Η 25η Δεκεμβρίου είναι μία από τις σημαντικότερες ημέρες για τον χριστιανισμό, ο ετήσιος εορτασμός για τη γέννηση του Ιησού, που εκτός από θρησκευτικές έχει λάβει, πλέον, και κοινωνικές διαστάσεις, αφού έχει καθιερωθεί ως μια γιορτή που συμβολίζει την αλληλεγγύη, τη γενναιοδωρία, τη χαρά. Μικροί και μεγάλοι περιμένουν πως και πως τη χριστουγεννιάτικη περίοδο για να νιώσουν το πνεύμα και τη μαγεία των Χριστουγέννων. Μέσα στο «τρέξιμο» και τις έγνοιες του σύγχρονου βίου, τα Χριστούγεννα είναι για πολλούς μια ανάσα αισιοδοξίας και καλής διάθεσης.
Οι πόλεις είναι πιο φωτεινές, με στολίδια και πολύχρωμα λαμπάκια στους δρόμους, κι ο κόσμος μπαινοβγαίνει στα καταστήματα ψάχνοντας τα κατάλληλα δώρα για τους αγαπημένους του, ενώ από τα μεγάφωνα ακούγονται από τον Frank Sinatra και το «Have yourself a merry little Christmas» μέχρι την Mariah Carey και το «All I want for Christmas is you».
Έχουμε συνδυάσει την περίοδο των Χριστουγέννων με τον στολισμό του δέντρου, τα μεγάλα οικογενειακά τραπέζια με τα αχνιστά φαγητά και την ανταλλαγή των δώρων. Αλλά αυτά είναι μερικά μόνο από τα πιο συνήθη έθιμα που έχουν καθιερωθεί τα τελευταία χρόνια στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Οι παραδόσεις όμως διαφοροποιούνται ανάλογα με τις γεωγραφικές, θρησκευτικές και οικονομικές συνθήκες.
Παγανιστικά Χριστούγεννα
«ΤΟ ΒΗΜΑ» της 25ης Δεκεμβρίου 1964, γράφει, με αφορμή την ημέρα, για ευρωπαϊκά έθιμα που έχουν τις ρίζες τους στην παγανιστική λατρεία:
«Σε πολλά μέρη της προχριστιανικής Ευρώπης γινόντουσαν μεγάλες γιορτές κατά την εποχή του χρόνου που ο ήλιος έφθανε από πιο χαμηλό σημείο του ορίζοντος, περίπου κατά τα Χριστούγεννα. Μια από τις γραφικές αυτές γιορτές επιζή ακόμη στη Σουηδία όπου η Λουτσία – σύμβολο του φωτός – ανήγγειλε τα Χριστούγεννα με αναμμένα κεριά και πατροπαράδοτα τραγούδια.
»Την αυγή της 13ης Δεκεμβρίου η “Νύφη Λουτσία”, συνήθως η μεγαλύτερη κόρη του σπιτιού, φορώντας ένα μακρύ λευκό χιτώνα και με ένα στεφάνι από αναμμένα κεριά στα μαλλιά, πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι προσφέροντα ζεστό καφέ και κουλουράκια, ενώ τραγουδά παλαιά κάλαντα.
«Ο θρύλος ή μάλλον οι θρύλοι της Λουτσίας, γεννήθηκαν στις Συρρακούσες της Σικελίας περίπου κατά το έτος 300 μ.Χ. Λέγεται ότι η Λουτσία, μια ωραία νέα αρραβωνιασμένη με ένα πλούσιο, εμοίρασε ολόκληρη την προίκα της στους φτωχούς την παραμονή του γάμου. Ο αρραβωνιαστικός της που ωργίστηκε και υποπτέφθηκε ότι ήταν χριαστιανή, την παρέδωσε στον Ρωμαίο Έπαρχο.
»Κατά τη διάρκεια του μαρτυρίου τα μάτια της χύθηκαν, αλλά τίποτε δεν την έκανε να εγκαταλείψει τις χριστιανικές πεποιθήσεις της. Ακόμη και όταν καταδικάστηκε στον δια πυράς θάνατον, οι φλόγες δεν την έγγισαμ κι έτσι οι διώκται της εβύθισαν ένα ξίφος στην καρδιά της».
«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 20.12.1968, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Κομμουνισμός και δεισιδαιμονίες
Το «ΒΗΜΑ» της 25ης Δεκεμβρίου 1958 δημοσιεύει αφιέρωμα στα «χριστουγεννιάτικα έθιμα του βορρά και του νότου». Η Βουλγαρία βρίσκεται ήδη 14 χρόνια σε κομμουνιστικό καθεστώς και μεταξύ άλλων αλλαγών που έχουν επέλθει στη χώρα, αλλάζουν και τα Χριστούγεννα. Ενώ 335 χρόνια πριν τη διάλυση του, στο κράτος της Τσεχοσλοβακίας γιορτάζει τα Χριστούγεννα με έθιμα που βασίζονται σε προλήψεις και δεισιδαιμονίες.
«Το νέον βουλγαρικόν ημερολόγιον δεν αναφέρει τα Χριστούγεννα. Την 25ην Δεκεμβρίου το ημερολόγιον αναφέρει: “Γέννησις του Χρίστο Μπότεφ” – του επαναστάτου ποιητού της Βουλγαρίας. Οι Βούλγαροι παρακινούνται από το κομμουνιστικόν καθεστώς να εορτάζουν την Πρωτοχρονιά και αντί για τα κάλαντο να ψάλλουν το τραγούδι της εργασίας και της σοσιαλιστικής ανοικοδομήσεως.
»Αλλά όσον ημπορεί ο βουλγαρικός λαός εορτάζει τα Χριστούγεννα κατά τας 7 Ιανουαρίου (25 Δεκεμβρίου με το παλαιόν ημερολόγιον). Εις το πάτωμα συνηθίζουν να σκορπούν άχυρα εις ανάμνησιν του σταύλου της Βηθλεέμ και να ρίχνουν εις το τζάκι ένα κούτσουρο από οξυά – το κούτσουρο των Χριστουγέννων – και περιμένουν να ιδούν τους σπινθηρισμούς του διότι πιστεύουν ότι όσον μεγαλύτεροι είναι οι σπινθηρισμοί τόσον καλύτερον θα είναι το επόμενο έτος.
«ΤΑ ΝΕΑ», 24.12.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
»Εις την Τσεχοσλοβακίαν επιζούν ακόμη πολλά μεσαιωνικά έθιμα, ενώ τα Χριστούγεννα εορτάζονται με γερό φαγοπότι. Πολύ πριν από τα Χριστούγεννα – εις τας 4 Δεκεμβρίου, εορτήν της Αγίας Βαρβάρας – τα κορίτσια κόβουν κλαδιά από κερασιές. Εάν τα κλαδιά αυτά, που διατηρούνται εις τα σπίτια ανθίσουν την ημέραν των Χριστουγέννων, τότε τα κορίτσια βεβαιώνονται ότι θα παντρευτούν τον επόμενο χρόνο.
»Το κυριότερο χριστουγεννιάτικο φαγητό είναι το ψάρι. Μετά το δείπνον της παραμονής, μοιράζονται τα δώρα. Κατόπιν πολλοί συνηθίζουν να κόβουν στη μέση μήλα. Εάν οι σπόροι έχουν σχήμα σταυρού, εκείνος που το έκοψε θα αποθάνη εντός του επόμενου έτους, εάν όμως έχουν το σχήμα άστρου τότε μεγάλη ευτυχία τον περιμένει».
Χριστουγεννιάτικο πανδαιμόνιο
Στον «Ταχυδρόμο» της 20ης Δεκεμβρίου 1968, στο άρθρο με τον τίτλο «Τα Χριστούγεννα σε όλο τον κόσμο», αναφέρεται η πολιτεία της Νέας Υόρκης, όπου τα έθιμα είναι πιο κοντά σε όσα ακολουθούν οι περισσότεροι στον δυτικό κόσμο σήμερα. Το άρθρο συνεχίζει με μια σύντομη αναφορά στην Ιαπωνία, όπου εκεί η σημασία των Χριστουγέννων σίγουρα δεν έχει τις ίδιες διαστάσεις.
«Η περίοδος των εορτών στη Νέα Υόρκη αρχίζει την “Ημέρα των Ευχαριστιών” που χρονολογικά τοποθετείται την τελευταία Πέμπτη του Νοεμβρίου. Τότε αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους τα χριστουγεννιάτικα δέντρα στις πολυσύχναστες συνοικίες της πόλεως, όπως στην Ροκφέλλερ Πλαίης, στην Γουώλ Στρητ, στο Χέραλντ Σκουαίαρ, στο Παρκ Άβενιου και το Μπρούκλιν Μπόρουθ Πλαίης. Τα χριστουγεννιάτικα δέντρα είναι τεράστια και προέρχονται από τις δυτικές Πολιτείες, στολισμένα με πολύχρωμα φωτάκια και εξαιρετικά παιχνίδια, που τα αγοράζουν όλοι όσοι έρχονται στη Νέα Υόρκη. Όλη η 5η Λεωφόρος, η Μάντισον Άβενιου και οι διάφορες αρτηρίες της πόλεως, μετατρέπονται σε απίθανο πολυτελές και φανταχτερό παζάρι με πολυφορτωμένες βιτρίνες κάθε είδους, που προέρχονται από όλα τα μέρη της γης, ακόμα και από την Ελλάδα.
«ΤΑ ΝΕΑ», 24.12.1952, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
»Η επίσημη έναρξη της χριστουγεννιάτικης περιόδου αρχίζει με την παρέλαση των παιχνιδιών στο Μπρόντγουαίη, την οποία οργανώνουν τα μεγάλα καταστήματα. Ολόκληρο τον μαγικό κόσμο του Ντίσνεϋ ζωντανεύουν τεράστια μπαλλόνια. Αυτή η πατροπαράδοτη πια παρέλαση δίνει το σύνθημα στους γονείς, για τις χριστουγεννιάτικες αγορές τους. Όλοι ψωνίζουν κι αυτό το πανδαιμόνιο συνεχίζεται ως τη νύχτα του Αγίου Συλβέστρου, που θεωρείται η νύχτα των καμπαρέ, των ρεστωράν και των δείπνων “τάμπλ ντ΄οτ”. Είναι η νύχτα που χιλιάδες Νεοϋορκέζων στριμώχνονται στην Τάιμς Σκουαίαρ και στο Μπρόντγουαίη για να χαιρετήσουν με φωνές, γέλια και τραγούδια την είσοδο του Νέου Έτους, ενώ η πατροπαράδοτη Άγια Νύχτα και το “Άουλντ – Λανγκ – Σάϊν”, το γνωστό σκωτσέζικο τραγουδάκι, ακόγεται από όλες τις διαφορετικές προφορές μιας πολύγλωσσης πόλεως σαν τη Νέα Υόρκη.
Μια ολιγόωρη συνήθεια
»Στην Ιαπωνία τα Χριστούγεννα είναι μια μεταπολεμική συνήθεια, ένα είδος γενικού ξεφαντώματος, που δεν έχει καμμιά σχέση με τα χριστιανικά έθιμα. Τα Χριστούγεννα οι Ιάπωνες τα ονομάζουν αγγλικά “Κρίστμας” και, για τα εκατομμύρια των κατοίκων, δεν έχει μεγαλύτερη σημασία από όση τα Σατουρνάλια της αρχαίας Ρώμης. Τα Χριστούγεννα στην Ιαπωνία διαρκούν μονάχα λίγες ώρες. Μετά τις έξη το απόγευμα, γυναίκες και άνδρες κατακλύζουν τις συνοικίες του Τόκιο και της Όζακα, στριφογυρίζοντας γύρω από τις εκτυφλωτικές ρεκλάμες των κινηματογράφων και των καμπαρέ. Ένας ολόκληρος κόσμος ακούει τη μουσική της “Άγιας Νύχτας”. Και η γιορτή τελειώνει τα μεσάνυχτα με ένα ποτήρι μπύρα για τους άνδρες και ένα γλυκό για τις γυναίκες και τα παιδιά.»
