Την ώρα που το πρόβλημα του υπερτουρισμού γίνεται εφιάλτης για πολλές μεγάλες μητροπόλεις του κόσμου, η Αθήνα προσπαθεί να θωρακιστεί απέναντί του, όπως αποδεικνύει και η εκπόνηση μελέτης σχετικά με τη φέρουσα τουριστική ικανότητα της πρωτεύουσας, η οποία διενεργήθηκε μετά από πρωτοβουλία του Δήμου Αθηναίων και θα παρουσιαστεί στα τέλη Δεκεμβρίου.
Το Βήμα σας παρουσιάζει σε αποκλειστικότητα τα συμπεράσματα της μελέτης, η οποία είναι η πρώτη στο είδος της, απευθυνόμενη μάλιστα σε ένα ευρύ ακροατήριο, με πολίτες αλλά και θεσμικούς φορείς διαφόρων ειδικοτήτων (ξενοδόχοι, έμποροι κ.α.) να συνεισφέρουν σε αυτή.
Το πρόβλημα του υπερτουρισμού και η τουριστική μονοκαλλιέργεια
Το συμπέρασμα το οποίο προκύπτει από την έρευνα είναι ξεκάθαρο: Η Αθήνα πρέπει να υιοθετήσει πρακτικές σαν να βρίσκεται ήδη αντιμέτωπη με τον υπερτουρισμό, καθώς τα στοιχεία δείχνουν πως πολύ σύντομα το πρόβλημα θα γίνει ιδιαίτερα αισθητό.
Συγκεκριμένα, ως πρώτο μέτρο προτείνεται η αποσυμφόρηση ορισμένων γειτονιών και η υιοθέτηση της λεγόμενης «πολυκεντρικότητας», της ανάπτυξης δηλαδή και άλλων περιοχών του Δήμου Αθηναίων, πέραν εκείνων που έχουν γίνει πόλος έλξης για τους τουρίστες τα τελευταία χρόνια. Η έρευνα άλλωστε διαπιστώνει ότι υπάρχει τουριστική μονοκαλλιέργεια σε μερικές γειτονιές, όπως το Κουκάκι, ενώ σε άλλες, όπως τα Πετράλωνα, έχουν χαθεί παραδοσιακά επαγγέλματα.
Η ανεξέλεγκτη και ραγδαία εξάπλωση της βραχυχρόνιας μίσθωσης
Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που καταγράφει η έρευνα είναι η ανεξέλεγκτη και ραγδαία εξάπλωση της βραχυχρόνιας μίσθωσης σε περιοχές του Δήμου, ανεξαρτήτως τοποθεσίας και ιστορικού πλαισίου. Η εξάπλωση αυτή δείχνει να αλλάζει τη φυσιογνωμία των περιοχών του κέντρου, καθώς δέχονται πιέσεις τόσο από την ίδια την αύξηση των καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης, όσο όμως και από τις μη οργανωμένες και συμπληρωματικές προς αυτήν υποστηρικτικές χρήσεις (εστίαση, αναψυχή, εμπόριο).
Οι περιοχές, όπως ήταν αναμενόμενο, που παρουσιάζουν πολύ μεγάλο αριθμό καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης (short-term rentals) είναι οι τουριστικές γειτονιές του κέντρου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η γειτονιά της Πλάκας, όπου παρά τον περιορισμό της τουριστικής δραστηριότητας, το 2023 κατεγράφησαν ως ενεργά 781 καταλύματα STR, ενώ για το διάστημα 2018-2023 καταγράφηκε αύξηση τους κατά 11,4%.
Ανάλογο είναι όμως το πρόβλημα και στην περιοχή του Εμπορικού Τριγώνου, καθώς την περίοδο 2018 – 2023 τα ξενοδοχειακά καταλύματα αυξήθηκαν κατά 118,8%. Πιο συγκεκριμένα, το 2018 λειτουργούσαν 16 ξενοδοχειακές μονάδες ενώ το 2023 ανήλθαν στις 35.
Η πίεση στην αγορά ακινήτων και η ανάγκη για αποκέντρωση
Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που δημιουργεί η αύξηση του συνολικού αριθμού των μονάδων, υπνοδωματίων και κλινών των μονάδων τουριστικής διαμονής είναι ο αντίκτυπος που έχει στην αγορά ακινήτων, καθώς η οικονομική ελκυστικότητα και η συνακόλουθη μετατροπή κυρίως κατοικιών αλλά και άλλων χρήσεων (π.χ. γραφείων) σε καταλύματα STR οδηγεί στην αύξηση των τιμών αγοράς και ενοικίασης ακινήτων.
Με το στεγαστικό να αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή η χώρα, η διαμονή των μόνιμων κατοίκων της πρωτεύουσας γίνεται οικονομικά δυσβάσταχτη, ενώ επηρεάζεται αρνητικά και η εν γένει λειτουργία της πόλης, με το κέντρο να χάνει την πολυλειτουργικότητα του και να μετατρέπεται αποκλειστικά σε τουριστικό προορισμό.
Προκύπτει λοιπόν η ανάγκη για άμεση αποκέντρωση των μονάδων τουριστικής διαμονής και η σταδιακή διάχυση του τουρισμού και των υποστηρικτικών χρήσεων σε ολοένα και μεγαλύτερο τμήμα του Δήμου Αθηναίων.
Η έρευνα βέβαια αναφέρει ότι η αποκέντρωση αυτή θα πρέπει να συνοδεύεται από κάποιον ελεγκτικό μηχανισμό ή την επιβολή μέτρων και περιορισμών, καθώς ενδέχεται να επηρεάσει τόσο την ταυτότητα των γειτονιών όπου θα επεκταθούν οι μονάδες τουριστικής διαμονής, όσο και τη λειτουργικότητα τους.
Η στάση του Δήμου Αθηναίων απέναντι στον υπερτουρισμό
Από την πλευρά του, ο Δήμος Αθηναίων, που όπως προαναφέρθηκε παρήγγειλε τη συγκεκριμένη μελέτη, καθώς αποτελούσε δέσμευση του Χάρη Δούκα, ο οποίος από την αρχή της θητείας του προσπαθεί να αναδείξει το ζήτημα του υπερτουρισμού, καλείται να αξιοποιήσει τα συμπεράσματα της μελέτης και να προχωρήσει άμεσα σε στοχευμένες δράσεις.
Όπως αναφέρουν άλλωστε από τον Δήμο, ο χαρακτήρας της μελέτης της φέρουσας τουριστικής ικανότητας της πρωτεύουσας είναι –εκτός από στρατηγικός και διαγνωστικός- προληπτικός, προκειμένου η πόλη να είναι σε θέση να ελέγξει τις αρνητικές επιδράσεις του φαινομένου του υπερτουρισμού.
Η πόλη της Αθήνας, προσθέτουν από τον Δήμο, ως προορισμός «city break», λειτουργεί ως υποδοχέας τουρισμού 365 ημέρες τον χρόνο, με αποτέλεσμα η επιβάρυνση της πόλης να είναι συνεχής στον χρόνο, χωρίς να μεσολαβούν περίοδοι όπου η τουριστική δραστηριότητα να μετριάζεται. Είναι λοιπόν αναγκαία η ολιστική αντιμετώπιση του ζητήματος και η εξεύρεση μακροπρόθεσμων λύσεων.
