Η Ρένη Πιττακή, η Καριοφυλλιά Καραμπέτη και η Λουκία Μιχαλοπούλου έγιναν η πρώτη ύλη για μια παράσταση-ορόσημο του σπουδαίου Ρόμπερτ Γουίλσον. Η Α., η Β. και η Γ. της παράστασης «Τρεις Γυναίκες», δηλαδή οι τρεις ηλικιακές εκδοχές του ίδιου προσώπου, μιλούν στο ΒΗΜΑ για μια συνεργασία κι ένα έργο που χαράκτηκε ανεξίτηλα στη μνήμη, μα κυρίως στην ψυχή τους.
Καταρχάς θα ήθελα να ρωτήσω τι μάθατε ή τι καταλάβατε σε ανθρώπινο επίπεδο από τη συνύπαρξή σας επί σκηνής με τους δύο νεότερους ή γηραιότερους εαυτούς σας.
ΚΑΡΙΟΦΥΛΛΙΑ ΚΑΡΑΜΠΕΤΗ: Εγώ βρίσκομαι στη μέση, οπότε συνυπάρχω και με τον νεότερο και με τον γηραιότερο εαυτό μου. Ως προς τον νεότερο τα πράγματα είναι πολύ πιο εύκολα, γιατί είναι γνώριμα και βιωμένα. Ακούγοντας τη Λουκία να μιλάει, ή όταν της απευθύνομαι εγώ, είναι σαν να συνομιλώ με την 26χρονη Καρυοφυλλιά. Υπάρχει έντονο το στοιχείο της τρυφερότητας απέναντί της. Αναγνωρίζω τον ρομαντισμό και τον ιδεαλισμό της νεότητας, θυμάμαι την αθωότητα, την πίστη σε έναν καλύτερο κόσμο, την ελπίδα και τις προσδοκίες για το μέλλον, μου έρχονται στη μνήμη πράγματα δικά μου που με συγκινούν βαθιά.
Ο σημερινός εαυτός μου ευτυχώς δεν διαφέρει και πολύ από εκείνη του την εκδοχή σε επίπεδο ψυχισμού, σε αντίθεση με τη Βήτα που υποδύομαι. Παρά το πέρασμα του χρόνου και τις φωνές του ρεαλισμού ύστερα από όσα μας έχουν συμβεί από τότε, αρνούμαι να εγκαταλείψω το σύστημα των αξιών μου και να κάνω υποχωρήσεις και συμβιβασμούς, όπως η Βήτα. Αισθάνομαι λοιπόν ακόμα, πολύ πιο κοντά στη Γάμα. Ως προς την Άλφα, τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα.
Υπάρχει το δέος για το μέλλον, ο τρόμος του αγνώστου. Σίγουρα η Άλφα στο έργο διακατέχεται από τον κυνισμό που της έχουν επιβάλει οι επιλογές ζωής που έχει κάνει και που εγώ προσωπικά αρνήθηκα με σθένος. Όμως τα θέματα του γήρατος, της κατάπτωσης, της ασθένειας, της στιγμής μπροστά στο τέλος, αν μου δοθεί βέβαια η ευκαιρία να φτάσω έστω και λίγο κοντά στη δική της ηλικία, είναι υπαρξιακά θέματα τα οποία με προβληματίζουν πολύ. Παρόλ’ αυτά θαυμάζω την αισιοδοξία, το χιούμορ και την ψυχική της δύναμη και ως προς αυτό εύχομαι να της μοιάσω.
«Υπάρχει κάτι το τρομαχτικό στο να να μαθαίνεις το πώς θα εξελιχτεί η ζωή σου. Δεν υπάρχει πιο βίαιη πράξη απ’ το να σου κόβουν τη φαντασία σου, τα όνειρα σου», Λουκία Μιχαλοπούλου
ΡΕΝΗ ΠΙΤΤΑΚΗ: Είναι τα τρία στάδια ζωής της ίδιας γυναίκας. Αυτή δεν είμαι εγώ, είναι ρόλος, και συγκεκριμένα η θετή μητέρα του Άλμπι στην οποία είναι αφιερωμένο το έργο. Εγώ υποδύομαι την Α, 92 χρονών στο τελικό στάδιο που υπεραμύνεται του ΤΩΡΑ της εξίσου με την Β, παρακολουθώντας την σταδιακή της κατάρρευση και την πορεία της προς το τέλος, το οποίο χαρακτηρίζει ως την πιο ευτυχισμένη στιγμή. Στην συνείδηση της ο χώρος και ο χρόνος διαπλέκονται.
«Όταν φτάνεις στο τέλος, όλα τα μεγάλα κύματα υποχωρούν αφήνοντας χώρο ν’ ανασαίνεις, χρόνο να συγκεντρωθείς σ’ αυτόν τον μεγαλύτερο όλεθρο, τον ευλογημένο!», λέει. Όσο για την Γ., δεν είχα ποτέ τις προσδοκίες της σ’ αυτή την ηλικία γιατί ποτέ δεν φαντασιώθηκα την ουτοπία της ευτυχίας. Έτσι ένιωσα και επιβεβαίωσα άλλη μια φορά την αξία και την σημασία του ΤΩΡΑ κάτι που πιστεύω και εφαρμόζω- κατά το δυνατόν – στη δική μου ζωή.
ΛΟΥΚΙΑ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ: Είναι αποκαλυπτική η εμπειρία. Υπάρχει κάτι το τρομαχτικό στο να να μαθαίνεις το πώς θα εξελιχτεί η ζωή σου. Δεν υπάρχει πιο βίαιη πράξη απ’ το να σου κόβουν τη φαντασία σου, τα όνειρα σου. Η Γ. που υποδύομαι αρνείται να δεχτεί, να συμφιλιωθεί με το όχι και τόσο όμορφο μέλλον που της αποκαλύπτουν. Αντιστέκεται και κοντράρεται διαρκώς με τους μεγαλύτερους εαυτούς της, παρόλα αυτά όμως της προτείνουν να ζει και Α. εκτιμά το τώρα. Το εδώ και τώρα κάθε στιγμής και ηλικίας που οφείλει μα είναι η πιο ευτυχισμένη στιγμή.
Αλήθεια, ποιο θα λέγατε ότι είναι το καλύτερο (ή το πιο ανώδυνο ή το πιο ξέγνοιαστο) σημείο να βρίσκεται ένας άνθρωπος στην ζωή; Το ξεκίνημα; Το ενδιάμεσο; Ή η δύση;
Κ.Κ.: Τη δύση βέβαια δεν την έχω βιώσει ακόμα στον απόλυτο βαθμό της, παρόλο που οδεύω προς τα εκεί, κι έτσι δεν είμαι ακόμα σε θέση να την αξιολογήσω. Όπως έλεγα και πριν μάλλον τρομακτική μού φαίνεται στην παρούσα φάση της ζωής μου. Και παρόλο που η Βήτα διακηρύσσει ότι η πιο ευτυχισμένη στιγμή πρέπει να είναι το τώρα, στη μέση της ωριμότητάς σου, πράγμα με το οποίο συμφωνώ μιας και το παρόν είναι ο μόνος υπαρκτός χρόνος κι αυτός είναι που μετράει, όμως δεν μπορώ να μη νοσταλγώ κυρίως την παιδική μου ηλικία, τότε που η ομορφιά του κόσμου έμοιαζε άφθαρτη, αιώνια και ανεξάντλητη, τότε που είχα τα πάντα, όλα τα αγαπημένα μου πρόσωπα δίπλα μου και ο πόνος της απώλειας δεν είχε κάνει ακόμα αισθητή τη δυσβάστακτη παρουσία του.
Ρ.Π.: Για μένα κανένα από τα δύο στάδια δεν είχε το αποκλειστικό προνόμιο στην ξεγνοιασιά και στη χαρά. Οι στιγμές της οδύνης και οι άλλες, οι «καλές», της ηρεμίας και της έξαρσης, τα πάνω και τα κάτω, παίζουν σε όλες τις φάσεις της ζωής. Και η Τρίτη καλά μου πάει προς το παρόν.
Λ.Μ.: Δεν γνωρίζω τι είναι καλύτερο ή χειρότερο. Η πρόταση του έργου είναι ότι η κάθε στιγμή έχει τις δικές της αρετές και το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να τις ζούμε ως το μεδούλι.
«Πότε θα σταματήσουν επιτέλους αυτά τα στερεότυπα, που μόνο κακό κάνουν στη νέα κοινωνία για την οποία αγωνιζόμαστε και όπου η γυναίκα θα έχει τον σεβασμό και την αντιμετώπιση που της αξίζει;», Καρυοφιλλιά Καραμπέτη
Με δεδομένο ότι η παράσταση ανεβαίνει για δεύτερη σεζόν, αναρωτιέμαι εάν είναι κουραστικό ή ακόμα και βαρετό να γίνεστε σχεδόν κάθε βράδυ ο ίδιος άλλος άνθρωπος για τη θεατρική πράξη;
Κ.Κ.: Στη δουλειά μας το στοιχείο της επανάληψης είναι ένα από τα βασικά της γνωρίσματα. Διαπιστώνω συνεχώς ότι ο χρόνος είναι δίκοπο μαχαίρι, ανάλογα με τη διαχείριση που του επιφυλάσσει ο κάθε ηθοποιός. Συχνά για πολλούς συναδέλφους έρχεται η κούραση και η πλήξη, για άλλους μια υπέροχη αίσθηση ωριμότητας και εμβάθυνσης στον ρόλο. Εγώ λόγω της μεγάλης αγάπης που έχω για την τέχνη μας αρνούμαι να υποκύψω στην κούραση, πιστεύω στη μοναδικότητα της κάθε μέρας και στην ανάγκη να δίνω συνεχώς τον καλύτερό μου εαυτό για τους καινούργιους θεατές.
Το στοίχημα είναι καθημερινά με τον εαυτό μου πόσο μπορώ να βελτιωθώ σήμερα, σε τι βάθος θα μπορούσα να αγγίξω τα πράγματα, τι καινούργιους τρόπους να ανακαλύψω. Και φέτος είδαμε ότι η περίοδος που μεσολάβησε μέχρι να ξανασυναντήσουμε τους ρόλους μας έδωσε στα πράγματα περισσότερο χώρο και μια βαθύτερη διάσταση. Είναι σαν να συναντάς αγαπημένα πρόσωπα μετά από καιρό και ψάχνεις τις λεπτές διαφοροποιήσεις, αλλά νιώθεις την ανάγκη να τα καταλάβεις και να τα αγαπήσεις ακόμα περισσότερο.
Ρ.Π.: Είναι πολύ κουραστική έως εξαντλήσεως, αλλά για μένα καθόλου, μα καθόλου βαρετή. Αντίθετα, νιώθω ότι κέρδισε σε βάθος και πήρε μέσα στη δεδομένη φόρμα απρόσμενες λεπτές αποχρώσεις που την κάνουν ακόμα πιο διασκεδαστική κι’ ενδιαφέρουσα.
«Πρέπει να’ ‘χουν το νου τους οι επίδοξοι κακοποιητές, να μην κρύβονται πια οι πράξεις τους κάτω από το χαλί, έστω κι αν το #MeToo έγινε μέσο εκμετάλλευσης από κάποιους», Ρένη Πιττακή
Λ.Μ.: Η συγκεκριμένη δουλειά είναι μια ειδική περίπτωση. Το αισθητικό και καλλιτεχνικό επίπεδο είναι πολύ υψηλό πράγμα σπάνιο για τα ελληνικά δεδομένα. Είναι μεγάλη η χαρά που ξαναδοκιμαζόμαστε σε όλο αυτό. Οι απαιτήσεις είναι υψηλές αλλά η συγκύρια είναι τόσο μοναδική που μόνο χαρά έχω που αναμετριέμαι με αυτό το έργο με αυτή τη παράσταση. Το θεατρο ποτέ δεν είναι βαρετό, είναι ένας ζωντανός οργανισμός που γεννιέται και ξαναπεθαίνει κάθε βράδυ και οι ρόλοι ποτέ δεν εξαντλούνται, παρά με τον καιρό βαθαίνουν.
Πώς μετριέται για σας η επιτυχία μιας παράστασης; Από τα εισιτήρια που κόβει; Από τις γνώμες των ειδικών; Από το αίσθημα που έχετε εσείς όταν ερμηνεύετε;
Κ.Κ.: Τα εισιτήρια μιας παράστασης είναι σημάδι της εμπορικής της επιτυχίας, αλλά όχι της καλλιτεχνικής. Δυστυχώς έχουμε δει εξαιρετικές παραστάσεις να μη βρίσκουν στο ταμείο την αναγνώριση που τους αξίζει και αντιθέτως να γίνονται ανάρπαστες μέτριες παραστάσεις. Οι γνώμες των ειδικών, που δεν παύουν να είναι υποκειμενικές, μπορεί να είναι εκ διαμέτρου αντίθετες μεταξύ τους ή να μην έχουν βρει κάποιο σημείο συνάντησης με την παράσταση για διάφορους λόγους.
Το προσωπικό μας αίσθημα κι αυτό συνήθως δεν μπορεί να είναι αντικειμενικό ούτε αλάνθαστο, σίγουρα όμως είναι μια αρκετά αληθινή μαρτυρία. Συνήθως ξέρουμε σε τι παράσταση συμμετέχουμε. Κι αυτό όμως έρχεται με τις συζητήσεις μεταξύ μας, με τους φίλους μας και με τους ανθρώπους που εμπιστευόμαστε το κριτήριο και τις προθέσεις τους. Φυσικά πάντα το ζητούμενο είναι να συγκλίνουν όλες οι παράμετροι. Και το προσωπικό αίσθημα να είναι ικανοποιημένο και οι κριτικές να είναι ομόφωνα καλές και το κοινό να φεύγει γοητευμένο και να στέλνει τους φίλους του στην παράσταση. Και μια τέτοια συνθήκη ευτυχώς ζούμε και φέτος.
Ρ.Π.: Σίγουρα η επιτυχία νιώθεται με την αίσθηση, με το αόρατο νήμα, με την ανάσα που ενώνει τη σκηνή με την πλατεία. Ύστερα έρχεται το θερμό χειροκρότημα και ακολουθεί το ταμείο και η γνώμη των ειδικών.
«Αναγνωρίζω τον ρομαντισμό και τον ιδεαλισμό της νεότητας, θυμάμαι την αθωότητα, την πίστη σε έναν καλύτερο κόσμο, την ελπίδα και τις προσδοκίες για το μέλλον, μου έρχονται στη μνήμη πράγματα δικά μου που με συγκινούν βαθιά», Καρυοφυλλιά Καραμπέτη
Λ.Μ.: Αρχικά από το πως έχει χτιστεί. Από το πόσο γερά είναι τα θεμέλιά της. Από το πόσο μια ομάδα είναι συντονισμένη σε ένα κοινό όραμα. Αν μια παράσταση έχει λόγο ύπαρξης δεν γίνεται να μην είναι επιτυχημένη. Τα εισιτήρια είναι αγωνία των παραγωγών,
όχι των δημιουργών
Πώς συνυπάρχουν τρεις γυναίκες επί σκηνής; Το στερεότυπο δε θέλει το θέατρο να είναι ακραία ανταγωνιστικό και τις γυναίκες ακόμα περισσότερο;
Κ.Κ.: Θεέ μου, είναι τόσο αναχρονιστική και σεξιστική μια τέτοια τοποθέτηση. Πότε θα σταματήσουν επιτέλους αυτά τα στερεότυπα, που μόνο κακό κάνουν στη νέα κοινωνία για την οποία αγωνιζόμαστε και όπου η γυναίκα θα έχει τον σεβασμό και την αντιμετώπιση που της αξίζει; Θα γινόταν ποτέ μια τέτοια ερώτηση σε τρεις άνδρες;
Είμαστε και οι τρεις γυναίκες, λοιπόν, ευγνώμονες γι’ αυτή τη συνθήκη, είναι τεράστια τιμή και χαρά για μένα να συνυπάρχω με τις σπουδαίες και υπέροχες κυρίες Ρένη Πιττακή και Λουκία Μιχαλοπούλου. Είμαστε όλες στην υπηρεσία της τέχνης και του ανθρώπου εδώ και χρόνια, η καθεμιά με τη δική της ιστορία που από μόνη της μιλάει για το τι είδους άνθρωποι είμαστε και αυτού του τύπου οι στερεοτυπικές αντιμετωπίσεις μόνο θλίψη μάς προκαλούν.
Ρ.Π.: Γνωστό το στερεότυπο. Άλλο όμως η άμιλλα -και ποιος δεν θέλει να ‘ ναι πρώτος;- και άλλο ο στείρας ανταγωνισμός. Είχαμε τη χαρά να μοιραστούμε έναν ενδιαφέροντα ρόλο αντιπροσωπεύοντας διαφορετικές γενιές. Δουλέψαμε μ’ εναν ιδιαίτερο και απαιτητικό σκηνοθέτη, πατώντας σε κοινό έδαφος: ταλέντο, αφοσίωση, αντοχή, συναδελφικότητα και μέσα από αυτή τη δοκιμασία η εκτίμηση που ήδη υπήρχε ψήλωσε κατακόρυφα. Γίναμε ένα σώμα με τρία κεφάλια.
Λ.Μ.: Αυτή είναι μια ειδική περίπτωση που έχω τη τιμή να είμαι με 2 υπέροχες θεατρίνες και υπέροχους ανθρώπους. Εχουν δημιουργηθεί νήματα αγάπης και συγγένειας. Υπάρχει γενναιοδωρία και αγάπη.
Είστε τρεις δραστήριες και επιδραστικές γυναίκες του ελληνικού θεάτρου. Δεν μπορώ να μη σας ρωτήσω τη γνώμη σας για το αποτύπωμα που είχε το κίνημα #MeToo. Έγινε το θέατρο ένας πιο ασφαλής και λιγότερο πατριαρχικός χώρος εργασίας; Ή μείναμε στο πολύ κακό για το τίποτα;
Κ.Κ.: Και πάλι δεν είμαι σε θέση να σας απαντήσω, δεν ξέρω τι διαδραματίζεται σε κάθε χώρο, ούτε πώς σκέφτεται και συμπεριφέρεται ο κάθε επίδοξος κακοποιητής. Προσωπικά δεν έτυχε ποτέ να αισθανθώ ότι δούλευα σε έναν μη ασφαλή χώρο. Ίσως ήμουν τυχερή. Εκείνο που εύχομαι και ελπίζω είναι να έχουν μπει τα θεμέλια για τον πολυπόθητο σεβασμό στην εργαζόμενη γυναίκα όχι μόνο στο θέατρο, αλλά και σε κάθε χώρο εργασίας, στην πολιτική, στη δημοσιογραφία, στην εκπαίδευση, στα νοσοκομεία, στις επιχειρήσεις, στα μαγαζάκια της γειτονιάς.
Θα πρέπει πια να σταματήσει η νοοτροπία ότι κάθε γυναίκα που προσπαθεί με αξιοπρέπεια να σταθεί στον επαγγελματικό στίβο για να συνεισφέρει στα οικογενειακά βάρη, ή για να κάνει την καριέρα που δικαιούται όπως και κάθε άνδρας, πρέπει να είναι διαθέσιμη στις παρενοχλήσεις του αφεντικού ή του συναδέλφου, που δεν σέβονται μ’ αυτόν τον τρόπο ούτε τον ίδιο τους τον εαυτό. Και να πάψει επιτέλους ο μισογυνισμός που τη στοχοποιεί, την κριτικάρει για την εμφάνισή της ή την ερωτική της συμπεριφορά και την ταπεινώνει μόνο και μόνο επειδή είναι γυναίκα. Αυτή η νοοτροπία πρέπει να αναγνωρίζεται και να καταπολεμάται την ίδια στιγμή από όλους μας, είτε τη βλέπουμε στα ΜΜΕ, είτε στα σόσιαλ, είτε στην καθημερινότητά μας, είτε στον ίδιο μας τον εαυτό.
Ρ.Π.: Ξεκίνησε από τον αθλητικό και καλλιτεχνικό χώρο, λόγω της μεγάλης προβολής, αλλά δεν είναι άμοιροι ευθυνών ΟΛΟΙ οι επαγγελματικό χώροι σε μια πάσχουσα κοινωνία. Το σημαντικό είναι ότι μπήκε ένα φρένο. Πρέπει να’ ‘χουνε το νου τους οι επίδοξοι κακοποιητές, να μην κρύβονται πια αυτές οι πράξεις κάτω από το χαλί, έστω κι αν το #MeToo έγινε μέσο εκμετάλλευσης από κάποιους.
«Είχαμε τη χαρά να μοιραστούμε έναν ενδιαφέροντα ρόλο αντιπροσωπεύοντας διαφορετικές γενιές. Γίναμε ένα σώμα με τρία κεφάλια», Ρένη Πιττακή
Λ.Μ.: Είναι πολύ σημαντικό οι άνθρωποι μα μιλάνε και να μην κακοποιούνται σε οποιοδήποτε χώρο. Είναι σημαντική αυτή η πρόοδος. Ο φόβος είναι ανασταλτικό αίσθημα στην ζωή. Ασφαλής δεν είναι κανένας χώρος μια που η ζωή έχει γίνει κλειστοφοβική, η βία ελλοχεύει παντού και η μάχες που καθημερινά δίνουμε είναι μεγάλες. Τουλάχιστον το να προσπαθούμε για το καλύτερο είναι κάτι.
Ποια είναι η συμβουλή, η παρατήρηση ή η στιγμή που κρατάτε από τη συνεργασία σας με τον Ρόμπερτ Γουίλσον;
Κ.Κ.: Το σύνολο της καλλιτεχνικής του προσωπικότητας είναι τόσο σπουδαίο που κρατάω τα πάντα. Την απόλυτη αφοσίωσή του στην τέχνη, την εμμονή του στην τελειότητα της κάθε λεπτομέρειας, τις αντοχές του να δουλεύει ακούραστα επί ώρες, ταξιδεύοντας σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Βλέπει την τέχνη του θεάτρου ολιστικά, η κάθε στιγμή δημιουργεί ένα μαγικό σύμπαν με το φως, την εικόνα, τους ήχους, τη μουσική της. Κι όλο αυτό συμβαίνει με τρομερή σκέψη και δουλειά. Είναι εμπειρία ζωής το να δουλεύεις μαζί του.
Ρ.Π.: Αυτό που κρατάω είναι η στιγμή του πρώτου ΜΠΡΑΒΟ από τον Μπομπ – έτσι θέλει να τον αποκαλούν οι συνεργάτες του- μετά από πολλές δύσκολες πρόβες δεδομένης της τελειομανίας και της αρχικής του ψυχρότητας. Ένα μπράβο που μαζί με τα επαινετικά σημειώματα του αργότερα γεφύρωσαν την απόσταση.
Λ.Μ.: Have fun. Αυτό μας έλεγε και στις πιο απαιτητικές πρόβες. Το θέατρο είναι ένα παιχνίδι και όπως και τη ζωή πρέπει να την αντιμετωπίζουμε με χιούμορ.
Info: «Τρεις Γυναίκες» σε σκηνοθεσία Ρόμπερτ Γουίλσον στο Θέατρο Ολύμπια
Αγοράστε εισιτήρια για όλες τις κορυφαίες εκδηλώσεις στο inTickets.gr
