Λίγοι άνθρωποι στον κόσμο μπορούν να καταδυθούν στα σκιερά, σκοτεινά βάθη της μεσοφωτικής ζώνης του ωκεανού, δηλαδή περίπου 30 με 200 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, εκεί όπου φτάνει λιγοστό φως από τον ήλιο, αλλά αρκετό ώστε να ευνοούν οι συνθήκες για τη λειτουργία της φωτοσύνθεσης. Ανάμεσα στους τολμηρούς δύτες συγκαταλέγεται και ο συνεργάτης της Πρωτοβουλίας Rolex Perpetual Planet – Under The Pole, ο βραβευμένος με Rolex Awards for Enterprise, Luiz Rocha, ένας καταξιωμένος βιολόγος με ειδίκευση στην ιχθυολογία, ο οποίος έχει καταφέρει να ανακαλύψει αμέτρητα νέα είδη ψαριών της μεσοφωτικής ζώνης.
Χάρη στην επαφή με τη Rolex, ο Rocha παρείχε την εξειδίκευσή του στην τρίτη φάση του προγράμματος Deeplife του Under the Pole, έχοντας ως κύριο στόχο τη μελέτη των ζώων που κατοικούν τα θαλάσσια «δάση», στα βαθιά νερά των ακτών της Γουαδελούπης. Ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα αυτής της προσπάθειας είναι πως παρά τη μείωση και την υποβάθμιση των ρηχών κοραλλιογενών υφάλων της Καραϊβικής, ένα μεγάλο μέρος της μεσοφωτικής ζώνης συνεχίζει να σφύζει από ζωή. Φυσικά, η συγκεκριμένη ανακάλυψη δίνει ελπίδα, όχι μόνο για τη διαφύλαξη των τροπικών υδάτων, αλλά και για την προστασία της άγριας ζωή που φιλοξενούν.
«Με τον Luiz έχουμε διαφορετικές καταβολές, όμως υπάρχει κάτι δυνατό που μας ενώνει: Το πάθος για τον κόσμο του βυθού και την εξερεύνησή του. Πάντα αναρωτιόμαστε τι θα συναντήσουμε, τι παραπάνω θα δούμε το οποίο δεν έχουμε αντικρίσει μέχρι σήμερα, τι θα ανακαλύψουμε αν πάμε λίγο βαθύτερα», αναφέρει η συνιδρύτρια του Under the Pole, Ghislain Bardout.
Πώς αναγεννάται η ζωή στη μεσοφωτική ζώνη
Τα τελευταία χρόνια, έχει παρατηρηθεί πως οι κοραλλιογενείς ύφαλοι της Γουαδελούπης εξαφανίζονται με ταχείς ρυθμούς, καθώς η κλιματική αλλαγή, σε συνδυασμό με την ανεξέλεγκτη ανθρώπινη δραστηριότητα, διαβρώνουν τα μοναδικά αυτά οικοσυστήματα με τρόπους που συνήθως είναι μη αναστρέψιμοι. Παρόλα αυτά, δεν έχουν χαθεί όλα ακόμη, καθώς οι συγκεκριμένες περιοχές είναι ιδιαίτερα ανθεκτικές, με αποτέλεσμα η ζωή να αναγεννάται. Για παράδειγμα, οι σκληροί ύφαλοι αντικαθίστανται από μαλακά κοράλλια, τα οποία σχηματίζουν θαλάσσια «δάση», καταφύγια ζώων που κατοικούν τη μεσοφωτική ζώνη.
Οικοσυστήματα όπως αυτά δίνουν ελπίδα για τις ήδη κατεστραμμένες περιοχές, προσφέροντας ένα φιλόξενο περιβάλλον για ένα πλήθος ειδών, πολλά εκ των οποίων είναι απειλούμενα και εντελώς άγνωστα στην επιστημονική κοινότητα. Ακριβώς για αυτό, ο Rocha και η ομάδα Under the Pole εξερευνούν αυτόν τον διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο, διεξάγοντας μία κρίσιμη έρευνα ζωτικής σημασίας. Αποκτώντας μία βαθύτερη κατανόηση των ζώων των θαλάσσιων «δασών», οι ειδικοί έχουν και τη δυνατότητα να προσεγγίσουν τη συντήρησή των περιοχών με μία νέα προσέγγιση, με πιο καινοτόμες πρακτικές, με ευρύτερες προοπτικές, ενθαρρύνοντας παράλληλα κάθε χώρα και πολιτεία να προστατεύσει τους ωκεανούς της.
Να σημειώσουμε πως όσο η ανθρώπινη δραστηριότητα επιμένει να αφήνει βαριά ίχνη σε ολόκληρο τον πλανήτη, πολλά οικοσυστήματα θα αντιμετωπίζουν νέες απειλές, με τον φυσικό κόσμο να συνεχίσει να αποδεικνύει την ανθεκτικότητά του. Συνεργαζόμενοι με ειδικούς επιστήμονες όπως ο Rocha, οργανώσεις όπως το Under the Pole εξασφαλίζουν μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα των πολύπλοκων θαλάσσιων οικότοπων, συμβάλλοντας έτσι πιο ενεργά και ουσιαστικά σε στρατηγικές που αφορούν στην προστασία τους.
Και ναι, οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει η ομάδα καθώς καταδύεται σε απύθμενα βάθη των ωκεανών, δεν συγκρίνονται με την ανεκτίμητη ανταμοιβή της εξερεύνησης, αλλά και της κατανόησης αυτών των πλούσιων οικοσυστημάτων. Όπως αναφέρει και ο Rocha, «συχνά πριν μπούμε στο νερό, αναρωτιόμαστε γιατί το κάνουμε, αλλά μετά φτάνουμε στα 120 μέτρα και αντικρίζουμε έναν ύφαλο τον οποίο κανείς δεν έχει προσεγγίσει ξανά. Έτσι, όταν επιστρέφουμε στη στεριά, κοιταζόμαστε και λέμε πως έχουμε λόγο που το κάνουμε».
Η ανεκτίμητη συμβολή του Luiz Rocha στην εξερεύνηση της μεσοφωτικής ζώνης
Σήμερα, ο Luiz Rocha δραστηριοποιείται ως επιμελητής ιχθυολογίας και συνδιευθυντής της πρωτοβουλίας Hope for Reefs της California Academy of Sciences. Έχει περάσει πάνω από 6.000 ώρες κάτω από το νερό, ενώ έχει συμμετάσχει σε περισσότερες από 70 επιστημονικές αποστολές σε όλο τον κόσμο. Ως ένας εξαιρετικά έμπειρος και εξειδικευμένος δύτης, εξερευνά εντυπωσιακούς, κρυφούς υφάλους σε βάθη τα οποία θεωρούνται εξαιρετικά επικίνδυνα για τον περισσότερο κόσμο.
Στη σκοτεινή μεσοφωτική ζώνη, ο Rocha βρίσκεται στο δικό του πεδίο του «λυκόφωτος», δηλαδή εκεί όπου τα είδη δεν έχουν μελετηθεί αρκετά από τους ειδικούς, με αποτέλεσμα να είναι εντελώς απροστάτευτα. Κατά τη διάρκεια των αποστολών του, ανακαλύπτει άγνωστα είδη ψαριών και συλλέγει πολύτιμα δεδομένα για τη διαφύλαξη των μοναδικών οικοσυστημάτων στα οποία κατοικούν. Το 2021, ο Rocha διακρίθηκε με το βραβείο Rolex Award for Enterprise, με αφορμή τις αποστολές του στις Μαλδίβες. Εκεί μελέτησε τους ανεξερεύνητους υφάλους που αποτελούν μέρος του μεγαλύτερου κοραλλιογενή καταφυγίου στον πλανήτη.
Η τεχνογνωσία της Under The Pole διευρύνει τη γνώση της επιστημονικής κοινότητας
Η οργάνωση Under the Pole ιδρύθηκε από τους Emmanuelle Périé-Bardout και Ghislain Bardout, είναι στελεχωμένη από μία ομάδα ειδικών στις υποβρύχιες εξερευνήσεις, όπως τεχνικούς δύτες οι οποίοι χρησιμοποιούν μία πρωτοποριακή τεχνολογία αναπνευστήρων. Η συγκεκριμένη καινοτομία στις στολές ανακυκλώνει τον αέρα κατά τη διάρκεια των καταδύσεων, επιτρέποντας στην ομάδα να καταδύεται ακόμη βαθύτερα και για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα από ό,τι οποιοσδήποτε άλλος παραδοσιακός, καταδυτικός εξοπλισμός.
Όσον αφορά στο πρόγραμμα Deeplife, το οποίο υποστηρίζεται από την Πρωτοβουλία Rolex Perpetual Planet, φιλοδοξεί να εμβαθύνει τη γνώση της επιστημονικής κοινότητας γύρω από τα θαλάσσια ζώα που κατοικούν στη μεσοφωτική ζώνη. Τα θαλάσσια «δάση» αποτελούν εστίες βιοποικιλότητας και έχουν ανακηρυχθεί ως προστατευόμενα από τη Διεθνή Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN), ωστόσο, παρότι φιλοξενούν ένα πλούσιο φάσμα ζωής, ως οικοσυστήματα δεν έχουν λάβει την αναγνώριση που τους αναλογεί.
Σύμφωνα με τον Rocha, η ομάδα που στελεχώνει το Under the Pole περιλαμβάνει επαγγελματίες που είναι σε θέση να καταγράφουν εικόνες και βίντεο υψηλής ποιότητας σε ακραίες συνθήκες κατάδυσης. Η συνεργασία μαζί τους, καθώς και με την Πρωτοβουλία Rolex Perpetual Planet, έχει προσφέρει στον Luiz Rocha την ευκαιρία να μοιραστεί τα ευρήματα των εξερευνήσεών του με ένα ευρύτερο κοινό, κάτι που είναι ζωτικής σημασίας για τον ίδιο. Όπως αναφέρει και ο ίδιος, «υπάρχει ένα παλιό ρητό που λέει πως προστατεύεις μόνο ό,τι αγαπάς και όταν δεν γνωρίζεις κάτι, δεν μπορείς να το προστατεύσεις, κυρίως επειδή δεν μπορείς πρώτα να το αγαπήσεις».
