Όπως κάθε Δεκέμβριο, έτσι και φέτος, το ΒΗΜΑ, στο πλαίσιο των ετήσιων ανασκοπήσεων, επιλέγει δέκα από τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς που σε λίγο θα μας αποχαιρετήσει. Παρατίθενται παρακάτω με σειρά πρώτης προβολής στις αίθουσες, από την 1η Ιανουαρίου 2024 ως το τέλος της χρονιάς με την εξαίρεση του Δεκεμβρίου καθότι η σύνθεση της δεκάδας έγινε στο τέλος του Νοεμβρίου. Εξαιρούνται οι επανεκδόσεις που και φέτος ήταν πολλές αλλά η λίστα περιλαμβάνει μια ταινία της δεκαετίας του 1980, το ντοκιμαντέρ «Stop making sense», που προβλήθηκε για πρώτη φορά εμπορικά σε ελληνικές αίθουσες, το 2024.
Μέχρι την στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές, πριν δηλαδή μπει ο Δεκέμβριος, είχαν προβληθεί στις αίθουσες παραπάνω από 370 ταινίες, μαζί με τις επανεκδόσεις. Είναι λοιπόν ασφαλές να υποθέσουμε ότι η χρονιά θα κλείσει με 400 (!) περίπου ταινίες στις αίθουσες και σε αρκετές περιπτώσεις, με 10 ή και παραπάνω πρεμιέρες την ίδια ημέρα. Ως γνωστόν η υπερβολή ποτέ δεν υπήρξε καλός σύμμαχος σε τίποτα, αλλά αυτή η ιστορία επαναλαμβάνεται χρόνια, επομένως δεν έχει νόημα να την σχολιάσει κανείς για μια ακόμη φορά εφόσον οι διανομείς αντί να συνεργάζονται μπροστά στις δύσκολες ώρες για το σινεμά προτιμούν τον ανταγωνισμό που συχνά επιφέρει την καταστροφή. Την ίδια ώρα πάντως, είναι πολύ θετικό που μετά το τραγικό κλείσιμο του Ιντεάλ της Πανεπιστημίου, είδαμε αίθουσες να ανοίγουν ξανά ανανεωμένες (CINOBO Οπερα, Newman, Αλεξάνδρα)
Poor things (ΗΠΑ/ Αγγλία, 2023)
Πρώτη προβολή: 1 Ιανουαρίου
Με φόντο το Λονδίνο (και όχι μόνο) περασμένων εποχών ο Γιώργος Λάνθιμος έφτιαξε μια πολύ παράξενη αλλά γοητευτική ταινία στην οποία ο μύθος του τέρατος του Φρανκενστάιν γίνεται ένα σκηνοθετικό εργαλείο προκειμένου, αφουγκραζόμενη με υπόγεια ηχηρό τρόπο το σήμερα, η ταινία να μιλήσει για την ριζική αναγέννηση της γυναίκας. Τα στοιχεία ρεαλισμού και φαντασίας / μεταφυσικής «συγχωνεύονται» «λοξά» και με μοντέρνες, ευφάνταστες ιδέες για την δημιουργία ενός εντελώς ασυνήθιστου συνόλου που κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στο φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας και προτάθηκε για 11 Οσκαρ κερδίζοντας σε τέσσερις κατηγορίες – συμπεριλαμβανομένης του Α’ γυναικείου ρόλου (Εμα Στόουν). Το εξαιρετικό καστ περιλαμβάνει επίσης τους Μαρκ Ράφαλο και Γουίλεμ Νταφό.
Υπέροχες μέρες (Perfect days, Γερμανία/ Ιαπωνία, 2023)
Πρώτη προβολή: 22 Φεβρουαρίου
Πόσα αλήθεια μπορείς να περιμένεις από μια ταινία που διαφημίζεται ως η καταγραφή της καθημερινότητας ενός εργαζομένου σε εταιρεία καθαρισμού τουαλετών δημόσιας χρήσης του Τόκιο; Και όμως. Η στακάτη αλλά τρυφερή αντιμετώπιση του σκηνοθέτη Βιμ Βέντερς, η λιγομίλητη παρουσία του ηθοποιού Κότζι Γιακούσο που υποδύεται τον κεντρικό ήρωα (και απέσπασε για αυτόν τον ρόλο το βραβείο ερμηνείας στο περσινό Φεστιβάλ Καννών) και η ποικιλομορφία των πτυχών της ιστορίας, μετατρέπουν τις «Υπέροχες μέρες» (υποψήφια για το Οσκαρ διεθνούς ταινίας) σε μια μοναδική κινηματογραφική εμπειρία. Με τη συμβολή ενός προσεκτικά επιλεγμένου ρόστερ τραγουδιών – ανάμεσα στα οποία και το «Perfect day» του Λου Ριντ που παραπέμπει στον ξένο τίτλο της ταινίας – o Bέντερς μας έκανε να βιώσουμε από πρώτο χέρι τη σχέση αυτού του ανθρώπου με την ζωή. Και νιώσαμε υπέροχα.
Stop making sense (HΠA, 1984)
Πρώτη προβολή: 4 Απριλίου
Σε συνεργασία με τον πάλαι ποτέ πρίγκιπα της νεουορκέζικης new wave μουσικής Ντέιβιντ Μπερν, ο Τζόναθαν Ντέμι (μετέπειτα σκηνοθέτης της «Σιωπής των αμνών»), κινηματογράφησε την συναυλία του τίτλου που ο πρώτος έδωσε μαζί με το συγκρότημά του, Talking Heads, τον Δεκέμβριο του 1983 στο Pantages Theater του Χόλιγουντ. Απλότητα και λιτότητα στην κινηματογράφηση είναι το μεγάλο χάρισμα της ταινίας: o Ντέμι μένει στην ουσία, το ίδιο το σόου, το οποίο κινηματογραφεί με καθαρότητα, χωρίς σάλτσες, χωρίς κόλπα. Οι κάμερές του εστιάζουν στον σταρ και ψυχή της παράστασης, τον ίδιο τον Μπερν που από την πλευρά του, με έναν ιδιοφυώς μίνιμαλ τρόπο κατακτά την σκηνή. Συγχρόνως το μεγαλείο με το «Stop making sense» είναι ότι ως παράσταση θυμίζει από μόνη της ιστορία ταινίας μυθοπλασίας.
Fremont (ΗΠΑ, 2023)
Πρώτη προβολή: 13 Ιουνίου
Mε ήρεμο, cool τρόπο, η τέταρτη μεγάλου μήκους ταινία του γεννημένου στο Αφγανιστάν και μετανάστη στην Αγγλία Μπαμπάκ Τζαλαλί, μας βάζει βαθιά μέσα στον ψυχικό κόσμο της νεαρής Αφγανής Ντόνια (Αναλίτα Γουάλι Ζουάντα), η οποία βρίσκεται στο Φρίμοντ της Καλιφόρνιας, λίγο έξω από το Σαν Φρανσίσκο, εκεί όπου συμπατριώτες της έχουν δημιουργήσει μια δική τους κοινότητα αναζητώντας ένα κομμάτι του αμερικανικού ονείρου. Γυρισμένο ασπρόμαυρο και θυμίζοντας ατμόσφαιρα παλιάς ταινίας του Τζιμ Τζάρμους, το «Fremont» μοιάζει να απολαμβάνει το πείσμα, τον αντικομφορμισμό και το χιούμορ της κεντρικής του ηρωίδας. Γιατί είναι ένας νέος άνθρωπος που, παρά το σκληρό παρελθόν του στη χώρα από την οποία κατάφερε να ξεφύγει, όχι απλώς έχει την επιθυμία να ζήσει, αλλά να ζήσει με τους δικούς του όρους.
Πάντα υπάρχει το αύριο (C’è ancora domani, Ιταλία, 2023)
Πρώτη προβολή: 11 Ιουλίου
Ευχάριστη έκπληξη η πρώτη σκηνοθεσία μεγάλου μήκους ταινίας μυθοπλασίας της Ιταλίδας ηθοποιού Πάολα Κορτελέσι, η οποία και πρωταγωνιστεί στον ρόλο της Ντέλια, μιας καταπιεσμένης γυναίκας που προσπαθεί να δώσει τον καλύτερό της εαυτό στην Ιταλία της εκπνοής του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και ενώ η χώρα προσπαθεί να ορθοποδήσει. Ενδοοικογενειακή βία και πατριαρχική καταπίεση στη διαπασών με την γυναίκα να κουβαλάει στην πλάτη της όλες τις ευθύνες, να μην ακούει ποτέ ευχαριστώ και να τρώει ξύλο ακόμα και επειδή ….τόλμησε να σκοντάψει και να πέσει. Ατού της ταινίας (που σαν υπόκλιση στον ιταλικό νεορεαλισμό είναι ασπρόμαυρη) το ότι η βία δεν παρουσιάζεται ωμά αλλά χαριτωμένα, «ωραιοποιείται» ακόμα και με την προσθήκη του στοιχείου του μιούζικαλ που κατευνάζει κάπως την ένταση χωρίς όμως να διαστρεβλώνει αυτό που η ταινία θέλει πει.
Η ληστεία του Βερολίνου (Verbrannte Erde, Γερμανία, 2024)
Πρώτη προβολή: 19 Σεπτεμβρίου
Η ληστεία που αναφέρεται στον τίτλο της ταινίας, δεν είναι παρά η αφορμή μέσω της οποίας ο (άγνωστος εν Ελλάδι) Γερμανός σκηνοθέτης Τόμας Αρσλάν δημιούργησε μια θαυμάσια ταινία χαρακτήρων. Λεία, ένας σπάνιος πίνακας, τα μέλη της σπείρας τέσσερα. Ενα από αυτά, ο Τρόιαν (Μίσελ Ματίσεβιτς) ο βασικός χαρακτήρας της ιστορίας. Χωρίς πολλά λόγια αλλά με πολύ δυνατές εικόνες, ο Αρσλαν μας βάζει κατευθείαν μέσα στην ψυχή του και ο Ματίσεβιτς τον ερμηνεύει εξαίσια – φέρνοντας κάπως στο νου ένα κράμα από Νιλ Μακ Κόλεϊ του Ρόμπερτ Ντε Νίρο στην «Ενταση» και Κοστέλο του Αλέν Ντελόν στον «Δολοφόνο με το αγγελικό πρόσωπο». Δίνοντας προτεραιότητα στις σιωπές, στα βλέμματα και στην νυχτερινή ατμόσφαιρα, ο Αρσλαν μάς προσφέρει ένα από τα γοητευτικότερα νεονουάρ που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια.
Μπανέλ και Αντάμα (Banel & Adama, Σενεγάλη/ Γαλλία/ Κατάρ/ Μάλι, 2023)
Πρώτη προβολή: 26 Σεπτεμβρίου
Λυρικό, σύγχρονο παραμύθι που μοιάζει τοποθετημένο σε έναν «μη χρόνο», σαν τον χρόνο του παραδοσιακού παραμυθιού το οποίο ο Ανταμα (Μαμαντού Ντιαλό) αφηγείται στην αγαπημένη του Μπανέλ (Κάντι Μάνε) στην αρχή της ταινίας όταν όλα δείχνουν όμορφα, ρομαντικά, χωρίς σκοτούρες. Αργότερα, ο φακός της Ραμάτα Τουλάγιε – Σι θα εστιάσει κυρίως στην Μπανέλ που μοιάζει με ξένο σώμα στο χωριό της από όπου ελπίζει να ξεφύγει για μια καλύτερη ζωή. Με δεδομένο ότι το σινεμά της Σενεγάλης είναι σχεδόν άγνωστο στην Ελλάδα, αυτή η ταινία αποτελεί μια πολύ ευχάριστη εμπειρία • δεν έχει πραγματικά τίποτα να ζηλέψει από οποιαδήποτε ευρωπαϊκής χώρας. Συγχρόνως, είναι μια θαυμάσια κινηματογραφική πρόταση με υψηλής αισθητικής κινηματογράφηση και πρωτότυπο χειρισμό θέματος. Κάδρα που σφραγίζονται στη μνήμη, έξοχο styling και μια σύνθεση χρωμάτων και τοπίων που από μόνη της αποτελεί λόγος για να δει κανείς την ταινία που πέρσι διεκδίκησε τον Χρυσό Φοίνικα στο φεστιβάλ Καννών.
Black Dog (Κίνα, 2024)
Πρώτη προβολή: 31 Οκτωβρίου
Στην Κίνα του 2008, όταν όλη η χώρα ζούσε τον πυρετό της προετοιμασίας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου, το κράτος αποφάσισε την «επιχείρηση απομάκρυνσης αδέσποτων σκυλιών». Στην μια πλευρά της ταινίας του Γκουάν Χου βρίσκεται ένας αδέσποτος, χωρίς στον ήλιο μοίρα άνθρωπος (Eντι Πενγκ) που κινείται σαν ζόμπι έχοντας χάσει κάθε ελπίδα. Και στην άλλη, ένας αδέσποτος σκύλος, που όπως όλα τα αδέσποτα δεν είχε ποτέ την επιλογή για να ορίσει το μέλλον του και περιφέρεται «επικίνδυνα» στους δρόμους του χωριού. Τι θα μπορούσε να συμβεί αν αυτός ο άνθρωπος συνδεόταν, κάπως μαζί του; Βραβευμένη στο τμήμα Ένα Κάποιο Βλέμμα του τελευταίου φεστιβάλ των Καννών η ταινία «Black dog», είναι ότι το καλύτερο αλλά και πιο αισιόδοξο, έχουμε δει τα τελευταία χρόνια πάνω στην σχέση ανθρώπου – σκύλου (ή και γενικότερα ζώου).
Το διπλανό δωμάτιο (The room next door, ΗΠΑ/ Ισπανία, 2024)
Πρώτη προβολή: 14 Νοεμβρίου
Η λεπτομερής μελέτη καλογραμμένων γυναικείων ηρωίδων ανέκαθεν ήταν το φόρτε του Πέδρο Αλμοδόβαρ και ταινίες όπως οι «Γυναίκες στα πρόθυρα νευρικής κρίσης», «Όλα για την μητέρα μου» και «Γύρνα πίσω» είναι μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στην τελευταία δημιουργία του Ισπανού auteur που εξετάζει την σχέση δύο γυναικών, της Ινγκριντ και της Μάρθα, από την στιγμή που η δεύτερη, πάσχουσα από καρκίνο, ζητά από την πρώτη να την βοηθήσει να δώσει τέλος στη ζωή της. Οι δύο θαυμάσιες ηθοποιοί θα βοηθήσουν τον σκηνοθέτη να καταθέσει μια δημιουργία με ξεκάθαρο «πολιτικοικοινωνικό μηνυμα» (υπέρ της ευθανασίας). Παρότι ο Αλμοδόβαρ δεν είναι ακριβώς ο σκηνοθέτης που μας έχει συνηθίσει με «ταινίες μηνυμάτων», δεν παύει να είναι ένας καλλιτέχνης που έχει πια μεγαλώσει, επομένως βρίσκεται πλέον στη θέση του δημιουργού που κοιτάζει την ζωή και την Τέχνη με διαφορετικό μάτι αλλά που δεν έχει χάσει το μαγικό του άγγιγμα.
Μικρά πράγματα σαν κι αυτά (Small Things Like These, Ιρλανδία/ ΗΠΑ/ Βέλγιο, 2024)
Πρώτη προβολή: 21 Νοεμβρίου
Τοποθετημένη στην Ιρλανδία της δεκαετίας του 1980, η ιστορία της ταινίας παρακολουθεί έναν καρβουνιάρη, πατέρα πέντε κοριτσιών που θα βρεθεί αντιμέτωπος με το σκότος του καθολικισμού αντικρύζοντας πρόσωπο με πρόσωπο την οδύνη. Με βάση το διάσημο διήγημα με τον ίδιο τίτλο της Ιρλανδής Κλαιρ Κιγκαν (εκδόσεις Μεταίχμιο), ο Τιμ Μίλαντς σκηνοθέτησε με αυστηρότητα τις καταστάσεις που δικαιολογούν το βαρύ κλίμα και την αποπνιχτική ατμόσφαιρα μιας ταινίας που ενώ δεν έχει ούτε μια σκηνή σωματικής βίας μοιάζει με βασανιστική κατάδυση στον Αδη. Ο καταπληκτικός Κίλιαν Μέρφι ερμηνεύει στην εντέλεια έναν άνθρωπο που μέσα του βράζει αλλά ποτέ δεν θα το εκφράσει με λέξεις παρά μόνον με μια πράξη. Γιατί όπως η ταινία λέει μόνον με μια πράξη θα σωθεί αυτός που χρειάζεται βοήθεια αλλά και αυτός που την προσφέρει.
