή κληρονομικότητα υπάρχει μόνο όταν πρόκειται για τη νόσο Αλτσχάιμερ πρώιμης έναρξης ή οικογενούς μορφής, που εμφανίζεται σε άτομα ηλικίας κυρίως κάτω των 60 ετών και οφείλεται σε μεταλλάξεις γονιδίων), το φύλο (οι γυναίκες κινδυνεύουν λίγο περισσότερο από ό,τι οι άντρες), ο διαβήτης, η υπέρταση, η δυσλιπιδαιμία, η παχυσαρκία, το κάπνισμα, οι διατροφικές συνήθειες, οι τραυματικές κακώσεις της κεφαλής και η κατάθλιψη – στην τελευταία περίπτωση, το χρόνιο στρες λειτουργεί ως δυνάμει συνδετικός παράγοντας μεταξύ των δύο ασθενειών.

Τα προληπτικά όπλα

  • Η αεροβική άσκηση.

Έρευνες έχουν δείξει ότι μπορεί να έχει προστατευτική δράση στα αρχικά στάδια του Αλτσχάιμερ. Όσοι ασκούνται συστηματικά και ξεκινούν να παίρνουν μέρος σε μια επιστημονική έρευνα χωρίς καθόλου συμπτώματα έχουν 50% λιγότερες πιθανότητες να νοσήσουν. Επίσης, γενικά το μυαλό δείχνει να λειτουργεί καλύτερα τόσο κατά τη διάρκεια της άθλησης όσο και αμέσως μετά. Ακόμα και η μικρή δόση άσκησης βοηθά, αλλά, από ό,τι φαίνεται, η θετική επίδραση είναι δοσοεξαρτώμενη, πράγμα που σημαίνει ότι όσο πιο πολύ γυμναζόμαστε και από όσο πιο μικρή ηλικία τόσο πιο μεγάλη προστασία έχουμε.

  • Η μεσογειακή διατροφή.

Υπάρχουν δεδομένα που υποδεικνύουν θετική επίδραση της δίαιτας στην κατάσταση του εγκεφάλου μας, αλλά όχι τόσα όσα εκείνα που σχετίζονται με την άσκηση. Όπως ίσως θα περιμέναμε, η μεσογειακή φαίνεται να είναι η ιδανική διατροφή κατά της άνοιας χάρη στις βιταμίνες, στα αντιοξειδωτικά και γενικότερα στα θρεπτικά συστατικά που μας δίνει, με τρόφιμα-πρωταθλητές τα ψάρια, τα δημητριακά ολικής άλεσης, τα όσπρια, τους ξηρούς καρπούς, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά και τα διάφορα μούρα.

Όλες οι δραστηριότητες που ενεργοποιούν τις εγκεφαλικές μας λειτουργίες, όπως το διάβασμα, οι σπουδές, η μόρφωση, η εκμάθηση ξένων γλωσσών και μουσικών οργάνων κ.λπ.

  •  Οι κοινωνικές συναναστροφές.
  • Ο καλός ύπνος.
  • Πολύ σημαντικές είναι η πρόληψη και η θεραπεία καρδιαγγειακών νόσων, όπως ο διαβήτης, η υπέρταση, η δυσλιπιδαιμία και η παχυσαρκία, ήδη από τη μέση ή και από τη νεαρή ηλικία.
  • Η αποφυγή κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων.
  • Η διακοπή του καπνίσματος.
  • Η διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους.
  • Η διαχείριση του στρες και της κατάθλιψης που πιθανώς μας απασχολούν.

Η θεραπεία που έχουμε στη διάθεσή μας

Δυστυχώς, δεν υπάρχουν φάρμακα ικανά να αναστείλουν ή να θεραπεύσουν τη νόσο Αλτσχάιμερ και την άνοια γενικότερα. Αυτήν τη στιγμή, οι διαθέσιμες φαρμακευτικές θεραπείες στοχεύουν να βελτιώσουν τα συμπτώματα της απώλειας μνήμης, αλλά και τα προβλήματα που έχουν να κάνουν με τις άλλες γνωστικές λειτουργίες. Αυτά τα φάρμακα όμως δεν μπορούν να σταματήσουν την εκφυλιστική πρόοδο της νόσου, αν και διεξάγονται πολλές έρευνες με αυτό το ζητούμενο.

Επιπλέον, χρησιμοποιούνται ορισμένα αντιψυχωσικά και αντικαταθλιπτικά για την αντιμετώπιση των νευροψυχιατρικών συμπτωμάτων του Αλτσχάιμερ. Τέλος, είναι πολύ σημαντικές η διαχείριση της νόσου, που εστιάζει στο μετριασμό των παραγόντων κινδύνου οι οποίοι επιταχύνουν την εξέλιξή της, καθώς και η υποστηρικτική φροντίδα για τους ασθενείς αλλά και για τους φροντιστές.

Το πρόβλημα δεν σταματά στη μνήμη

Από τις πρώτες περιοχές του εγκεφάλου που αλλοιώνονται σε περιπτώσεις ασθενών με Αλτσχάιμερ είναι ο ιππόκαμπος και γενικά όσες έχουν να κάνουν με τη μνήμη, αλλά αργότερα ακολουθούν και άλλες, οι οποίες είναι υπεύθυνες για τη γλωσσική λειτουργία, τη λογική και τη συμπεριφορά.

Smart info

Η συχνότητα εμφάνισης της άνοιας σε ανθρώπους άνω των 65 ετών στην Ελλάδα ανέρχεται σε ποσοστό 7,5%, με το 75% των περιστατικών  να έχει ως αίτιο  το Αλτσχάιμερ.

*Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τη Χριστίνα Δάλλα, καθηγήτρια φαρμακολογίας, Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, πρόεδρο Μεσογειακής Εταιρείας για τις Νευροεπιστήμες, και τον δρα Γιάννη Σωτηρόπουλο, νευροεπιστήμονα, ερευνητή Γ΄ στο Ινστιτούτο Βιοεπιστημών & Εφαρμογών ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος».