Η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης αλλά και της συμμετοχής της στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ατλαντική Συμμαχία παίζει εκ των πραγμάτων ένα σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της σχέσης των Δυτικών Βαλκανίων με το Ευρω-ατλαντικό σύστημα.
Τέσσερις χώρες της περιοχής, η Σερβία, το Μαυροβούνιο, η Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας και η Αλβανία είναι υποψήφια μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η σημασία που θα έχει για την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση και για την ειρήνη στην περιοχή η εξέλιξη της υποψηφιότητας της κάθε μίας από αυτές είναι σχεδόν προφανής. Οι τρεις από τις τέσσερις υποψήφιες χώρες, εξαιρουμένης της Αλβανίας, συνιστούν ένα είδος ιστορικής κληρονομιάς της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας.
Η περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων υπήρξε μια περιοχή η οποία αγνοήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά όχι από το ΝΑΤΟ το οποίο ενσωμάτωσε τις τρεις από τις τέσσερις χώρες, την Αλβανία, τη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας και το Μαυροβούνιο αλλά όχι τη Σερβία. Οι προσδοκίες για οριστική σταθεροποίηση της περιοχής δεν έχουν εκπληρωθεί ως συνέπεια των αντίρροπων γεωπολιτικών πιέσεων οι οποίες επηρεάζουν την εκτός Ατλαντικής Συμμαχίας Σερβία και πιθανότατα και ένα νέο κράτος-μέλος το ΝΑΤΟ, τη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας αλλά και μιας απροθυμίας του δυτικοευρωπαϊκού σκληρού πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να δεσμεύσει πόρους σε μια περιοχή που ως πρόσφατα δε φαινόταν να έχει μεγάλη στρατηγική σημασία για την Ευρώπη.
Η δεύτερη προεδρική θητεία του Ντόναλντ Τραμπ δημιουργεί μια πρόσθετη και κρίσιμης σημασίας αβεβαιότητα σχετικά με το ρόλο και το βάρος που θα μπορεί να έχει στις εξελίξεις της επόμενης τετραετίας η μεταβαλλόμενη σχέση των Ηνωμένων Πολιτειών με τα ευρωπαϊκά κράτη και την Ευρωπαϊκή Ένωση ως σύνολο. Αυτό έχει ως συνέπεια να αυξάνεται η σημασία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επίτευξη τη σταθερότητας στην περιοχή υπό την προϋπόθεση ότι η Ένωση και τα πιο σημαντικά κράτη-μέλη θα έχουν τη θέληση και την ικανότητα να αποκτήσουν συγκεκριμένη πολιτική για τα Δυτικά Βαλκάνια. Στο πλαίσιο αυτό, η πολιτική της Ελλάδας πρέπει να αποβλέπει στη αξιοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως μοχλού πίεσης για τη διαμόρφωση μιας πολιτικής ενσωμάτωσης των Δυτικών Βαλκανίων στο ευρωπαϊκό πλαίσιο.
Αυτή η πολιτική ενσωμάτωσης θα προβλέπει ως κίνητρο για τα υποψήφια μέλη τη μεταβίβαση πόρων για προσαρμογή στο ευρωπαϊκό κεκτημένο και την οικονομική τους ανάπτυξη καθώς και τη συστηματική ενθάρρυνση και πίεση για την επιβεβαίωση των συνόρων στην περιοχή όπως και την εγκατάλειψη του εθνικισμού ως ενεργού στοιχείου της εξωτερικής πολιτικής των υπό ενσωμάτωση χωρών.
Ο κύριος Σωτήρης Ριζάς είναι Διευθυντής ερευνών, Κέντρο Έρευνας Ιστορίας Νεωτέρου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών.
