Στο σκηνικό του χαμάμ που έχει στηθεί στη Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος» του Εθνικού Θέατρου, με τα ροζ και κόκκινα χρώματα να κυριαρχούν, λίγο πριν από την επίσημη πρεμιέρα του έργου «Στο Σώμα της», οι τρεις δημιουργοί του – η Ελένη Ευθυμίου που υπογράφει και τη σκηνοθεσία, η Σοφία Ευτυχιάδου και η Νεφέλη Μαϊστράλη που συνεργάστηκαν στη συγγραφή – εξηγούν στο ΒΗΜΑ ότι αυτό που τις ενδιέφερε ήταν να φωτίσουν αλήθειες γύρω από το γυναικείο σώμα και και όσο χιλιοειπωμένες κι αν φάνταζαν κάποιες θέσεις, να ιδωθούν με φρέσκια οπτική.
Να μιλήσουν αυτή τη φορά οι κοινωνικές εγγραφές στο σώμα των γυναικών μέσα από έναν Χορό 12 γυναικών.
Η παράσταση είναι αποκλειστικά φτιαγμένη από γυναίκες για γυναίκες και είναι απολύτως φεμινιστική ενώ ανοίγει την αγκαλιά της προς όλα τα φύλα. Το στοίχημα;
Πώς μέσα από το ζήτημα της αυτοδιάθεσης του θηλυκού σώματος συμπεριλαμβανομένου των πληγών του και των σκληρών δοκιμασιών που αυτό περνάει, θα έδιναν οι τρεις δημιουργοί στο έργο τις διαστάσεις μιας γιορτής.
Οργασμός, εγκυμοσύνη, βία και φεμινισμός
Σε αυτό το χαμάμ θα μιλήσουμε ελεύθερα για τον οργασμό, τον αυνανισμό, την περίοδο, την εγκυμοσύνη και την εμμηνόπαυση. Την έκτρωση και τη λοχεία. Τη φυλομετάβαση, το δικαίωμα στην ατεκνία. Για τη βία στα γυναικεία σώματα. Το βιολογικό μας ρολόι που με το επίμονο τικ-τακ του μας τοποθετεί στο πεδίο κοινωνικών δαιμονοποιήσεων.
Οι ηθοποιοί είναι διαφορετικών ηλικιών, διαφορετικών σωματοτύπων και εμπειριών ώστε να είναι η παράσταση πολυσυλλεκτική. Το συλλογικό αποτύπωμα, το βάρος της κυτταρικής μνήμης από τις ιστορίες των γιαγιάδων που περνούν από γενιά σε γενιά έχει κομβικό ρόλο. Οι βιωματικές εμπειρίες μπόλιασαν το κείμενο, τις πρόβες, τις σχέσεις των καλλιτέχνιδων.
Σοφία Ευτυχιάδου, Νεφέλη Μαϊστράλη και Ελένη Ευθυμίου μέσα στο ντους και στο έργο «Στο σώμα της». @Σίσσυ Μόρφη
Πώς γίνεται χωρίς να έχουμε βιώσει ακόμα κάποιες καταστάσεις, μόνο από την περιγραφή τους να αισθανόμαστε ότι ο προορισμός μας είναι συγκεκριμένος;
«Για μένα η αφετηρία για το έργο αυτό ήταν ότι έμεινα έγκυος ξανά, έχοντας ήδη δίδυμα και έχοντας την επιθυμία να συνεχίσω τη δουλειά μου και την καριέρα μου και ταυτόχρονα να βρω ένα θέμα για παράσταση.» Ελένη Ευθυμίου
«Για μένα η αφετηρία για το έργο αυτό ήταν ότι έμεινα έγκυος ξανά, έχοντας ήδη δίδυμα και έχοντας την επιθυμία να συνεχίσω τη δουλειά μου και την καριέρα μου και ταυτόχρονα να βρω ένα θέμα για παράσταση. Συζητούσαμε τι παράσταση να κάνουμε και πόσο σύνθετη είναι η κατάσταση να είσαι γυναίκα στο φύλο και ταυτόχρονα να έχεις να αντιμετωπίσεις το κοινωνικό και το βιολογικό ζήτημα.
Με κατέκλυζαν πολλές σκέψεις και έτσι πρότεινα στη Σοφία να κάνουμε ένα έργο για το γυναικείο σώμα, για τη μητρότητα ίσως. Και η Σοφία ευτυχώς είχε τα αντανακλαστικά να μου πει να το ανοίξουμε, να μην εστιάσουμε στη μητρότητα.» λέει η Ελένη Ευθυμίου, υπεύθυνη σήμερα της Πειραματικής Σκηνής Νέων Δημιουργών στο Εθνικό Θέατρο.
«Συμφωνήσαμε, λοιπόν, το κέντρο εστίασης να είναι το σώμα και να ασχοληθούμε με θέματα που θεωρούνται χιλιοειπωμένα, αλλά δεν είναι. Δηλαδή αν το σώμα έμοιαζε να είναι ο πυρήνας της συζήτησης, θα ήταν άλλο το κέντρο εστίασης.» προσθέτει η σκηνοθέτρια της παράστασης.
«Επειδή συνήθως γράφουμε μαζί με την Ελένη, σκεφτήκαμε πόσο φανταστικό θα ήταν να ανοίξουμε και τη συγγραφική ομάδα για να αποτυπωθούν όσο γίνεται περισσότερες φωνές», επισημαίνει η Σοφία Ευτυχιάδου, δραματουργός και σύμβουλος καλλιτεχνικής διεύθυνσης του Εθνικού Θεάτρου και συμπληρώνει: «Με τη Νεφέλη δεν είχαμε ξανασυνεργαστεί, αλλά τη γνωρίζαμε από τη δουλειά της και τη θαυμάζαμε πολύ, ενστικτωδώς από αυτό που φέρει ως άνθρωπος, από την ενέργεια της, από την προσωπικότητα και από την πολιτική ταυτότητα. Οπότε ήπιαμε ένα βράδυ ένα ποτό και αυτό ήταν. Φυσικά, είναι ένα τεράστιο στοίχημα πως γράφουν τρία άτομα μαζί!»
«Ξέραμε από την αρχή ότι είναι δύσκολο να εστιάσουμε σε ζητήματα του γυναικείου σώματος με τρόπο που το έργο να είναι αληθινά ουσιώδες, να μην είναι καταγγελτικό, αλλά ταυτόχρονα να είναι πολιτικό και φεμινιστικό. Δουλεύαμε πολύ καιρό μέχρι να αποφασίσουμε πώς θα γράψουμε.» παρεμβαίνει η Ελένη Ευθυμίου.
«Μιλάμε για εμπειρίες, για θέματα που έχουν να κάνουν με την ελευθερία και όχι με το κίνημα του φεμινισμού. Μιλάμε για πράγματα που αφορούν την ελευθερία, την αυτοδιάθεση του σώματος, τα ανθρώπινα δικαιώματα.» Σοφία Ευτυχιάδου
«Προσωπικά χαίρομαι να λέω τη λέξη φεμινισμός. Θεωρώ τον εαυτό μου φεμινίστρια, είμαι περήφανη γι’ αυτό.» τονίζει η Σοφία Ευτυχιάδου και καταθέτει: «Μιλάμε για εμπειρίες, για θέματα που έχουν να κάνουν με την ελευθερία και όχι με το κίνημα του φεμινισμού. Μιλάμε για πράγματα που αφορούν την ελευθερία, την αυτοδιάθεση του σώματος, τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Πολύ συχνά δεν λέμε για το σώμα μας εμείς οι γυναίκες, δηλαδή το πώς περνάμε από διάφορες αλλαγές στο σώμα μας, που σχετίζονται είτε με την περίοδο, είτε με το πως βιώνουμε τη σεξουαλικότητα, τη σχέση με τη μητρότητα ή μη. Είμαστε σε ένα σώμα που διαρκώς φέρει τη μεταβολή μέσα του, η οποία κυρίως δαιμονοποιείται κοινωνικά, ενώ αποτελεί σημαντική δύναμη. Κρυβόμαστε λόγω αυτών των μεταβολών ακόμα και σε σχέση με θέματα σεξουαλικότητας.»
Η Νεφέλη Μαϊστράλη, ηθοποιός, δραματουργός και σκηνοθέτρια που γνωρίζουμε μέσα από τη δουλειά της με την ομάδα 4Frontal μιλάει με χαρά για την συμμετοχή της στην παράσταση: «Για μένα, ήταν εξαρχής στοίχημα ο στόχος να είναι γυναίκες όσες συμμετέχουν στο έργο. Αυτό συνιστά μια θέση, μια πράξη, μία δήλωση σε σχέση με την ίδια την παράσταση αλλά και τη συλλογικότητα, το πώς μπορούν να συνεργαστούν οι άνθρωποι για να δημιουργήσουν από κοινού.
Οπότε αυτό από μόνο του αποτέλεσε για μένα ένα πεδίο έρευνας και καθαρής χαράς για τη δημιουργία του έργου και κατόπιν για το αποτέλεσμά του. Εγώ τουλάχιστον δεν είχα ξαναϋπάρξει σε μια συλλογικότητα γυναικών, σε μια παράσταση στην οποία οι γυναίκες μιλάνε για τις γυναίκες.»
Η Νεφέλη Μαϊστράλη, η Σοφία Ευτυχιάδου και η Ελένη Ευθυμίου εκθέτουν μυστικά και ψέματα του γυναικείου σώματος στο Εθνικό Θέατρο. @Σίσσυ Μόρφη
Παρατηρεί η Νεφέλη Μαϊστράλη: «Οι γυναίκες δεν ξέρουν για το σώμα τους και δεν συζητάνε η μία με την άλλη. Βάσει ερευνών, υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών που θεωρεί ότι δεν μπορεί να ικανοποιηθεί σεξουαλικά, με απόλυτη πεποίθηση.» «Η εγκυμοσύνη παραμένει ένας μύθος, δεν υπάρχει καμία απτή αφήγηση σχετικά.» σχολιάζει και η Ελένη Ευθυμίου.
Η παράσταση εισχωρεί βαθιά στα θέματα που αγγίζει, όπως αυτό της σεξουαλικότητας: «Δεν θέλαμε να μας κατηγορήσει κανείς για ατολμία», ξεκαθαρίζει η Σοφία Ευτυχιάδου.
Συζητάμε για τις κουβέντες που γίνονται στις παρέες των νέων (η Σοφία Ευτυχιάδου έχει ένα γιο 24 ετών) γύρω από τη γυναικεία σεξουαλικότητα και τους μύθους που επικρατούν. Οι αντιλήψεις σε αυτά τα θέματα παραμένουν θολές σε όλο το φάσμα των κοινωνικών στρωμάτων και φύλων.
«Είμαστε σε μία φούσκα. Τίποτα δεν είναι δεδομένο. Ακόμα και με τις ηθοποιούς που ανοίξαμε τις καρδιές μας και μοιραστήκαμε εμπειρίες, το τι αποκαλύφθηκε μεταξύ μας είναι τρομερό και σε σχέση με το τι έχει υποστεί το σώμα μας και σε σχέση με το πως έχουμε βιώσει και τον έρωτα και την περίοδο και τον οργασμό» λέει η Ελένη Ευθυμίου.
Και συνεχίζει: «Δεν θα έλεγα ότι όλα ήταν συμπλεγματικά σε όλες τις περιπτώσεις, αλλά παντού υπάρχουν αγκαθάκια για όλα τα θέματα πάνω στα οποία οποιαδήποτε από εμάς είχε κάτι να πει. Σίγουρα η κοινωνία προχωράει, αλλά προχωράει με ρυθμούς κυρίως επιφανειακούς και στη βάση της επιφάνειας, του «φαίνεσθαι». Δηλαδή είμαστε όλες/ όλοι φεμινίστριες/φεμινιστές στο «φαίνεσθαι», στο «είναι» όμως χρειάζεται τριβή και από εμάς.
Η επιλογή μας σε σχέση με την παράσταση είναι να τονίσουμε πράγματα τα οποία μπορεί να θεωρούμε χιλιοειπωμένα, αλλά με στόχο να ενισχύσουμε την τάση προς την πρόοδο και όχι προς τη συντήρηση.»
Οι Νεφέλη Μαϊστράλη, Σοφία Ευτυχιάδου και Ελένη Ευθυμίου ασχολούνται με τις διαφορετικές πτυχές της αυτοδιάθεσης του γυναικείου σώματος. @Σίσσυ Μόρφη
Άλλο θέμα »αγκάθι» – η εμμηνόπαυση. Υποτίθεται ότι ζούμε σε μια εποχή «διευρυμένων συζητήσεων».
Μας λέει η Σοφία Ευτυχιάδου: «Ειδικά για την εμμηνόπαυση που κάναμε μια μεγάλη έρευνα, οποιοδήποτε ντοκιμαντέρ είδαμε, οποιοδήποτε βιβλίο διαβάσαμε, η συντριπτική πλειοψηφία παρουσίαζε μια περίοδο για τη ζωή της γυναίκας τραυματική μες στην απώλεια και το πένθος.
Ακόμη, διαπιστώσαμε ότι υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών που κρύβουν την εμμηνόπαυση από τον σύντροφό τους. Αυτό έχει να κάνει με το πώς η κοινωνία έχει δει αυτή την περίοδο της γυναίκας πάνω στη γυναίκα. Δηλαδή, ξαφνικά η επαγγελματική ή η ερωτική ζωή για μια γυναίκα 50-60 ετών, θεωρείται με κάποιο τρόπο ότι έχει τελειώσει, αν περνάς εμμηνόπαυση. Αυτό δυστυχώς πιστεύω ότι ακόμα είναι η κυρίαρχη αντίληψη.»
Άλλο σημαντικό θέμα είναι αυτό τη φυλομετάβασης. Θέμα που ούτε οι τρεις δραματουργοί γνώριζαν σε βάθος αλλά ήθελαν να ανακαλύψουν καταπιανόμενες με το ζήτημα της ταυτότητας φύλου στο πλαίσιο της βιωματικής εμπειρίας του θηλυκού σώματος. Εδώ τον κύριο λόγο έχει η ηθοποιός Φένια Αποστόλου, για το μοναδικό της ταξίδι. Η σκηνή της ήταν από τις λίγες που γράφτηκαν μετά την έναρξη των προβών, γιατί, όπως λένε οι δραματουργοί, ήθελαν να ακούσουν πρώτα την εμπειρία της και μετά η εμπειρία της να ενταχθεί στην παράσταση.
Προσωπικά βιώματα
Και οι τρεις δραματουργοί άντλησαν από τα προσωπικά τους βιώματα για να εκφραστούν καλλιτεχνικά. Πώς αισθάνονται σε σχέση με τον εαυτό τους, με το σώμα τους; Με ποιες εμπειρίες ταυτίζονται; Το ερώτημα ήταν οδηγός για τις καλλιτέχνιδες (και χρησιμεύει ως οδηγός και για όσες/όσους παρακολουθήσουν την παράσταση).
«Ταυτίζομαι με όλες σχεδόν τις εμπειρίες πλην της εμμηνόπαυσης, γιατί δεν έχω την εμπειρία. Σίγουρα ταυτίζομαι με τη γέννα, με τη λοχεία, με την περίοδο και με την κακοποίηση, ακόμα και με την έκτρωση, παρότι δεν έχω κάνει. Η διαδρομή που πέρασα μέχρι να γίνω μητέρα ήταν πολύ κοντά στο ότι δεν ήμουν σίγουρη αν ήθελα να γίνω μητέρα. Στο βιασμό ταυτίζομαι μόνο με λογοτεχνικούς όρους. Και φυσικά ταυτίζομαι με το στήθος, με την κλειτορίδα.», σχολιάζει η Ελένη Ευθυμίου, μητέρα τριών παιδιών, τα δύο εκ των οποίων δίδυμα και το τρίτο, μωρό ακόμα.
«Όλα κρίνονται σε σχέση με τη φάση της ζωής στην οποία βρίσκεται μία γυναίκα, αν μπορεί, αν δεν μπορεί, αν θέλει ή δεν θέλει να τεκνοποιήσει. Όλο αυτό δημιουργεί μια κατάσταση νομίζω στο γυναικείο σώμα, η οποία είναι και κοινωνική και ψυχολογική και πολιτική.» Νεφέλη Μαϊστράλη
Για την έκτρωση, επίσης, οι γυναίκες δεν συζητάμε, δεν τολμάμε μάλλον. «Κάποια στιγμή με έπιασε μια μανία και έλεγα στον κόσμο εμμονικά ότι είχα κάνει έκτρωση. Γιατί να μην το λέμε; Πρέπει να το λέμε», λέει η Νεφέλη Μαϊστράλη. Σημειώνει η ίδια: «Στην παράσταση ταυτίζομαι πολύ με την έννοια του βιολογικού ρολογιού που έχουν οι γυναίκες – αυτό το τικ τακ. Δηλαδή με ξεπερνά το γεγονός ότι το γυναικείο σώμα γεννιέται με κάποια συγκεκριμένα ωάρια τα οποία τελειώνουν. Και όλα κρίνονται σε σχέση με τη φάση της ζωής στην οποία βρίσκεται μία γυναίκα, αν μπορεί, αν δεν μπορεί, αν θέλει ή δεν θέλει να τεκνοποιήσει. Όλο αυτό δημιουργεί μια κατάσταση νομίζω στο γυναικείο σώμα, η οποία είναι και κοινωνική και ψυχολογική και πολιτική.»
«Όταν υπάρχει αλήθεια σε αυτό που κατατίθεται, ο κόσμος ταυτίζεται πάντα με αυτήν». Η Νεφέλη Μαϊστράλη, Ελένη Ευθυμίου και Σοφία Ευτυχιάδου μας προσκαλούν να δούμε το έργο τους, με τίτλο «Στο σώμα της». @Σίσσυ Μόρφη
Η κακοποίηση κατά των γυναικών, ένα θέμα με το οποίο το ΒΗΜΑ ασχολήθηκε εκτενώς με αφορμή την Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών στις 25 Νοεμβρίου, εντάσσεται στο πλαίσιο του έργου. «Σκέφτηκα πώς να επαναπροσεγγίσουμε την κακοποίηση, ένα θέμα για το οποίο έχουν ειπωθεί πολλά. Και η απόφασή μας ήταν ότι φυσικά και δεν έχει εξαντληθεί η συζήτηση γύρω από την κακοποίηση και πρέπει να υπάρχει στην παράσταση» εξηγεί η Ελένη Ευθυμίου. Το 2012 είχε ανεβάσει μια παράσταση για την κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία σε μία χρονική περίοδο που αυτό το θέμα δεν ήταν καθόλου επίκαιρο όπως έμελλε να γίνει αργότερα στην Ελλάδα. Το συγκεκριμένο έργο στάθηκε η αφορμή να γνωριστούν η Ελένη Ευθυμίου και η Σοφία Ευτυχιάδου. Ένα μέρος εκείνης της δουλειάς υπάρχει σήμερα στο έργο τους «Στο σώμα της».
Η Σοφία Ευτυχιάδου εξηγεί ότι ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών έχει υποστεί σε κάποια φάση της ζωής του βία. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με σχετική έρευνα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών, «Το 29,58% των γυναικών ηλικίας 18-74 ετών δηλώνουν ότι έχουν υποστεί σωματική βία κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής τους, από οποιονδήποτε δράστη, δηλαδή ανεξάρτητα από το ποιος είναι/ήταν ο δράστης και ποια είναι/ήταν η σχέση τους μαζί του/της». Μας λέει σχετικά η Σοφία Ευτυχιάδου: «Το πρώτο μου διαζύγιο οφείλεται σε τέτοιο λόγο. Επειδή η θυματοποίηση λειτουργεί ως στίγμα, χρησιμοποιείται ορθώς η λέξη «επιζώσες» και όχι «θύματα». Υπάρχουν πολλές γυναίκες που δεν μιλάνε σε κανέναν για αυτό που τους συμβαίνει ή το λένε αργότερα στη ζωή τους. Δυστυχώς δεν συζητάμε ούτε για τις γυναικοκτονίες.»
Κοινή διαπίστωση είναι ότι όταν υπάρχει αλήθεια σε αυτό που κατατίθεται, ο κόσμος ταυτίζεται πάντα με αυτήν. Γι’ αυτό πηγαίνουμε στο θέατρο, για να βρούμε κάτι με το οποίο θα συνδεθούμε. Η Ελένη Ευθυμίου, η Σοφία Ευτυχιάδου και η Νεφέλη Μαϊστράλη δηλώνουν χαρούμενες που συνδέθηκαν, συνεργάστηκαν και αλληλέγγυες δούλεψαν για την παράσταση «Στο σώμα της». Τώρα αυτή ανήκει πλέον στο κοινό. Η ελπίδα είναι το έργο αυτό να χαράξει ένα προοδευτικό πρόσημο κοινωνικά.
«Να συμβάλλει στο να ξεπεραστεί ένας νέος συντηρητισμός που διαφαίνεται στην κοινωνία». Αυτή είναι η θέση της Νεφέλης Μαϊστράλη.
Και όπως μαχητικά και αισιόδοξα, επιμένει η ίδια στο τέλος της συζήτησης μας: «Γνωρίζοντας το δικό σου σώμα, το σώμα του διπλανού σου, το σώμα των άλλων, είναι ένα βήμα που κάνεις προς τον απέναντι και μετά προς τη συλλογικότητα. Και η συλλογικότητα θα σώσει τον κόσμο.»
Το τρέιλερ της παράστασης
INFO «Στο Σώμα της», Εθνικό Θέατρο, Κτήριο Τσίλλερ – Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος», Μέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη στις 19.30, Πέμπτη & Παρασκευή στις 21.00, Σάββατο στις 18.00 και στις 21.00, Κυριακή στις 19.30
Αγοράστε εισιτήρια για όλες τις κορυφαίες εκδηλώσεις στο inTickets.gr
