Στις πρώτες εβδομάδες του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, αν κάποιος βρισκόταν στη πρώτη γραμμή θα άκουγε κραυγές στα ουκρανικά και ρωσικά. Σήμερα, οι στρατιώτες και από τις δύο πλευρές της γραμμής της σύγκρουσης επικοινωνούν στα ισπανικά, τα νεπαλικά, τα ινδικά, τα σομαλικά, τα σερβικά και τα κορεατικά.

Όπως αναφέρεται σε εκτενές κείμενό του το Politico, oι ξένες γλώσσες που αντηχούν στα χαρακώματα είναι μόνο μία ένδειξη πώς ο πόλεμος έχει λάβει διεθνείς διαστάσεις.

Στον ουρανό πάνω από το πεδίο της μάχης, ένα ιρανικό drone τύπου Shahed ενδέχεται να αναχαιτιστεί από ένα αμερικανικό σύστημα αεράμυνας, ενώ στο έδαφος, γερμανικά πυροβόλα περνούν δίπλα από βλήματα της Βόρειας Κορέας. Σχεδόν τρία χρόνια μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ακόμα και οι πιο σκληροπυρηνικοί απομονωτιστές θα δυσκολευτούν να «πουλήσουν» πια τον πόλεμο ως μια «περιφερειακή σύγκρουση».

Αυτό που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2022 ως ο μεγαλύτερος ευρωπαϊκός χερσαίος πόλεμος που έχει γίνει από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου, τώρα διεκδικεί τον τίτλο της μεγαλύτερης παγκόσμιας σύγκρουσης από τον Ψυχρό Πόλεμο, με δεκάδες χώρες να εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα.

Αυτή η διεθνοποίηση του πολέμου μπορεί τελικά να καθορίσει την έκβασή του, καθώς η Ουκρανία κινδυνεύει να χάσει τον μεγαλύτερο υποστηρικτή της – τις Ηνωμένες Πολιτείες – μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ. Την ίδια ώρα, η Ρωσία προσελκύει ολοένα και περισσότερους συμμάχους από τους εχθρούς της Ουάσινγκτον, με πιο αξιοσημείωτο τη Βόρεια Κορέα.

«Η τελευταία φορά που είδαμε κάτι παρόμοιο ήταν πιθανότατα η σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν», λέει ο ιστορικός του Ψυχρού Πολέμου, Σεργκέι Ραντσένκο. «Όταν υπήρχε υποστήριξη για τους μουτζαχεντίν από τη Δύση αλλά και από το Πακιστάν, και όλοι είχαν συμμετοχή».

Ένας πόλεμος δι’ αντιπροσώπων

Όταν η Μόσχα εξαπέλυσε την πλήρη επίθεσή της στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, το Κρεμλίνο και οι προπαγανδιστές του τη δικαιολόγησαν ως μια αναγκαία και αμυντική κίνηση απέναντι στο ΝΑΤΟ.

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν φέρεται να πίστευε πως ο πόλεμος θα τελείωνε μέσα σε λίγες μέρες. Βασιζόμενος μάλιστα στις προηγούμενες εδαφικές διεκδικήσεις του στην Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία υπολόγιζε πως η Δύση θα αντιδρούσε με καταδίκες, αλλά τελικά θα το αποδεχόταν.

«Θα ήταν μια τοπική σύγκρουση αν είχε τελειώσει γρήγορα,» λέει ο Ραντσένκο. «Αλλά δεν έγινε έτσι».

Οι Ουκρανοί πολέμησαν με σθένος και οι ρωσικές δυνάμεις καθυστέρησαν αρκετά ώστε η Δύση να αντιδράσει. Η Ευρώπη ανησύχησε για τη δική της ασφάλεια, ενώ οι ΗΠΑ ήθελαν να διατηρήσουν το κύρος τους ως υπέρμαχοι της δημοκρατίας και της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Μέσα σε λίγες μέρες τα δυτικά όπλα κατέφθασαν στην Ουκρανία, δίνοντάς της την ευκαιρία να αναχαιτίσει την επίθεση της Ρωσίας και διεθνοποιώντας τη σύγκρουση.

Η διεθνής διάσταση του πολέμου

Καθώς ο πόλεμος παρατείνεται, η διεθνής του διάσταση γίνεται όλο και πιο έντονη και κρίσιμη. Σήμερα, και οι δύο πλευρές βασίζονται σε εξωτερική βοήθεια: η Ουκρανία για να συνεχίσει να μάχεται, η Ρωσία για να διατηρεί την υπεροχή της στον ουρανό και στο έδαφος.

Η Ουκρανία ισχυρίζεται ότι πολεμά για τη «δημοκρατία» ενώ η Ρωσία ότι διεξάγει μια σταυροφορία ενάντια στην αμερικανική ηγεμονία και τη «συλλογική Δύση». Το αφήγημα της Μόσχας, αν και αόριστα διατυπωμένο ήταν αρκετά πειστικό ώστε να προσελκύσει τη στήριξη του Ιράν με drones Shahed και της Βόρειας Κορέας με βαλλιστικούς πυραύλους, εκατομμύρια πυρομαχικά και, πρόσφατα, χιλιάδες στρατιώτες.

Η λεγόμενη «Παγκόσμια Νότια Σφαίρα» (Global South) έχει επίσης στραφεί προς τη Ρωσία, βρίσκοντας κοινό έδαφος μέσω του BRICS – οργανισμού χωρών που αντιδρούν στην περιθωριοποίησή τους από θεσμούς όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα.

Ο μεγαλύτερος σύμμαχος της Μόσχας, ωστόσο, είναι η Κίνα. Παρέχει ζωτική υποστήριξη στη ρωσική οικονομία εν μέσω δυτικών κυρώσεων, αγοράζοντας πετρέλαιο και λιπάσματα, ενώ της παρέχει πρόσβαση στην πολύ αναγκαία τεχνολογικά εργαλεία.

«Η Ινδία και άλλοι μπορεί να συναλλάσσονται με τη Ρωσία, αλλά τίποτα δεν συγκρίνεται με αυτό που προσφέρει η Κίνα», σχολίασε ο Αλεξάντερ Γκαμπούεφ, διευθυντής του Carnegie Russia Eurasia Center.

Παράλληλα, η Ρωσία συνεχίζει την παραδοσιακή τακτική υβριδικού πολέμου, αναζητώντας τρόπους να πλήξει τη Δύση. Αυτό περιλαμβάνει παρεμβάσεις σε εκλογές, εμπρησμούς και άλλα σαμποτάζ, καθώς και παροχή υποστήριξης σε διάφορους αντιδυτικούς παράγοντες και ομάδες, υπογραμμίζει το Politico.

Η αντίδραση των συμμάχων

Στο μεταξύ, οι αντίπαλοι της Ρωσίας δεν μένουν αδρανείς. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη έχουν προσφέρει στην Ουκρανία πάνω από 220 δισεκατομμύρια δολάρια σε βοήθεια, καθώς και σύγχρονα όπλα, από πυρομαχικά howitzer στην αρχή του πολέμου, μέχρι μαχητικά αεροσκάφη F-16 και πυραύλους ATACMS.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, από την πλευρά της, έχει προχωρήσει τα αιτήματα ένταξης της Ουκρανίας, της Μολδαβίας και της Γεωργίας, δίνοντας ένα ξεκάθαρο γεωπολιτικό μήνυμα στη Μόσχα.

Χωρίς τη δυτική βοήθεια, ο πόλεμος θα είχε τελειώσει μέσα στον πρώτο χρόνο με την «καταστροφική ήττα» της Ουκρανίας, τονίζει ο Γκαμπούεφ. Παρ’ όλα αυτά, η Δύση έχει επιλέξει μια στρατηγική «προσεκτικής κλιμάκωσης», αποφεύγοντας την άμεση αντιπαράθεση με τη Ρωσία.

Η Δύση έχει επιλέξει μια πιο προσεκτική στρατηγική αποφεύγοντας την κλιμάκωση. Για παράδειγμα, και προς μεγάλη απογοήτευση του Κίεβου, οι παραδόσεις όπλων έγιναν σε συγκεκριμένες φάσεις και με κανόνες. Για σχεδόν τρία χρόνια, οι ηγέτες στις ΗΠΑ και την Ευρώπη κώφευαν στις εκκλήσεις του Κιέβου για άδεια χρήσης όπλων μεγάλης εμβέλειας για να χτυπήσουν στόχους εντός της Ρωσίας.

Η Κίνα, επίσης, έχει σεβαστεί ορισμένες από τις κόκκινες γραμμές της Δύσης, διασφαλίζοντας ότι δεν παραβιάζει τουλάχιστον άμεσα τις δυτικές κυρώσεις και, προς το παρόν, δεν παρέχει στη Ρωσία κανένα φονικό όπλο (αν και έχει παραδώσει μεμονωμένα εξαρτήματα και σύμφωνα με πρόσφατες αναφορές, είναι ύποπτη για παράδοση drones).

Η αβέβαιη συνέχεια

Καθώς ο πόλεμος εισέρχεται στο τέταρτο έτος του και οι δύο πλευρές αντιμετωπίζουν ελλείψεις. Η σύγκρουση μοιάζει περισσότερο με πόλεμο φθοράς του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου παρά με έναν Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο υψηλής τεχνολογίας.

Η Ρωσία φαίνεται να χάνει περίπου 30.000 στρατιώτες τον μήνα, ενώ στρατολογεί ίσο αριθμό με αυτό για να τους αντικαταστήσει. Η Βόρεια Κορέα, αν και στέλνει ενισχύσεις, δεν προσφέρει αρκετά ώστε να αλλάξει δραστικά τη δυναμική του πολέμου.

Η Ουκρανία βρίσκεται σε ακόμα πιο δεινή κατάσταση, καθώς οι αμφιβολίες για τη δυτική στήριξη αυξάνονται, ενώ οι δυνάμεις της αντιμετωπίζουν ελλείψεις, με το ηθικό τους να έχει καταβαραθρωθεί. Σύμφωνα με το Πεντάγωνο, η χώρα έχει επαρκείς δυνάμεις για να συνεχίσει να πολεμά άλλους έξι έως δώδεκα μήνες.

Το μέλλον της σύγκρουσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις αποφάσεις των βασικών υποστηρικτών των δύο πλευρών – του ΝΑΤΟ και της Κίνας. «Χωρίς τη στήριξη του ΝΑΤΟ η Ουκρανία δεν θα υπήρχε», σημείωσε ο Γκαμπούεφ και πρόσθεσε ότι «αν η Κίνα αποσύρει τη στήριξή της στη Ρωσία, αυτό θα μπορούσε να περιορίσει τις φιλοδοξίες της Μόσχας».

Παρά τις αβεβαιότητες, η πραγματικότητα είναι πως ο πόλεμος παραμένει ανεξέλεγκτος, με την πιθανότητα περαιτέρω κλιμάκωσης πάντα παρούσα. Όπως προειδοποιεί ο Ραντσένκο «όσο ο πόλεμος συνεχίζεται, υπάρχει ο κίνδυνος να εμπλακούν και άλλοι στη μάχη».