Ο χορευτής και χορογράφος Τιάγκο Μπορντίν με καταγωγή από το Σάο Πάολο, ο οποίος υπογράφει αυτή την εορταστική περίοδο την εντυπωσιακή αναβίωση στην Εθνική Λυρική Σκηνή της κλασικής χορογραφίας του Μαριύς Πετιπά στον «Δον Κιχώτη» του Λούντβιχ Μίνκους (πρώτη φορά παρουσιάστηκε στο κοινό το 1891), με διεθνείς σταρ του χορού, δεν χρειάζεται συστάσεις.
Αναγνωρισμένος ως Α΄ Χορευτής στο Μπαλέτο του Αμβούργου σε έργα του κλασικού ρεπερτορίου και αργότερα μέλος της φημισμένης ολλανδικής ομάδας σύγχρονου χορού The Netherlands Dance Theatre, είναι επίσης ένας φωτισμένος δάσκαλος και καλλιτέχνης που στοχεύει στην εξέλιξη της τέχνης του χορού και με ενσυναίσθηση κοιτά προς τη δημιουργία ενός μέλλοντος βασισμένου στον σεβασμό της διαφορετικότητας.
Πριν την έναρξη των παραστάσεων, οι οποίες φέρνουν δεύτερη φορά το ιδιαίτερα απαιτητικό μπαλέτο του «Δον Κιχώτη» στην ΕΛΣ, μετά την πρώτη παρουσίασή του το 2022, και ήδη σημειώνουν μεγάλη επιτυχία με απανωτά sold out, βρεθήκαμε με τον Τιάγκο Μπορντίν, ο οποίος αποκαλύπτει στο ΒΗΜΑ τη δική του ματιά πάνω στον κλασικό ήρωα του Θερβάντες, τις αξίες που θα ήθελε να δει να θριαμβεύουν και τη μαγεία που ασκεί η τέχνη του χορού στο κοινό σήμερα.
Τι σε εμπνέει στο έργο του Θερβάντες σήμερα; Στην εποχή μας αξίες, όπως ο ιπποτισμός και η πίστη στην αληθινή αγάπη, που πρεσβεύει ο «Δον Κιχώτης» θεωρούνται ξεπερασμένες.
Διάβασα το μυθιστόρημα από την αρχή ως το τέλος και στη συνέχεια προχώρησα σε βάθος την έρευνα μου πάνω σε δοκίμια που έχουν γραφτεί για το βιβλίο. Ξεχώρισα μία μελέτη για το πώς οι γιατροί που ειδικεύονται στις ψυχικές διαταραχές, όπως ο ναρκισσισμός και η διπολική διαταραχή, συμβουλεύονται τον «Δον Κιχώτη» για να αποκομίσουν μια ιατρική άποψη. Αυτό το βρήκα συναρπαστικό.
«Αν και η ιδέα του ιπποτισμού θεωρείται ξεπερασμένη, για μένα ο «Δον Κιχώτης» είναι ένας ονειροπόλος άντρας, ένας χαρακτήρας με τον οποίο μπορώ να ταυτιστώ.»
Γι’ αυτό το λόγο ο δικός μου «Δον Κιχώτης» συστήνεται πρώτη φορά σε αναπηρικό αμαξίδιο σε νοσοκομείο προκειμένου να έχει μία σύνδεση με το σήμερα. Αν και η ιδέα του ιπποτισμού θεωρείται ξεπερασμένη, για μένα ο «Δον Κιχώτης» είναι ένας ονειροπόλος άντρας, ένας χαρακτήρας με τον οποίο μπορώ να ταυτιστώ. Δεν θα τον αποκαλούσα «αναρχικό», αλλά είναι παράταιρος από την κοινωνία, μόνος απέναντι στους άλλους, το οποίο και κράτησα στον πυρήνα του έργου.
Ο Τιάγκο Μπορντίν στις πρόβες του «Δον Κιχώτη» στην Εθνική Λυρική Σκηνή. © Γ. Αντώνογλου
Η χορογραφία σου βασίζεται στην κλασική εκδοχή του Μαριύς Πετιπά. Πώς παντρεύεται η σταθερή αξία της κλασικής βερσιόν με την μοντέρνα οπτική σε ένα από τα πιο απαιτητικά μπαλέτα του ρεπερτορίου του κλασικού χορού;
Προσπάθησα να κρατήσω πολλά στοιχεία από το πρωτότυπο έργο. «Τι είναι πρωτότυπο σήμερα όμως;», θα πει κανείς. Σήμερα υπάρχουν τόσες πολλές εκδοχές του έργου, που αποφάσισα να κρατήσω την εκδοχή που παρουσιάζεται πιο συχνά, όσο το δυνατόν πιο κοντά στο πρωτότυπο έργο, εντάσσοντας μια πινελιά από τον βραζιλιάνικο χορό στη χορογραφία, στις κινήσεις των γοφών.
Αλλά η βασική μου ιδέα ήταν να εγείρω το θέμα της ευαισθητοποίησης γύρω από την ψυχική υγεία στον κόσμο του χορού και γύρω από τις δυσκολίες που μπορεί να βιώνουν οι χορευτές. Έτσι έβαλα τον Δον Κιχώτη στο αναπηρικό καροτσάκι. Ήταν ο μόνος τρόπος για να φέρω το έργο στο παρόν, διατηρώντας παράλληλα την αρχική χορογραφία, η οποία ζητήθηκε και από τη Λυρική Σκηνή να μείνει ως έχει, καθώς ο στόχος ήταν η παρουσίαση της κλασικής βερσιόν του έργου του Λούντβιχ Μίνκους.
Ο χορός είναι μια πολύ δύσκολη μορφή τέχνης γι’ αυτό επιμένω στο θέμα της καλής ψυχικής υγείας. Κι εγώ έχω περάσει δύσκολα. Η άποψή μου είναι ότι πρέπει να επενδύσουμε στην ευαισθητοποίηση του κόσμου πάνω σε αυτό το θέμα. Αγωνίζομαι να εξασφαλίσουμε στους μαθητές στο Royal Conservatoire Dance στη Χάγη όπου διδάσκω την απαραίτητη ψυχολογική υποστήριξη που χρειάζονται εντός της σχολής.
ΕΛΣ. «Δον Κιχώτης» ©Βαλέρια Ισάεβα
Η ψυχολογική υποστήριξη από επαγγελματίες ψυχολόγους είναι απαραίτητα στην εκπαίδευση ούτως ή άλλως.
Δεν μπορεί να φανταστεί κανείς τις φρικτές ιστορίες που έχουν να πουν τα 13χρονα παιδιά που με προσεγγίζουν. Πέντε χρόνια αφού ξεκίνησε αυτή η παραγωγή του «Δον Κιχώτη», μου δίνεται τώρα η δυνατότητα – πρόσφατα μπήκα στο διοικητικό συμβούλιο της σχολής – να προάγω την ευαισθητοποίηση σε θέματα ψυχικής υγείας και μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα. Είναι πολύ σημαντικό για μένα.
Έχω περάσει εξαντλητικές περιόδους στο παρελθόν μέσα από καταστάσεις που σε κακομεταχειρίζονται ως προϊόν, μόνο και μόνο επειδή αγαπάς την τέχνη σου και δουλεύεις, δουλεύεις, δουλεύεις. Προσπαθώ να εξελίξω τη γνώση που βρήκα στον «Δον Κιχώτη» καθώς προχωράω, ειδικά για τους νέους και τα παιδιά, γιατί νομίζω ότι αυτοί θα φέρουν την αλλαγή. Πρέπει να καλλιεργήσουμε το πεδίο, να φυτέψουμε τους πρώτους σπόρους, να μπουν οι βάσεις. Το να μεταδίδω το πάθος για τον χορό και φυσικά την αγάπη για αυτή τη μορφή τέχνης στις ψυχές των νέων, με ενθαρρύνει να προχωράω παραπέρα.
Κυρίως θα έλεγα ότι πρέπει να καλλιεργήσουμε από νωρίς στα νέα παιδιά την ενσυναίσθηση για την συμπερίληψη και την αποδοχή της διαφορετικότητας, την αναγκαία αντίληψη για τη θέση της γυναίκας σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο. Για μένα, αυτά τα πράγματα είναι πιο σημαντικά από το να τους διδάξω χορό.
ΕΛΣ. «Δον Κιχώτης» © Βαλέρια Ισάεβα
Σε ένα κλασικό έργο όπως ο «Δον Κιχώτης» υποστηρίζεται η γυναικεία ενδυνάμωση;
O Δον Κιχώτης τρέφει θαυμασμό για τη Δουλτσινέα, η οποία αντιπροσωπεύει μια ιδέα, την ιδανική αγάπη. Την οραματίζεται. λοιπόν. Και νομίζω ότι αυτός είναι ο λόγος που έχει τόσο μεγάλο σεβασμό για τις γυναίκες. Γι’ αυτό το λόγο αγωνίζεται για να παντρευτεί η Κίτρι τον Μπαζίλιο. Το όραμά του έχει να κάνει ξεκάθαρα με την αγάπη. Ίσως στην εποχή των ιπποτών, θα έλεγα, να είχαν περισσότερο σεβασμό προς τις γυναίκες.
Γιατί ασχολούμαστε επανειλημμένα με κλασικές ιστορίες, όπως είναι αυτή η ιστορία αγάπης ανάμεσα στην Κίτρι και τον Μπαζίλιο στον «Δον Κιχώτη»;
Αγαπάμε τους κλασικούς συγγραφείς, όπως τον Σαίξπηρ για παράδειγμα, γιατί τα έργα τους μιλούν για τους ανθρώπους και τις θεμελιώδεις αξίες στην ιστορία της ανθρωπότητας που παραμένουν αναλλοίωτες στο πέρασμα των χρόνων. Στον «Δον Κιχώτη» ο έρωτας ανάμεσα σε έναν νέο που δεν έχει χρήματα και μια νεαρή γυναίκα που ο πατέρας της επιθυμεί να την παντρέψει με έναν πλούσιο άντρα, θα μπορούσε να συμβεί και στις μέρες μας.
Σε ό,τι αφορά το έργο του Λούντβιχ Μίνκους, έχεις ξαναπεί ότι η αγάπη ανάμεσα στον Μπαζίλιο και την Κίτρι είναι ιδιαίτερα σημαντική.
Η αγάπη κερδίζει πάντα.
Το πιστεύεις αυτό ρεαλιστικά;
Δεν έχω άλλη επιλογή, είμαι ένας πραγματικός ονειροπόλος. Και νομίζω ότι η ιστορία μεταξύ της Κίτι και του Μπαζίλιο είναι συναρπαστική. Προσπαθούσα να εξηγήσω στους χορευτές σήμερα ότι το κοινό, πρέπει να τους αγαπήσει και να ταυτιστεί μαζί τους από την αρχή, γιατί στο τέλος θα πρέπει να τους επευφημήσει γι’ αυτό που θα έχουν καταφέρει. Ο Δον Κιχώτης είναι παλιομοδίτης στη νοοτροπία του, αλλά αγωνίζεται για βασικές ανθρώπινες αξίες. Έτσι τον βλέπω εγώ.
ΕΛΣ. «Δον Κιχώτης» @Βαλέρια Ισάεβα
Τι θα ήθελες να αποκομίσει το κοινό από το έργο; Ποιος είναι ο στόχος ενός καλλιτεχνικού θεάματος που πρέπει να είναι, όπως συνηθίζουμε να λέμε «μεγάλο», εκθαμβωτικό και τεχνικά άψογο;
Ο κόσμος μας είναι αρκετά πολύπλοκος αυτή τη στιγμή. Αισθάνομαι ότι το θέατρο, η όπερα, ο κινηματογράφος, οι τέχνες λειτουργούν ανακουφιστικά για το κοινό. Οι άνθρωποι έρχονται στο θέατρο για να ψυχαγωγηθούν, να βρουν την ομορφιά και να δουν κάτι μαγικό να δημιουργείται. Ίσως πρόκειται για έναν μηχανισμό διαφυγής, όχι μόνο για εμάς, που συμμετέχουμε στη δημιουργία αυτού του κόσμου, αλλά και για το κοινό, επειδή ο κόσμος είναι σε μια τρέλα αυτή τη στιγμή.
Όταν ήρθα, έλεγα στους χορευτές πόσο τυχεροί είμαστε, γιατί εργαζόμαστε μέσα σε ένα προστατευμένο περιβάλλον προσπαθώντας να δημιουργήσουμε ένα μαγευτικό σύμπαν για τους θεατές που θ’ αποδράσουν λίγες ώρες μακριά από τα κινητά τηλέφωνα, τις ειδήσεις και την πραγματικότητα. Νομίζω ότι αυτό πετυχαίνει η τέχνη για το κοινό.
Η τέχνη του χορού, όπως τη βιώνεις σήμερα περισσότερο ως χορογράφος και δάσκαλος και λιγότερο ως χορευτής, σε ποια μονοπάτια σε έχει βάλει;
Έπειτα από πολλά χρόνια με τον Τζον Νώυμαϊερ στο Μπαλέτο του Αμβούργου, βρέθηκα στο Nederlands Dans Theatre μετά τα 30 και νομίζω ότι αυτό ήταν μια μεγάλη αλλαγή στη ζωή μου. Δούλεψα με χορογράφους που εκτός του ότι είναι πολύ όμορφοι ως άνθρωποι, είναι και ακτιβιστές κατά κάποιον τρόπο, βάζοντας το κοινό σε μια βαθύτερη διαδικασία σκέψης.
Ως χορογράφος δουλεύω τώρα με καλλιτέχνιδες άνω των 40 ετών προτρέποντας αυτές να εκφραστούν. Να μιλήσουν σε σχέση με τις επιβολές του ανδρικού καπιταλιστικού κόσμου που έχουμε φτιάξει.
Συνεργάστηκα ως σύμβουλος σε ένα Φεστιβάλ στην Ελβετία όπου επικεντρωθήκαμε αποκλειστικά στα έργα των γυναικών μουσικοσυνθετριών στην τέχνη και εισήγαγα στοιχεία από τη βραζιλιάνικη κουλτούρα μου, μιλώντας για τη Μητέρα Γη και την αναγκαιότητα να δώσουμε προτεραιότητα στη συμπερίληψη και τη διαφορετικότητα σε σχέση με τα σώματα των Μαύρων. Νομίζω ότι πίεσα αρκετά τα όρια του Φεστιβάλ, γιατί δεν με κάλεσαν ξανά.
«Το σώμα είναι πολιτική δήλωση. Νομίζω ότι όλα όσα έχεις περάσει, όλα τα τραύματά σου όταν ανεβαίνεις στη σκηνή, σχετίζονται με αυτό που δημιουργείς εκείνη τη στιγμή. Μιλάς για όλα όσα είσαι.»
Οπότε ο χορός είναι ουσιαστική πολιτική έκφραση για σένα.
Νομίζω πως ναι. Δεν σκεφτόμουν πολιτικά όταν ήμουν χορευτής στο μπαλέτο και είχα τον ρόλο του Πρίγκιπα στον «Καρυοθραύστη». Αλλά από τότε που εξελίχθηκα σε μια άλλη κατεύθυνση, βλέπω τα πράγματα διαφορετικά. Αγαπώ το μπαλέτο, τρέχει στις φλέβες μου, αλλά δεν είναι το πρωταρχικό μου μέσο έκφρασης. Αν είχα την ελευθερία, θα εκσυγχρόνιζα ακόμη περισσότερο την ιστορία του Δον Κιχώτη.
Και το σώμα είναι πολιτική δήλωση. Νομίζω ότι όλα όσα έχεις περάσει, όλα τα τραύματά σου όταν ανεβαίνεις στη σκηνή, σχετίζονται με αυτό που δημιουργείς εκείνη τη στιγμή. Μιλάς για όλα όσα είσαι. Και τότε που η Μαρί Ταγκλιονί σήκωνε τα χέρια της πάνω από έναν κορσέ που φούσκωνε τα στήθη της, και αυτό ήταν πολιτική δήλωση εκείνη την εποχή. Νομίζω ότι ο χορός θα αποτελεί πάντα ένα ξεχωριστό κομμάτι της κοινωνίας.
ΕΛΣ. «Δον Κιχώτης» @Βαλέρια Ισάεβα
Είναι ανοιχτός ο κόσμος του χορού σήμερα σε νέες προκλήσεις;
Νομίζω ότι κάτι αλλάζει. Παρά το γεγονός ότι τα κονδύλια για τις τέχνες περικόπτονται – στη Γερμανία αυτό συμβαίνει – οι τέχνες δεν σταματούν να αφορούν τον κόσμο, ειδικά όταν τα πράγματα αρχίζουν να χειροτερεύουν εκεί έξω. Οι καλλιτέχνες μπορούμε να συνδεθούμε με διαφορετικά τμήματα της κοινωνίας.
Χρειάζεται ίσως μεγαλύτερη προσπάθεια και εγώ είμαι ανυπόμονος. Παρακολουθώ πολλές διαλέξεις τον τελευταίο καιρό σχετικά με την κοινωνική αποδοχή της διαφορετικότητας και την συμπερίληψη.
Ο σύζυγός μου κάνει μεταπτυχιακό στην κοινωνιολογία και τις παραστατικές τέχνες και ανταλλάσσουμε ιδέες. Εγώ προέρχομαι από το μπαλέτο, και αυτός από το ερευνητικό πεδίο και μοιραζόμαστε ιδέες για queer παραστάσεις στη Σρι Λάνκα ή για τη μαύρη τρανς κοινότητα στην Ακτή του Ελεφαντοστού. Γίνομαι ανυπόμονος, γιατί εύχομαι να εξελίσσονταν πιο γρήγορα τα πράγματα αλλά χρειάζεται τελικά υπομονή.
Ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα που έχει να αντιμετωπίσει ένας χορευτής είναι το ότι καθώς μεγαλώνει θα πρέπει να σταματήσει να χορεύει. Εσύ πότε ένιωσες ότι ήρθε η ώρα για τη μεγάλη αλλαγή στην καριέρα σου;
Ήταν μια πολύ προσωπική απόφαση. Μετά από πολλά χρόνια στο μπαλέτο και μετά στο Νetherlands Dance Theatre, αισθάνθηκα ότι το σώμα μου υπέφερε πολύ. Ξυπνούσα το πρωί από τον πόνο και δεν ήθελα να το πιέσω άλλο. Και όμως, όπως παρατηρώ πώς οι γυναίκες άνω των 40 ετών με τις οποίες δουλεύω, εξακολουθούν να βρίσκουν τη φωνή τους, με τον ίδιο τρόπο νομίζω ότι οι χορευτές, αν θέλουν να συνεχίσουν να χορεύουν, μπορούν να το κάνουν για πάντα.
Αν κάτι εξαιρετικό προκύψει ξανά, όπως οι τελευταίες παραγωγές που έκανα πριν γίνω 40 ετών, πιθανόν να ξαναβρεθώ σε φόρμα και να χορέψω πάλι. Μία φορά χορευτής, για πάντα χορευτής. Αλλά πρέπει να ξέρεις για τον εαυτό σου πότε είναι η ώρα να σταματήσεις.
INFO Μπαλέτο ΕΛΣ • Αναβίωση «Δον Κιχώτης» 15, 20, 22, 24, 26, 28 Δεκεμβρίου 2024 & 4 Ιανουαρίου 2025. Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής. – Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Αγοράστε εισιτήρια για όλες τις κορυφαίες εκδηλώσεις στο inTickets.gr
