Μία προς μία, ευρωπαϊκές και μη χώρες αποφασίζουν σταδιακά να βάλουν «φρένο» στην άκριτη χρήση των social media από ανηλίκους. Ανάμεσα στα κράτη αυτά βρίσκεται και η Ελλάδα, η οποία πρόκειται να ανακοινώσει τη Δευτέρα 30 Δεκεμβρίου νέα μέτρα. 

Οι μεταρρυθμίσεις που αναμένονται από την κυβέρνηση αποσκοπούν στον περιορισμό μέχρι και την απαγόρευση του διαδικτύου από ανηλίκους μέχρι την ηλικία των 15 ετών, τουλάχιστον. 

Ποιες χώρες εμποδίζουν την ελεύθερη πρόσβαση των ανηλίκων στα social media

Αρχικά, αξίζει να αναφερθεί πως στην Ευρωπαϊκή Ένωση, απαιτείται γονική συναίνεση για την επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων για τα παιδιά κάτω των 16 ετών. Η πρόσβαση των social media στα προσωπικά δεδομένα κάθε νέου χρήστη είναι προαπαιτούμενο κατά την εγγραφή του.  

Παρόλα αυτά, τα 27 κράτη μέλη του μπλοκ μπορούν να μειώσουν αυτό το ηλικιακό όριο στα 13 έτη.

  • Ισπανία

Η Ισπανία προετοιμάζει νομοσχέδιο, κατά το οποίο θα «προστατέψει» τους ανηλίκους από την άκριτη χρήση smartphones και της τεχνολογίας εν γένει. Μάλιστα, όπως σημειώνει η ομάδα εμπειρογνωμόνων που έχει αναλάβει την κατάθεση ολοκληρωμένης πρότασης στην κυβέρνηση, τα κινητά τηλέφωνα θα πρέπει να φέρουν ετικέτα που θα προειδοποιεί τους χρήστες για τις επιπτώσεις στην υγεία τους. 

Εάν ψηφιστεί το νέο νομοσχέδιο, πρόκειται να αυξήσει το ελάχιστο όριο ηλικίας για άνοιγμα λογαριασμού στα social media, από τα 14 στα 16 έτη. 

  • Βρετανία

Η Βρετανία μπορεί να μην έχει θέσει ακόμα το ζήτημα επί τάπητος. Δηλαδή, ακόμα δεν έχει προβεί στην ανάπτυξη κάποιου σχεδίου πρόληψης της ελεύθερης πρόσβασης των ανηλίκων στα social media. Ωστόσο, έχει ξεκινήσει ήδη μία διευρυμένη έρευνα για τον αντίκτυπο της χρήσης των smartphones και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στα παιδιά.  

Όπως ανακοίνωσε δε, ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης της Βρετανίας, αυτή η μελέτη θα επιφέρει αποτελέσματα, τα οποία μπορούν να προσφέρουν καλύτερες λύσεις για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου από όλους τους ανθρώπους. 

Παράλληλα, ήδη από το 2023 και την προηγούμενη κυβέρνηση, έχει ψηφιστεί νόμος, σύμφωνα με τον οποίο έχει τεθεί ηλικιακός περιορισμός σε πλατφόρμες όπως το YouTube, το TikTok και το Facebook. 

Η Βρετανία πέρασε σε αυτό το νομοσχέδιο, μετά από έρευνα που έγινε το 2022 για τη χρήση των social media από ανηλίκους και η οποία κατέδειξε πως παιδιά ηλικιών οκτώ με 11 ετών διατηρούν δικό τους προφίλ σε διάφορες πλατφόρμες, παρά το γεγονός πως το ηλικιακό όριο είναι άνω των 13. 

  • Νορβηγία

Η νορβηγική κυβέρνηση πρότεινε τον περασμένο μήνα να αυξηθεί η ηλικία στην οποία οι ανήλικοι μπορούν να συναινέσουν στους όρους που απαιτούνται για τη χρήση των social media, στα 15 από τα 13 έτη.  

Βέβαια, όπως αποδείχθηκε, αρκετοί γονείς συναινούν στη δημιουργία λογαριασμών σε παιδιά μικρότερων ηλικιών και στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Έρευνες δείχνουν πως περίπου το 50% των εννιάχρονων στη Νορβηγία χρησιμοποιεί τουλάχιστον μία πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης. 

Η κεντροαριστερή κυβέρνηση ανέφερε πως αναπτύσσει ένα σχέδιο νόμου, μετο οποίο θα οριστεί ελάχιστο ηλικιακό όριο στα social media για τους ανηλίκους. Ακόμα όμως δεν είναι σαφές πότε θα περάσει η εν λόγω πρόταση από το κοινοβούλιο και θα τεθεί σε ισχύ. 

  • Γαλλία

Η γαλλική κυβέρνηση το 2023 ψήφισε νόμο που επιβάλει στους ανηλίκους να χρησιμοποιούν τα social media κάτω των 15 ετών, μόνο με γονική συναίνεση.

Ταυτόχρονα, τον Απρίλιο του 2024, ο γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, πρότεινε αυστηροποίηση αυτών των μέτρων. Ειδικότερα, ανέφερε πως θα πρέπει να απαγορευθούν τα κινητά τηλέφωνα σε ανηλίκους κάτω των 11 ετών, αλλά και στα παιδιά κάτω των 13 ετών να μην επιτρέπεται η χρήση κινητών με σύνδεση στο διαδίκτυο. Ωστόσο, δεν έχει κατατεθεί στην Εθνοσυνέλευση κάποιο αντίστοιχο σχέδιο νόμου, ούτε έχει γίνει γνωστό, αν θα κατατεθεί σύντομα. 

  • Γερμανία

Επισήμως, οι ανήλικοι μεταξύ 13 και 16 ετών επιτρέπεται να χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στη Γερμανία, μόνο εάν οι γονείς τους συναινούν. Προς το παρόν, δεν υπάρχουν σχέδια για νέους κανόνες και περαιτέρω απαγόρευση της χρήσης των social media από ανήλικους.

Όμως, οι συνήγοροι παιδικής προστασίας λένε ότι οι έλεγχοι είναι ανεπαρκείς και ζητούν την καλύτερη εφαρμογή των υφιστάμενων κανόνων. 

  • Βέλγιο

Το 2018, το Βέλγιο θέσπισε νόμο που απαιτεί από τα παιδιά να είναι τουλάχιστον 13 ετών για να δημιουργήσουν λογαριασμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χωρίς τη γονική άδεια.

  • Ολλανδία

Η Ολλανδία δεν έχει νόμους σχετικούς με την ελάχιστη ηλικία για τη χρήση των social media από ανήλικους. Ωστόσο, η κυβέρνηση απαγόρευσε τις κινητές συσκευές στις μαθητικές τάξεις από τον Ιανουάριο του 2024, προκειμένου να μειώσει τους περισπασμούς. Εξαίρεση αποτελούν οι περιπτώσεις των ψηφιακών μαθημάτων, των ιατρικών αναγκών, ή των αναπηριών.

  • Ιταλία

Στην Ιταλία, τα παιδιά κάτω των 14 ετών χρειάζονται γονική συναίνεση για να δημιουργήσουν λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Από την άλλη πλευρά, για τις ηλικίες άνω αυτού του ορίου δε χρειάζονται συναίνεση.

  • Αυστραλία

Η Αυστραλία έχει ήδη ξεκινήσει την απαγόρευση της πρόσβασης των παιδιών στα social media. Ουσιαστικά, είναι από τις πρώτες χώρες που προχώρησε σε αυτή τη θεσμοθέτηση. Το παράδειγμά της δε, «άνοιξε» το δρόμο και σε άλλες χώρες. 

Το κοινοβούλιο προχώρησε στην ψήφιση του νομοσχεδίου στις αρχές του Δεκεμβρίου. Σύμφωνα με αυτό, οι μεγάλες εταιρείες που διαχειρίζονται τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, είναι υποχρεωμένες να αλλάξουν το όριο ηλικίας, το οποίο επιτρέπει την εγγραφή ενός νέου χρήστη, από 13 ετών, πλέον στα 16 έτη. 

Σε περίπτωση που οι εταιρείες δεν προχωρήσουν στις αλλαγές που επέβαλε η Αυστραλία, θα κληθούν να πληρώσουν πρόστιμο, που μπορεί να φτάσει μέχρι και τα 49,5 εκατομμύρια δολάρια, όπως αναφέρει το Reuters.

  • ΗΠΑ 

Ενώ αρκετές Πολιτείες στην Αμερική έχουν ψηφίσει νόμους που απαιτούν επαλήθευση ηλικίας, αυτοί έχουν κολλήσει στο δικαστήριο, όπως εξηγεί το NBC Boston.  

Η Γιούτα έγινε η πρώτη πολιτεία που ψήφισε νόμους που ρυθμίζουν τη χρήση των social media από παιδιά, το 2023. Τον Σεπτέμβριο, ένας δικαστής εξέδωσε την προκαταρκτική απόφαση κατά νόμου, η οποία θα απαιτούσε από τις εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης να επαληθεύουν τις ηλικίες των χρηστών, να εφαρμόζουν ρυθμίσεις απορρήτου και να περιορίζουν ορισμένες λειτουργίες. 

Γιατί η Ελλάδα οδηγήθηκε στην άμεση λήψη μέτρων

Η ελληνική κοινωνία τον τελευταίο καιρό έρχεται συχνά αντιμέτωπη με περιστατικά βίας μεταξύ ανηλίκων. Σε πολλές από αυτές τις υποθέσεις δε, οι θύτες φαίνεται να απευθύνουν πρόσκληση μέσα από τα social media, ώστε να «έχουν θεατές», ή να επιτίθονται μέσα από διάφορες πλατφόρμες στα υποψήφια θύματά τους – cyberbullying -.  

Την ίδια στιγμή, παιδιά κυρίως εφηβικής και προ εφηβικής ηλικίας έρχονται αντιμέτωπα με διάφορα «challenges» -προκλήσεις-, τα οποία γίνονται τάσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το «Superman challenge», το οποίο ξεκίνησε στο TikTok και είχε ως αποτέλεσμα το σοβαρό τραυματισμό παιδιών στο κεφάλι. Αλλά και το «Sex Roulette», το οποίο είχε μεγάλη απήχηση στην Ιταλία και ουσιαστικά έφηβα κορίτσια προέβαιναν σε σεξουαλικές επαφές με άγνωστους άνδρες χωρίς προφυλάξεις, κι όποια έμενε έγκυος έχανε. 

Τα παραπάνω αποτελούν προκλήσεις και αφήνουν τους ανήλικους εκτεθειμένους σε πληθώρα κινδύνων. Για αυτό τον λόγο, και η ελληνική κυβέρνηση επέλεξε να λάβει σύντομα μέτρα, ώστε να προφυλάξει τα παιδιά και να τα προστατεύσει από όσα μπορούν να συναντήσουν στο διαδίκτυο. «Η βία στα social είναι ένα κομμάτι που συνδέεται κάπως με τον εθισμό. Το πρόβλημα είναι ο εθισμός. Τα παιδιά έχουν περιορίσει τα αισθήματά τους, την κίνησή τους και την κοινωνικοποίησή τους», είχε υπογραμμίσει ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Δημήτρης Παπαστεργίου.

«Θα πρέπει να ορίσουμε μια ηλικία ψηφιακής ενηλικίωσης. Εκτιμούμε ότι αυτό θα είναι τα 15 χρόνια, αλλά από κει και πέρα θα υπάρχουν πολιτικές προφανώς και για τα μικρότερα παιδιά και για τα μεγαλύτερα παιδιά», ανέφερε ο πρωθυπουργός. Ο Δημήτρης Παπαστεργίου εξήγησε από την πλευρά του ότι «τα παιδιά μας μεγαλώνουν σε έναν κόσμο προσομοίωσης. Άρα θα πρέπει ως κυβέρνηση να βρεθούμε δίπλα στους γονείς. Μιλάμε για τα Social. Το πρόβλημα είναι ο εθισμός στο διαδίκτυο».

Σύμφωνα, με τις προαναγγελίες το νέο νομοσχέδιο θα εφαρμοστούν σε τρεις φάσεις. 

Τα μέτρα της Ελλάδας για τους ανηλίκους και τα social media 

Αρχικά, θα γίνει άμεσα ενεργοποίηση της ιστοσελίδας parco.gov.gr, όπου οι γονείς θα βρίσκουν οδηγίες, ώστε να αξιοποιήσουν τους γονικούς ελέγχους που είναι προεγκατεστημένοι στις περισσότερες φορητές συσκευές.  

Εν συνεχεία, θα πραγματοποιηθεί η ενεργοποίηση του kids wallet, το οποίο θα συμβάλλει στην αυτόματη πιστοποίηση της ηλικίας του χρήστη. Θα παρέχει ακόμα, ενσωματωμένες εφαρμογές και κανόνες μέσα στο επόμενο τρίμηνο. Μάλιστα, ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης έχει σημειώσει ότι «το μεγάλο ζήτημα είναι το πώς ελέγχεις την ηλικία των παιδιών. Το Age verification ή επιβεβαίωση της ηλικίας, είναι το μυστικό. Και εμείς ερχόμαστε εκεί πέρα πολύ συγκεκριμένα να προτείνουμε μέτρα για την Ελλάδα αλλά και για την Ευρώπη».

Τέλος, θα ισχύσουν νομοθετικές πρωτοβουλίες σε Ελλάδα κι Ευρώπη για το περιεχόμενο σε συνεργασία με εταιρείες τεχνολογίας και δικτύου.  

Ωστόσο, όπως έχει επισημάνει ο Δημήτρης Παπαστεργίου  είναι απαραίτητη η ενημέρωση. «Να ενημερώσουμε τόσο τους γονείς όσο και τα παιδιά για τους κινδύνους που υπάρχουν στο διαδίκτυο. Το πλαίσιο αυτό μπορεί να δημιουργηθεί. Κανένα πλαίσιο και καμία νομοθεσία δεν θα μπορέσει αν μαζί με τους γονείς, τους καθηγητές, τα σχολεία και τα παιδιά τα ίδια δεν συνεργαστούν», είχε αναφέρει σε συνέντευξή του.