Είναι αυτό το τέλος του X;

«Πιστεύω ότι είναι κρίσιμο μια εταιρία να μπορεί να σταθεί μόνη της, απογαλακτισμένη από την επιρροή ή την κατεύθυνση του ιδρυτή της». Με την παραπάνω αποστροφή ο Τζακ Ντόρσεϊ, εμπνευστής και δημιουργός του Twitter, αποχαιρετούσε τους εργαζόμενους της εταιρίας του όταν το Νοέμβριο του 2021 κοινοποίησε την παραίτησή του από τη θέση του CEO του Twitter. Ο 48χρονος σήμερα Αμερικανός είχε αποφασίσει να αφήσει το κοινωνικό δίκτυο που λάνσαρε το Μάρτιο του 2006 να ανοίξει τα φτερά του και να πετάξει ελεύθερο και ανεξάρτητο στον κόσμο – αν το καλοσκεφτεί κανείς το λογότυπο της πλατφόρμας ήταν τότε το θρυλικό γαλάζιο πουλί ονόματι Λάρι, οπότε η συνεκδοχή ήταν μάλλον αναμενόμενη.

Το 2023 ο Λάρι, το θρυλικό λογότυπο του Twitter, πέταξε κι έδωσε τη θέση του στο X

Ακριβώς τρία χρόνια μετά η πορεία του μέσου που ο Ντόρσεϊ οραματίστηκε ως μια ουτοπία δημοκρατίας, ελεύθερης διακίνησης των απόψεων και διαλόγου τον διαψεύδει παταγωδώς. Το Twitter που μετά την επιθετική εξαγορά του από τον Έλον Μασκ τον Απρίλιο του 2022 μετονομάστηκε σε Χ μοιάζει όχι μόνο να μην πορεύεται ανεξάρτητο, αμερόληπτο και αντικειμενικό αλλά να έχει γίνει το ιδανικό φερέφωνο που απηχεί τις απόψεις του ιδιοκτήτη του και του νέου επιστήθιου φίλου του, Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος στις 20 Ιανουαρίου θα ορκιστεί 47ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής.

Η περίπτωση του Μασκ ή αλλιώς του νέου υπουργού αποτελεσματικότητας της δεύτερης κυβέρνησης Τραμπ δεν είναι απλώς μοναδική αλλά καινοφανής. Όχι μόνο για το γεγονός ότι πρόκειται για τον πλουσιότερο άνθρωπο στον κόσμο με περιουσία 323 εκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Forbes, ο οποίος θα αναλάβει μια νευραλγικής σημασίας κυβερνητική θέση και έχει αναδειχθεί σε εξ απορρήτων συνεργάτη του επόμενου λεγόμενου πλανητάρχη.

Μέσα σε ένα χρόνο οι χρήστες του Χ στη χώρα μας μειώθηκαν από 2,6 σε 1,9 εκατομμύρια σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Αλλά διότι, εκτός από πλούτο, διαθέτει και καντάρια ενός καινούργιου σχετικά αλλά ανεκτίμητου αγαθού, εκείνου της επιδραστικότητας. Υπενθυμίζεται ότι το Χ είναι αυτή τη στιγμή το έκτο πιο δημοφιλές site στον κόσμο, πίσω από το Google, το YouTube, το Facebook, το Instagram και το WhatsApp.

Μόλις πριν από δύο χρόνια ο Μασκ θεωρούσε τον Τραμπ πολύ ηλικιωμένο για να αναλάβει θέση CEO σε οποιαδήποτε εταιρία

Από την X-οδο στην X-όντωση;

Το θέμα είναι βέβαια για πόσο ακόμα θα διατηρήσει την κυριαρχία του ή εάν θα την απωλέσει κι αυτή μαζί την αίγλη του. Αμέσως μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στο ύπατο αξίωμα των ΗΠΑ στις 5 Νοεμβρίου το Χ σχοινοβατεί. Επιφανείς και διάσημοι χρήστες, η είσοδος των οποίων στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης κάποτε ισοδυναμούσε με πρωτοσέλιδη είδηση, ανακοινώνουν πως κλείνουν τους λογαριασμούς τους, το βρετανικό Guardian Media Group που μεταξύ άλλων εκδίδει την εφημερίδα Guardian ανακοίνωσε πως θα σταματήσει να δημοσιεύει τα άρθρα της στο Χ και ο Μασκ εγκαλείται πως υποθάλπει την τοξικότητα, την ακροδεξιά ρητορική, το μίσος και βέβαια πως χειραγωγεί τα 368 εκατομμύρια των ενεργών μηνιαίων χρηστών του κοινωνικού δικτύου.

Το Χ είναι αυτή τη στιγμή το έκτο πιο δημοφιλές site στον κόσμο, πίσω από το Google, το YouTube, το Facebook, το Instagram και το WhatsApp

Θα ήταν μάλλον υπερβολικό να υποστηρίξει κανείς πως ο 53χρονος Έλον Μασκ έβγαλε τον Τραμπ πρόεδρο. Αλλά σίγουρα δεν είναι αυθαίρετη ή ατεκμηρίωτη η υπόθεση ότι έκανε ότι περνούσε από το χέρι του για να του παραδώσει ξανά τα κλειδιά του Λευκού Οίκου. Μόνο ως ανέκδοτο διαβάζεται πια το περασμένο αλλά καθόλου ξεχασμένο tweet του Νοτιοαφρικανού μεγιστάνα από το φθινόπωρο του 2022, όταν έγραφε πως στο τέλος μιας θεωρητικής δεύτερης θητείας του ο Τραμπ θα είναι 82 ετών, δηλαδή πολύ ηλικιωμένος για μια οποιαδήποτε θέση CEO, πόσο μάλλον για εκείνη του προέδρου των ΗΠΑ.

Σε λίγες ημέρες ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο θα αναλάβει καθήκοντα ως υπουργός της δεύτερης διακυβέρνησης Τραμπ

Ο Μασκ φαίνεται πως άλλαξε δραματικά άποψη. Όπως συντριπτικές αλλαγές έφερε και στο καινούργιο παιχνίδι που απέκτησε προ δύο ετών. «Από την εξαγορά του από τον Έλον Μασκ, το X έχει διανύσει μια ταραχώδη διαδρομή γεμάτη αντιφάσεις. Η αξία της εταιρείας έχει υποστεί δραματική πτώση, προκαλώντας σημαντικές απώλειες στους επενδυτές. Ωστόσο, πολλοί από αυτούς βρίσκουν τώρα νέες ευκαιρίες στο φιλόδοξο εγχείρημα τεχνητής νοημοσύνης του Μασκ, το xAI.

Η πλατφόρμα έχει υποστεί σημαντικές αλλαγές στη λειτουργικότητά της. Η δυνατότητα διαμοιρασμού συνδέσμων έχει περιοριστεί σημαντικά, με τον ίδιο τον Μασκ να προτείνει στους χρήστες να ενσωματώνουν τους συνδέσμους στις απαντήσεις αντί των κύριων αναρτήσεων. Παράλληλα, η δραστική μείωση των ομάδων διαχείρισης περιεχομένου έχει αφήσει την πλατφόρμα ευάλωτη στην παραπληροφόρηση και την τοξικότητα», επισημαίνει ο Δημήτρης Δημητριάδης, futurist και συγγραφέας του βιβλίου «2049».

Ανάμεσα στους χιλιάδες χρήστες που αυτομολούν από το Χ υπάρχουν και πολλοί διάσημοι, όπως ο συγγραφέας Στίβεν Κινγκ, η ηθοποιός Τζέιμι Λι Κέρτις, ο Μπεν Στίλερ και η ράπερ Lizzo

Η αλλαγή του Twitter σε X και η μετάλλαξη που σηματοδότησε στην ταυτότητα του κοινωνικού δικτύου έκανε τα τελευταία δύο χρόνια το γόητρό του χαρτοπόλεμο – όχι δηλαδή ότι ίδρωσε το αυτί του Μασκ. Το Φεστιβάλ Βερολίνου, το αμερικανικό δίκτυο NPR και ο οίκος μόδας Balenciaga είναι τρεις θεσμικοί παίκτες που είχαν αποχωρήσει εδώ και καιρό από το μέσο. Όμως το κύμα γιγαντώθηκε αμέσως μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ. Αν και τα επίσημα παγκόσμια στοιχεία δεν είναι διαθέσιμα, υπολογίζεται ότι περί τους 115 χιλιάδες λογαριασμούς του X απενεργοποιήθηκαν την επομένη κιόλας των αμερικανικών προεδρικών εκλογών σε όλο τον κόσμο.

«Πρόσφυγες» των κοινωνικών δικτύων

Ανάμεσα στους χιλιάδες χρήστες που αυτομολούν υπάρχουν και πολλοί διάσημοι, όπως ο συγγραφέας Στίβεν Κινγκ -έχει εξάλλου παροιμιώδες beef με τον Μασκ και τους ομοϊδεάτες του- που άφησε ενεούς τους 7 εκατομμύρια followers του, η ηθοποιός Τζέιμι Λι Κέρτις, ο Μπεν Στίλερ, η ράπερ Lizzo, ο σκηνοθέτης Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο και η Μπάρμπαρα Στρέιζαντ. Η τελευταία αποφάσισε να ιχνηλατήσει στο μονοπάτι που πήραν πολλοί πρώην πια χρήστες του X, μεταφέροντας τη σοσιαλμιντιακή δραστηριότητά της στο Blue Sky, ένα δίκτυο-κλώνο του Twitter που λανσαρίστηκε μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο με τη συμμετοχή και τις ευλογίες –τότε- του Τζακ Ντόρσεϊ. Το Μάιο βέβαια ο τελευταίος το αποκήρυξε και προέτρεψε τους χρήστες του να επιστρέψουν στο αληθινά ελεύθερο δίκτυο, δηλαδή το Χ. Μάλλον δεν εισακούστηκε.

Η αποχώρηση του Μπεν Στίλερ από το X μόλις γέννησε ένα καινούργιο beef με τον Έλον Μασκ

«Σε αντίθεση με το X, το Bluesky έχει αναδειχθεί ως μια ελπιδοφόρα εναλλακτική για όσους αναζητούν μια πιο υγιή διαδικτυακή εμπειρία», εξηγεί ο Δημήτρης Δημητριάδης. «Με περισσότερους από 20 εκατομμύρια χρήστες, η ανάπτυξή του τροφοδοτείται από τη δυσαρέσκεια με το X και την ικανότητά του να προσφέρει προσαρμόσιμους αλγορίθμους και αποτελεσματικά εργαλεία διαχείρισης περιεχομένου. Ωστόσο, η ραγδαία αύξηση των χρηστών έχει δοκιμάσει τις υποδομές του.

Η Disney, η Apple, η IBM και η Paramount αποφάσισαν να παγώσουν τα διαφημιστικά πακέτα τους προς το Χ το Νοέμβριο του 2023, επειδή τοποθετούνταν πλάι σε ακραίες και μισαλλόδοξες δημοσιεύσεις

Η πλατφόρμα αναγκάστηκε να επεκτείνει τους servers της για να διατηρήσει την ποιότητα των υπηρεσιών της. Επιπλέον, η αδυναμία συμμόρφωσης με τον Ευρωπαϊκό Νόμο Ψηφιακών Υπηρεσιών (EU Digital Services Act) αναδεικνύει τις προκλήσεις λειτουργίας σε ένα ολοένα και πιο ρυθμιζόμενο παγκόσμιο περιβάλλον. Παρά τις διαφορετικές προσεγγίσεις τους, το X και το Blue Sky αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις: την εξισορρόπηση των αναγκών των χρηστών, τις κανονιστικές απαιτήσεις και τη βιωσιμότητα των πλατφορμών. Η εξέλιξη των κοινωνικών δικτύων δεν αφορά μόνο την τεχνολογία, αλλά και την εμπιστοσύνη, τη συμπερίληψη και την προσαρμοστικότητα σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο».

Από την ουτοπία στην ασυδοσία

Το γεγονός ότι το X φθίνει σε αξιοπιστία και χρήστες το μαρτυρούν και τα επίσημα στοιχεία για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης – λόγω της ευρωπαϊκής νομοθεσίας η πλατφόρμα είναι υποχρεωμένη να παρέχει τα αριθμητικά δεδομένα για τα κράτη-μέλη. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο διάστημα Οκτωβρίου 2023-Σεπτεμβρίου 2024 το Χ παρουσίασε αύξηση αριθμού χρηστών μόνο στη Γερμανία και τη Φινλανδία. Πτωτική τάση παρατηρήθηκε και στη χώρα μας. Από 2,6 εκατομμύρια το φθινόπωρο του 2023 οι χρήστες του Χ μειώθηκαν σε 1,9 εκατομμύρια μέσα σε 365 ημέρες. Την απομάγευση που έζησαν οι χρήστες του πρώην Twitter, νυν Χ και στη χώρα μας περιγράφει ανάγλυφα η περίπτωση ενός κάποτε δημοφιλούς χρήστη.

Το 2022 ο Μασκ εξαγόρασε το Twitter έχοντας μια βασική ιδέα κατά νου. Να τα αλλάξει όλα

Ο Βαγγέλης Χαρογιάννης ή κατά τον μικρόκοσμο του Twitter Harva8 είχε καταφέρει να συγκεντρώσει ποίμνιο 35 χιλιάδων followers, ήταν με άλλα λόγια ένας λαοπρόβλητος χρήστης του ελληνικού Twitter. «Μπήκα στο Twitter πρώτη φορά το 2013. Αρχικά νομίζω ότι το έκανα για το χαβαλέ, για την πλάκα. Μου άρεσε αυτό το κυνήγι που γινόταν για την επόμενη έξυπνη ή πνευματώδη ατάκα. Μέχρι που αυτό ακριβώς το κυνήγι έγινε εξαντλητικό», λέει.

Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό το αέναο κυνήγι που βάρυνε στην απόφασή του να περάσει τη διαδικασία σταδιακής «απεξάρτησης» από το κοινωνικό δίκτυο και τελικά να εγκαταλείψει έναν αριθμό followers που είχε μαζέψει με κόπο, ιδρώτα και κυρίως ατάκες. «Το Twitter ξεκίνησε ως μια δημοκρατική πλατφόρμα, ως μέσο διαλόγου αλλά και τρόπος να γνωρίσεις να ακούσεις αξιόλογους ανθρώπους και ενδιαφέρουσες απόψεις. Και τελικά γέμισε από influencers της κακιάς ώρας», εξηγεί.

Με μια αλλαγή που έφερε στους όρους χρήσης του Χ τον περασμένο Ιούνιο ο Μασκ μετέτρεψε το κοινωνικό δίκτυο στον καλύτερο και τον πιο δραστήριο διαφημιστή του OnlyFans

Λέει ακόμα πως παρότι ο θυμός και η τοξικότητα έγιναν τελικά σάρκα από τη σάρκα του μέσου κοινωνικής δικτύωσης δεν επηρέασαν – τουλάχιστον καταλυτικά- την απόφασή του να αποχωρήσει. Έχει μια στωική ματιά στο κίνημα του ψόφου: «Μπορεί οι άνθρωποι στα κοινωνικά δίκτυα να θέλουμε να δείξουμε κάτι καλύτερο από αυτό που είμαστε, όμως το οξύμωρο είναι ότι στο Χ μπορείς να γίνεις πιο εύκολα κακός, να βγάλεις το θυμό σου που όντως υπάρχει εκεί έξω. Προφανώς γιατί υπάρχει η μεσολάβηση της οθόνης και απουσιάζει η εικόνα σου».

Ο Χαρογιάννης παραδέχεται πάντως πως παρότι ενέδωσε στις Σειρήνες του Threads, το οποίο προβάλει ως αντίπαλον δέος του Χ με 275 εκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως, η σχέση του μαζί του κράτησε μόλις δέκα ημέρες.

Ο 48χρονος εμπνευστής και δημιουργός του Twitter Τζακ Ντόρσεϊ είχε οραματιστεί το μέσο του ως μια ουτοπία δημοκρατίας και ελεύθερης διακίνησης ιδεών

Πέρα πάντως από τους προσωπικούς λόγους ή την αφορμή με την οποία χιλιάδες κατά πως φαίνεται χρήστες του Χ τα βροντάνε από το κοινωνικό δίκτυο, η μεγάλη εικόνα που δημιούργησε ο Έλον Μασκ τα τελευταία δύο χρόνια μοιάζει με τον κοινό παρονομαστή. Ας μην ξεχνάμε ότι εταιρίες όπως η Disney, η Apple, η IBM και η Paramount αποφάσισαν να παγώσουν τα διαφημιστικά πακέτα τους προς το Χ το Νοέμβριο του 2023, επειδή διαφημίζονταν πλάι σε ακραίες και μισαλλόδοξες δημοσιεύσεις.

Μια από τις πλέον αμφιλεγόμενες αποφάσεις του Μασκ ήταν η πλατφόρμα να δίνει το περίφημο badge, μια πιστοποίηση δηλαδή για την αξιοπιστία των χρηστών, σε όσους μπορούσαν να πληρώσουν μια συνδρομή 32 δολαρίων το χρόνο. Με άλλα λόγια ανέτρεψε μια πάγια πολιτική του κοινωνικού δικτύου που προηγουμένως πιστοποιούσε τους χρήστες βάσει αυστηρών ελέγχων. Στα χρόνια του Μασκ όποιος πληρώνει, μπορεί να θεωρείται αξιόπιστος.

Μια άλλη όχι τόσο γνωστή αλλά κομβική για την αποδόμηση της εικόνας του Χ ήταν η αλλαγή στους όρους χρήσης που έφερε τον περασμένο Ιούνιο, η οποία επιτρέπει πια τη δημοσίευση πορνογραφικού υλικού στο κοινωνικό δίκτυο με μοναδική προϋπόθεση ότι είναι συναινετικό. Σε απλά ελληνικά εν μία νυκτί ο Μασκ μετέτρεψε το Χ στον κορυφαίο διαφημιστή των δημιουργών περιεχομένου του OnlyFans.

Ο νέος υπουργός αποτελεσματικότητας του Τραμπ ενορχήστρωσε την επιστροφή του επόμενου Αμερικανού προέδρου στα εγκόσμια του X

Και φυσικά κανείς δεν μπορεί να λησμονεί τον τρόπο που επανέφερε τον Ντόναλντ Τραμπ στο κοινωνικό δίκτυο, έπειτα από τον αποκλεισμό που του είχε επιβληθεί από την προηγούμενη διοίκηση μετά την εισβολή στο Καπιτώλιο τον Ιανουάριο του 2021. Μέσω ενός poll που είχε στήσει το αφεντικό της Tesla, της Space X και του Χ καθοδήγησε την επιστροφή του Τραμπ στα «εγκόσμια» των κοινωνικών δικτύων και σύμφωνα με τη γνώμη πολλών λείανε το έδαφος για την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο.