Ο «μεγάλος ηττημένος» στη Συρία είναι το Ιράν, υπογραμμίζει στο Βήμα ο Φ. Γκρέγκορι Γκάουζ ΙΙΙ, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στη Σχολή Διακυβέρνησης «Bush» του Πανεπιστημίου Texas A&M, στο Τέξας των ΗΠΑ.
Αυτό θα μπορούσε να εξωθήσει την Τεχεράνη «στην αναζήτηση διπλωματικών λύσεων» με τις ΗΠΑ και, έμμεσα, μέσω των ΗΠΑ, με το Ισραήλ και τα κράτη του Κόλπου, προσθέτει ο κ. Γκάουζ που ειδικεύεται στη διεθνή πολιτική της Μέσης Ανατολής και την αμερικανική εξωτερική πολιτική στην περιοχή.
Το ενδεχόμενο, παρόλα αυτά, πρόκλησης «νέας κρίσης» δεν μπορεί να αποκλειστεί, συνεχίζει ο συγγραφέας του βιβλίου «Δομικά εμπόδια στη συμφιλίωση Ιράν-Αραβικού Κόλπου» (Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής, 2022), στην περίπτωση που η Τεχεράνη επιλέξει να ακολουθήσει το δρόμο της «ολοκλήρωσης της πυρηνικής της ικανότητας».
Καταρχάς, βλέπετε σχέση στη χρονική αλληλουχία ανάμεσα στην συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ισραήλ-Χεζμπολάχ και στην ανατροπή Άσαντ στη Συρία;
«H νικηφόρος επέλαση της οργάνωσης Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ ήλθε αφότου η Χεζμπολάχ υπέστη σοβαρή ζημιά από το Ισραήλ και απομειώθηκε η πιθανότητα να μπορεί να παρέμβει για να βοηθήσει τον Άσαντ. Επίσης ακολούθησε την κατάπαυση του πυρός Ισραήλ-Χεσμπολάχ. Ωστόσο, δεν φαίνεται ότι η επίθεση ήταν συντονισμένη με το Ισραήλ».
Οι τρέχουσες ραγδαίες εξελίξεις στη Συρία είναι το αποτέλεσμα της αποδυνάμωσης της Χαμάς και της Χεζμπολάχ; Το καθεστώς Άσαντ θα έπεφτε εάν οι δύο οργανώσεις παρέμεναν ισχυρές, με ζωντανές ηγεσίες;
«Πράγματι, το κλειδί των εξελίξεων είναι η δραστική αποδυνάμωση της Χεζμπολάχ, συγχρόνως όμως με την απορρόφηση της Ρωσίας στο μέτωπο της Ουκρανίας. Η Χαμάς είναι λιγότερο σχετική, καθώς οι μαχητές της, από ό,τι γνωρίζω, δεν έχουν αναπτυχθεί ποτέ στη Συρία για να βοηθήσουν το καθεστώς Άσαντ, όπως η Χεζμπολάχ και άλλες σιιτικές πολιτοφυλακές».
Ο «Άξονας της Αντίστασης» αποτελεί παρελθόν για τη Συρία;
«Ο Άξονας της Αντίστασης, ως μέτωπο υπό την ηγεσία του Ιράν, έχει καταρρεύσει και ξεριζωθεί από τη Συρία. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η συριακή αντιπολίτευση είναι σουνιτική ισλαμιστική και κατηγορεί το Ιράν για την υποστήριξη που παρείχε στο καθεστώς Άσαντ, είναι απίθανο να υπάρξει ισχυρή ιρανική παρουσία στη Συρία, μετά τον Άσαντ».
Ποιον ευνοούν οι εξελίξεις;
«Η Τουρκία μπορεί να επωφελείται, βραχυπρόθεσμα. Αλλά μια Συρία με Κούρδους ικανούς να επεκτείνουν τον έλεγχό τους στα ανατολικά και να βελτιώσουν τη διαπραγματευτική θέση τους, εν όψει της επόμενης μόνιμης συριακής κυβέρνησης, θα αποτελέσει στην πορεία πρόβλημα για την Άγκυρα.
Επίσης, ενώ οι εξελίξεις συνιστούν νίκη για το Ισραήλ στον σκιώδη πόλεμό του εναντίον του Ιράν, μακροπρόθεσμα, εάν συνεχίσει να υπάρχει μια σουνιτική ισλαμιστική κυβέρνηση στη Δαμασκό, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα νέο είδος απειλής για το Ισραήλ. Οι ΗΠΑ επωφελούνται έμμεσα από την ήττα της Ρωσίας και του Ιράν, αλλά δεν υπάρχουν τόσα πολλά άμεσα αμερικανικά συμφέροντα στη Συρία και τόσο μεγάλη αμερικανική εμπλοκή».
Η Ρωσία, πιστεύετε, θα μπορέσει να διατηρήσει κάποια επιρροή στη Συρία;
«Θα προσπαθήσει να διατηρήσει τις βάσεις της στη συριακή ακτή, αλλά η νέα κυβέρνηση θα απαιτήσει ένα βαρύ τίμημα γι’ αυτό, ίσως περισσότερο από όσο μπορεί να αντέξει η Ρωσία».
Τι αντανακλά για τη νέα ηγεσία της Συρίας η επιλογή του ισλαμιστή μαχητή Μοχάμεντ Αλ-Μπασίρ, πρώην επικεφαλής της κυβέρνησης Σωτηρίας, υπό την ηγεσία των ανταρτών – κυβερνούσε τμήματα της βορειοδυτικής Συρίας και της Ιντλίμπ -, ως προσωρινού πρωθυπουργού της χώρας μέχρι την 1η Μαρτίου 2025;
«Ο νέος πρωθυπουργός προέρχεται από την οργάνωση Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ, την κύρια δύναμη των ανταρτών και μια πολύ συντηρητική σουνιτική ισλαμιστική ομάδα. Ο διορισμός του, επομένως, σηματοδοτεί ότι η συγκεκριμένη οργάνωση σκοπεύει να είναι η κυρίαρχη δύναμη στη νέα κυβέρνηση».
Υπάρχουν αναλυτές που προβλέπουν διαμελισμό της Συρίας. Είναι πιθανό; Ή θεωρείτε επικρατέστερη την εκδοχή να συνεχίσει η χώρα ως ένα αντι-σιιτικό κράτος υπό τον έλεγχο της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ ή, εναλλακτικά, ως μια Ισλαμική Δημοκρατία με συγκυβέρνηση δυνάμεων της αντιπολίτευσης;
«Κανείς δεν γνωρίζει την απάντηση. Η κατάσταση είναι εξαιρετικά ρευστή και θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες, ορισμένους από τους οποίους μάλλον δεν έχουμε καν σκεφτεί ακόμα».
Θα υπάρξουν νέοι περιφερειακοί παίκτες, πέραν των σημερινών «πρωταγωνιστών», που θα διεκδικήσουν ρόλο στην μετά τον Άσαντ περίοδο στη Συρία,;
«Πέρα από το βέβαιο, που είναι η Τουρκία, πολλά από τα κράτη του Κόλπου θα προσπαθήσουν να χρησιμοποιήσουν τα χρήματα και τη διπλωματική τους θέση για να επηρεάσουν τις εξελίξεις στη χώρα. Θα υπάρξουν προσπάθειες και από τις ΗΠΑ να ασκήσουν επιρροή αλλά, εκτός από την υποστήριξη κυρίως των κουρδικών Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων, η Ουάσινγκτον έχει ελάχιστα περιουσιακά στοιχεία να διακινδυνεύσει στη χώρα. Οι Ισραηλινοί, από την άλλη, έχουν στρατιωτική ισχύ, αλλά όχι προφανείς συμμάχους στην εσωτερική πολιτική της Συρίας».
Ποιες διαβλέπετε ότι μπορούν να είναι οι περιφερειακές συνέπειες των αλλαγών, ξεκινώντας από τη Γάζα;
«Ο πόλεμος στη Γάζα συνεχίζεται σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα του Ισραήλ. Δεν νομίζω ότι οι αλλαγές στη Συρία τον επηρεάζουν. Η Χεζμπολάχ στον Λίβανο αποδυναμώνεται από την ιρανική υποχώρηση και την απώλεια μιας χερσαίας “γέφυρας” προς τον Λίβανο. Το Ιράν πρέπει να θεωρηθεί ο μεγάλος ηττημένος. Το πώς θα επηρεάσει το μέτωπο της Συρίας την ιρανική πολιτική στην περιοχή στο μέλλον είναι αντικείμενο έντονης συζήτησης στην Τεχεράνη σήμερα.
Η απώλεια της Συρίας θα μπορούσε να εξωθήσει το Ιράν να αναζητήσει διπλωματικές λύσεις με τις ΗΠΑ, και έμμεσα μέσω των ΗΠΑ με το Ισραήλ, και τα κράτη του Κόλπου. Αυτό θα περιλάμβανε αναστολή της ιρανικής υποστήριξης προς τους Χούθι, στην Υεμένη. Ή, θα μπορούσε να προκαλούσε στην Τεχεράνη το αίσθημα της αυξημένης απειλής, το οποίο με τη σειρά του θα μπορούσε να οδηγήσει την ιρανική κυβέρνηση να κάνει τα τελικά βήματα για την ολοκλήρωση της πυρηνικής της ικανότητά της, κάτι που θα οδηγούσε σε νέα κρίση».
H ισραηλινή εφημερίδα Χααρέτζ σημειώνει, πάντως, την ανησυχία του Τελ Αβίβ ότι η πτώση του Άσαντ «θα ωθήσει το Ιράν στη συναρμολόγηση πυρηνικής βόμβας».
«Υπάρχει πράγματι και η πιθανότητα αυτή».
