Την «κλιμάκωση» του μετώπου στην Ουκρανία από τη Μόσχα προβλέπει ο Κέβορκ Οσκανιάν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Έξετερ στο Ηνωμένο Βασίλειο, με ειδίκευση στη διεθνή ασφάλεια και τη Ρωσία. «Οι προοπτικές για την Ουκρανία δεν είναι καλές», λέει μιλώντας στο Βήμα ο συγγραφέας του βιβλίου «Ρωσική εξαίρεση μεταξύ Ανατολής και Δύσης: Η αμφίσημη αυτοκρατορία».
Ο πρόεδρος Πούτιν θα προβεί σε κλιμάκωση ή ετοιμάζεται να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων;
«Η Ουκρανία θα αντιμετωπίσει έναν βίαιο χειμώνα και η κλιμάκωση πιθανότατα θα συνεχιστεί καθώς ο Πούτιν θέλει να μεγιστοποιήσει τα στρατιωτικά του κέρδη ενώ έχει το πάνω χέρι – το οποίο όντως έχει αυτή τη στιγμή – πριν από τις αναμενόμενες διαπραγματεύσεις υπό την προεδρία Τραμπ. Θέλει επίσης να κάμψει το ηθικό της Ουκρανίας στοχεύοντας τις μη στρατιωτικές υποδομές, ειδικά το ενεργειακό δίκτυο. Θα δεχτεί πιθανώς διαπραγματεύσεις αλλά μόνο για να σταθεροποιήσει, ίσως ακόμη και να επεκτείνει, τα κεκτημένα του. Έχοντας ανακηρύξει τις προσαρτημένες ουκρανικές επαρχίες μέρος της Ρωσίας, δεν νομίζω ότι θα προβεί σε εδαφικές παραχωρήσεις. Ούτε θα δεχτεί να γίνει η Ουκρανία, ή τμήμα της, μέλος του ΝΑΤΟ ή να φιλοξενήσει δυτικά στρατεύματα ως μέρος μιας ειρηνευτικής συμφωνίας. Έχει επενδύσει πάρα πολύ πολιτικό κεφάλαιο σε αυτούς τους δύο δηλωμένους στόχους της αποκαλούμενης “ειδικής στρατιωτικής επιχείρησής” του και, επομένως, μια αναστροφή θα ήταν πολύ δαπανηρή και θα απαιτούσε είτε μεγάλες αποτυχίες στην πρώτη γραμμή είτε μεγάλα κίνητρα από τη Δύση».
Ποια θα ήταν η καλύτερη δυνατή λύση του Ουκρανικού;
«Το ιδανικό σενάριο θα ήταν η Ουκρανία να εκδιώξει πλήρως τη Ρωσία και να ανακτήσει τον πλήρη έλεγχο των εδαφών της. Αλλά λαμβάνοντας υπόψη τις υπάρχουσες πραγματικότητες, η λιγότερο κακή λύση θα ήταν μια εκδοχή κορεάτικης διχοτόμησης, όπου η πρώτη γραμμή “παγώνει” και η Ουκρανία de facto διαμελίζεται χωρίς καμία εδαφική αλλαγή να αναγνωρίζεται νομικά. Το τμήμα της Ουκρανίας υπό τον έλεγχο του Κιέβου θα ήταν τότε ελεύθερο να αναπτύξει τις σχέσεις του με τη Δύση – αν και, για να είμαι ειλικρινής, αυτό θα ήταν δύσκολο να επιτευχθεί γιατί θα απαιτούσε ουσιαστική δέσμευση από ΕΕ και ΗΠΑ».
Τι υποδηλώνει η επιλογή του Κιθ Κέλογκ για τον ρόλο του ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ για την Ουκρανία και τη Ρωσία;
«Οι προοπτικές για την Ουκρανία δεν είναι καλές. Προφανώς, ο Τραμπ είναι κεντρικός παίκτης στην εξίσωση που θα διαμορφωθεί, καθώς έχει συγκεντρώσει γύρω του μια κυβέρνηση που αποτελείται από πιστούς του. Πόση επιρροή θα έχει ο Kέλογκ και άλλοι παίκτες, συμπεριλαμβανομένου του υπουργού Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, ο οποίος ψήφισε κατά της βοήθειας προς την Ουκρανία στη Γερουσία; Θα οδηγηθεί ο Τραμπ περισσότερο από την απαίτηση να οριστικοποιηθεί γρήγορα μια ειρηνευτική συμφωνία – αν και πιθανότατα όχι εντός 24 ωρών όπως έχει δηλώσει – ή θα προσβληθεί προσωπικά εάν θεωρήσει ότι ο Πούτιν είναι πολύ παρεμποδιστικός; Όλα αυτά παραμένουν άγνωστα».
Θα έχει ρόλο η Ευρώπη στις διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία;
«Εάν υπάρξουν διαπραγματεύσεις, οι κύριες αποφάσεις πιθανότατα θα ληφθούν στην Ουάσιγκτον. Επιπλέον, υπάρχει η δηλωμένη απροθυμία του Τραμπ και της ομάδας του να χρηματοδοτήσουν την ευρωπαϊκή άμυνα ή τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ο ρόλος της ΕΕ θα είναι πιθανώς υποστηρικτικός, π.χ. ως ενός χρηματοδότη για την εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων ανοικοδόμηση της Ουκρανίας. Ακόμη και το αισιόδοξο σενάριο της ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ θα χρειαστεί χρόνια. Πολλά μπορούν να συμβούν εν τω μεταξύ, ειδικά σε ένα πολιτικό περιβάλλον όπου οι λαϊκιστικές δυνάμεις ενισχύονται. Η πρόσφατη εκλογική έκπληξη της Ρουμανίας αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα».
Μπορεί η περίπτωση της Ουκρανίας να δημιουργήσει προηγούμενο απώλειας εδάφους στην Ευρώπη;
«Αυτή είναι πράγματι η πρώτη φορά από το 1945 που πραγματοποιούνται ακούσιες εδαφικές αλλαγές στην Ευρώπη – χωρίς να υπολογίζουμε το Κόσοβο. Αλλά η απάντηση στην ερώτησή σας θα εξαρτηθεί από το αν αυτές οι αλλαγές καταλήξουν να αναγνωριστούν de jure αντί να γίνουν δεκτές de facto – δηλαδή αν αυτές οι αλλαγές αναγνωριστούν επίσημα αντί να γίνουν δεκτές προσωρινά ως μέρος μιας ειρηνευτικής συμφωνίας. Η επίσημη αναγνώριση θα άνοιγε το κουτί της Πανδώρας στις χώρες που διεκδικούν εδάφη γειτόνων τους, όπως το Αζερμπαϊτζάν από την Αρμενία και η Σερβία από το Κόσοβο. Γι’ αυτό τον λόγο δεν βλέπω τα ευρωπαϊκά κράτη να αναγνωρίζουν τα εδαφικά κέρδη της Ρωσίας στην Ουκρανία. Οπότε το ερώτημα που τίθεται είναι εάν η Ρωσία θα πιεστεί επαρκώς για να συνάψει μια ειρηνευτική συμφωνία χωρίς αυτή την αναγνώριση. Ακόμη και τότε, όμως, μπορεί να δημιουργήσει ένα ανεπιθύμητο, δελεαστικό προηγούμενο».
