Συμβαίνει η Τέχνη να λέει τα πράγματα με το όνομα αλλά και το ακατανόμαστό τους: το πιο βαθύ, το σκοτεινό που δεν το πιάνει η ονοματοθεσία της σοβαρής ανάλυσης.
Ο Μπρεχτ για παράδειγμα, στο θέατρο, με την «Άνοδο του Αρτούρο Ουί», αυτήν την «ιστορική φάρσα» όπως την χαρακτήρισε, ή ο Αλέν Ρενέ στο σινεμά για τα ναζιστικά στρατόπεδα με το ντοκιμαντέρ «Νύχτα και καταχνιά», ή ο Πρίμο Λέβι στη λογοτεχνία με το «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος» και γιατί όχι, ο Ζενέ, με το «Μπαλκόνι» του, όπου σ’ ένα μπορντέλο εξευτελίζει μέχρι δακρύων την μπουρζουαζία.
Διαβάζω αυτές τις μέρες τις αναλύσεις στον Τύπο για την Αμερική. Καμία δεν μπορεί να ονομάσει το ακατανόμαστο, απλούστατα διότι το ακατανόμαστο έχει πλέον όνομα: Ντόναλντ Τραμπ – όπως στην Παλαιά Διαθήκη, ο Θεός.
Οι ΗΠΑ έγιναν αυτό που προέβλεπε πριν από πολλά χρόνια ο Φίλιπ Λακού – Λαμπάρτ: ένα θεολογικό Κράτος.
Με αρχιερείς έναν τηλεοπτικό παρουσιαστή ως υπουργό Άμυνας, έναν πάστορα και έναν διαστροφικό μεγιστάνα επί της τελετουργίας.
Κι ολα αυτά χωρίς θεσμικά αντίβαρα και ειδικές ψηφοφορίες, όλα με μόνο γνώμονα το κέρδος, το ακροδεξιό «Project 2025» και με συνομιλητή τον Όρμπαν σήμερα, αύριο μεθαύριο τον Πούτιν, ο Τράμπ θα «κανονικοποιήσει» την ανωμαλία με τα μέσα που του έδωσε η Δημοκρατία: την καθολική ψήφο ,τα μίντια και κάτι σκουριασμένες θεσμικές δικλείδες – αντίβαρα.
Εμπρός σ’ αυτό το freak show ένα υπερβολικό θεατρικό μου έργο, η «Αυτοκρατορία» (εκδόσεις Νεφέλη 2014) που ανέβηκε στο ΚΘΒΕ σε σκηνοθεσία του Μιχαήλ Μαρμαρινού, μοιάζει σε καθωσπρεπισμό μάλλον με την «Κοντέσσα Βαλέραινα» του Γρηγορίου Ξενόπουλου παρά με το «Σαλό» του Παζολίνι.
Τότε είχα σκεφτεί, μεταφέροντας από την Παλαιά Διαθήκη το χωρίο από το βιβλίο «Δανιήλ» (Ε, 11-13) όπου ο εβραίος αιχμάλωτος του Μπαλταζάρ στη Βαβυλώνα ερμηνεύει τη φράση στον τοίχο που προμηνύει την καταστροφή της Αυτοκρατορίας (το περίφημο «Μανή, θεκέλ, φάρες» που γράφτηκε από το χέρι του Θεού), να μιλήσω μέσα από το θέατρο για τη δύση της υπερδύναμης: τη «δύση της Δύσης» όπως συνόψισα το πιο βαθύ, το σκοτεινό που δεν το πιάνει η ανάλυση. Δεν τα κατάφερα διότι όλος ο κόσμος δεν είναι μία σκηνή αλλά μια μπίζνα.
Να λοιπόν ένα απόσπασμα από την Πρώτη πράξη του έργου και ακόμη ένα από την τελευταία
Στήν Αὐτοκρατορία ὅλες οἱ ἰδέες ἔχουν ἡττηθεῖ. Ὅ,τι συγκρούεται εἶναι οἱ προσοµοιώσεις τοῦ τέλους τῆς Ἱστορίας. Τήν ἀντιπαράθεση Βαλτάσαρ καί ∆ανιήλ –Προέδρου καί χάκερ– ὑποκαθιστᾶ µία καί µόνον ἰδέα, κοινή καί στά δύο πρόσωπα τοῦ ἔργου: καθένας στήνει µιά παγίδα στόν ἄλλον, δόλωµα τῆς ὁποίας εἶναι ὁ ἴ διος.
ΒΑΒΥΛΩΝΑ
Τή συνάντησή µας ὀνοµάσαµε Τρίτη τοῦ Tρόµου διότι κάθε Τρίτη συνερχόµαστε ἐδῶ, ἀπό τότε πού σέ αὐτό τό δωµάτιο καί σέ αὐτή τήν παστάδα βάτευε καί βασίλευε ὁ Ναβουχοδονόσορας, βασιλέας µου καί σύνευνός µου.
ΒΑΛΤΑΣΑΡ
Ἀπό τότε ἀποφασίζατε ἐδῶ –στό situation room ὅπως τό ἀποκάλεσα ἐπί τῆς βασιλείας µου– ποιούς θά συντρίψετε καί σέ ποιούς θά ἀναθέσετε σατραπεῖες καί γαῖες. Τώρα, ὅλους, φίλους καί ἐχθρούς, τούς συµπεριλαµβάνω σέ ἕνα πλέγµα, µιά disposition matrix ὅπως θά ἔπρεπε νά τό ὀνοµάσω, ἄν ζοῦσα τώρα.
ΒΑΒΥΛΩΝΑ
Ἐντοπίζοντας φίλους καί ἐχθρούς στά πέρατα τῆς Γῆς, τούς συλλαµβάνεις ὁδηγώντας τους σέ φυλακές τοῦ µαλακοῦ ὑπογαστρίου τῆς Αὐτοκρατορίας, σέ ἕνα µέλλον πού εἶναι ἤδη παρόν.
ΒΑΛΤΑΣΑΡ
Τούς βγάζω τά δόντια ὅταν ἀπολογοῦνται ὥστε νά δοκιµάζεται ἡ εὐγλωττία τους. Εἶµαι ταπεινόφρων καί δέν ξυπνῶ δίχως δυσφορία ἀπό τό παρελθόν ὅπου ἡ ρητορική τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωµάτων ἦταν ἡ τελευταία οἰκουµενική ἰδεολογία.
ΒΑΒΥΛΩΝΑ
Ὑπάρχει, ἔλεγα, πάντα ἡ πιθανότητα νά ἐνοχοποιοῦνται ἀθῶοι. Κατά τήν περίοδο τῆς βασιλείας τοῦ βασιλέα καί σύνευνού µου, ὅταν οἱ καταδότες ἔσφαλλαν, ἀποκεφαλίζονταν πάραυτα. Τώρα, ἐσύ τούς ἐπιβραβεύεις βάσει τῆς θεωρίας σου ὅτι οἱ ἀθῶοι εἶναι δυό φόρες ἔνοχοι. Ὁπότε ρέπουν πρός τήν προδοσία, εἴτε ἀπό ἀφέλεια εἴτε ἀπό τήν ἔπαρση τῆς ἀθωότητας.
ΒΑΛΤΑΣΑΡ
∆έν ὑπάρχουν πλέον ἀθῶοι καί ἔνοχοι. Ἔχω διαπιστώσει ὅτι ὅλοι εἴµαστε ἐκ προοιµίου ἐγκληµατίες. Τήν Ἱστορία τή γράφει τό ἔγκληµα, ἐδῶ καί τρεῖς χιλιάδες χρόνια, ἀργότερα. Ἀλλά ἀργότερα στό παρελθόν, διότι στό µέλλον οἱ ἐγκληµατίες ἦταν οἱ καλύτεροι ἄνθρωποι…
ΒΑΒΥΛΩΝΑ
∆έν λέω, τό πραγµατικό ἔγκληµα γράφεται στά µάτια τοῦ ἀθώου σου θύµατος γδαρµένου ἀπό τά νύχια ὥς τήν κορφή. Ἀπολαµβάνεις… Ἀλλά αὐτό πού δέν µπορῶ νά καταλάβω εἶναι πῶς τά προλαβαίνεις ὅλα; Ἀπαγχονισµούς. Μεταµοσχεύσεις ὀργάνων. Κάνεις πολλές νεκροψίες τελευταῖα. Ποῦ βρίσκεις τόν χρόνο;
ΒΑΛΤΑΣΑΡ
Αὐτό εἶναι πού µέ ἐρεθίζει… Ὁ χρόνος. Τό θύµα µου εἶναι ὁ χρόνος. Ἀπαγορεύω στόν χρόνο νά ὑπάρχει. Τροποποιῶ τό παρελθόν µέ νυστέρι ὥστε νά γίνεται µέλλον. Κοίτα πῶς πέτυχε καί ἡ τρίτη πλαστική ἐπέµβαση. Μόνος µου τακτοποιῶ τό πρόσωπό µου. Ἔτσι ἀντιλαµβάνοµαι τήν τάξη. Ἡ τάξη εἶναι θέµα χώρου. Στόν χῶρο βρίσκονται οἱ ἐχθροί. Μή φανταστεῖτε πώς ἔχω µανία καταδιώξεως. Ἀλλά κάνω πέτρα τήν καρδιά µου. Ἡ πέτρα χαρακτηρίζει τή ζωή, ὄχι ἡ καρδιά: ταφόπλακα ἡ πέτρα. Πυραµίδα, κλείδα τοῦ τρούλου τῆς Ἁγίας Σοφίας. Ἡ πέτρα δέν εἶναι ζῶο, δέν ἀγαπιέται, δέν βασανίζεται. Ἡ σαύρα πού λιάζεται πάνω στήν πέτρα εἶναι ὁ κόσµος τῆς πέτρας. Αὐτός εἶναι ὁ κόσµος µου, σαῦρες!
ΒΑΒΥΛΩΝΑ
Ὑπερβάλλεις. Ἀλλά ἄν ἔπρεπε νά ἐξαφανίσουµε ἀπό προσώπου γῆς ὅλους τούς πιθανούς ἐχθρούς µας, πρῶτοι θά ἔπρεπε νά ἐξαφανιστοῦµε ἐµεῖς.
(…)
ΒΑΛΤΑΣΑΡ
Χέστηκα γιά τόν λαό. Μ’ ἀρέσει νά πενθῶ καί νά ὑποκρίνοµαι. Ὁ λαός ὑπῆρξε πάντοτε τό πράγµα κανενός. Τό κατάλαβα ὅταν µπῆκε στή ζωή µου ὁ Νίτσε. Τό µέλλον τό ἐπέλεξα µόνος µου, διότι εἶµαι πονηρός καί ξέρω πολλά πραγµάτα πολύ περισσότερο ἀπό τούς ἄλλους. Τόν ἀθεϊσµό τόν καταλαβαίνω ἐξ ἐνστίκτου. Εἶµαι πολύ ὑπεροπτικός γιά νά δεχτῶ µιά χονδροειδῆ ἀπάντηση. Ὁ Θεός εἶναι µιά χονδροειδής ἀπάντηση, µιά ἔλλειψη ἁβρότητας πρός ἐµᾶς τούς στοχαστές, κατά βάθος µιά χονδροειδής ἀπαγόρευση γιά µᾶς: «∆έν πρέπει νά σκέφτεστε!»
ΠΑΡΘΕΝΑ 1
Αἰῶνες ψεµάτων καί βεβηλώσεων, µνηµόσυνων καί ταφῶν, κουρασµένος πλέον ἀλλά ὀξυδερκέστατος, ἀποχωρεῖτε πρίν τή λήξη τῆς θητείας σας.
ΒΑΒΥΛΩΝΑ
Ἐσένα δέν πρόκειται νά σέ δηλητηριάσει κανένα κούφιο δόντι. Σέ προστατεύει πλέον τό Σύνταγµα.
ΒΑΛΤΑΣΑΡ
Τό ξέρω, ὁ Πρόεδρος ἀποχωρεῖ µετά ἀπό δύο θητεῖες. Πῶς λατρεύω τή διακριτικότητα τοῦ δηµοκρατικοῦ µας πολιτεύµατος… Ἀλλά προετοιµάζω γιά τό ὕπατο ἀξίωµα τήν κόρη µου. Ἡ πατρότητα ὡς αἴσθηµα εἶναι ἄγνωστη στόν ἄντρα. Γι’ αὐτό λατρεύω τή µητέρα µου. Γιοί µέ µανάδες, κύρηδες µέ κόρες, λεσβιάζουσες ἀδελφές, ἀγάπες πού δέν τολµᾶνε νά προφέρουν τό ὄνοµά τους, ἀνιψιοί µέ γιαγιάδες, φυλακισµένοι µέ κλειδαρότρυπες, βασίλισσες µέ βραβευµένους ταύρους, ὁ ἀγέννητος γιός χαλάει τήν ὀµορφιά. Ὅταν γεννιέται φέρνει πόνους, µοιράζει τή στοργή, αὐξάνει τίς ἔγνοιες. Εἶναι ἕνα ἀρσενικό. Ἡ ἀνάπτυξή του σηµαίνει τήν πτώση τοῦ πατέρα του, ἡ νεότητά του τόν φθόνο τοῦ πατέρα του. Ὁ φίλος του εἶναι ὁ ἐχθρός τοῦ πατέρα του. Ἀλλά ἐγώ ἀγαπῶ τόν ∆ανιήλ, αὐτή τή γαλοπούλα τοῦ Θεοῦ.
ΒΑΛΤΑΣΑΡ
Ἄκουσε, µικρέ. Ἐξάγω στό µέλλον τό πολίτευµα ὅλων τῶν πολιτευµάτων πού θά ἐπικρατήσει ἕως ὅτου τά τζιτζίκια σωπάσουν στή Μέση Ἀνατολή. Ἐγώ καθιερώνω τόν ἀρχιφασισµό. Ἐγώ καί ὄχι ἐκεῖνος ὁ παράφρων στήν πάλαι ποτέ Γερµανία. Ἀποσύρθηκα ἀπό τή Βαβυλώνα γιά νά ἐπανέλθω στήν Οὐάσινγκτον. Τό Βερολίνο µοῦ φαίνεται χωριό. ∆έν συγχωρῶ τόν ἑαυτό µου πού δακρύζει ὅταν ἐπισκέπτεται τό Μουσεῖο τῆς Περγάµου. Κλαίω µπροστά στά τείχη µας.
∆ΑΝΙΗΛ
Θά ἔχεις ἀκούσει πώς σέ κάθε ἀπόσυρση χαράζεται ξανά ἐκεῖνο ἀπό τό ὁποῖο ἀποσύρθηκες. Κάτω ἀπό τόν θόλο τοῦ Κογκρέσου φτερουγίζουν τά χελιδόνια τῶν κρεµαστῶν σας κήπων.
ΒΑΛΤΑΣΑΡ
Εἶµαι ἐπιχειρηµατίας ἐγώ. ∆έν θέλω νά ξέρω. Ζαράκιας εἶµαι. Θέλω νά λειτουργῶ καί νά κερδίζω! ∆έν µέ ἐνδιαφέρει αὐτό πού εἶµαι ἀλλά αὐτό πού ἔχω. Στόν καµπινέ σκέφτοµαι τά καλύτερα. Χέζουµε ἀλά τούρκα, µέ τήν ἀγαλλίαση τοῦ τελευταίου σουλτάνου στήν ἀλαβάστρινη χέστρα τοῦ Ντολµά Μπαχτσέ. Στήν τουαλέτα σκέφτοµαι τό δίληµµα τοῦ νά ζεῖς ἤ νά µή ζεῖς. Καγχάζω γιατί εἶµαι ἀπέθαντος. Ο Σύµβουλος 3 µέ παρακίνησε νά ἐπιχειρήσω νά πεθάνω. Φοβᾶµαι ὅµως γιατί γνωρίζω ἀπό τόν Ἀβερρόη πώς ἡ ψυχή µου πιθανόν νά ἐνσαρκωθεῖ στόν ἑπόµενο Βαλτάσαρ πού εἶµαι ἐγώ σύν αὐτός πού θά ’ρθεῖ, µαζί. Ὁπότε τί γίνεται; Θά σοῦ πῶ ἐγώ τί γίνεται. Ἐποποιία γίνεται, ἀγωνία…
(Ὁ Βαλτάσαρ, δραµατικά.)
Πές µου: ἐδῶ, τί γράφει ἐδῶ; Ἔχεις χρέος νά µοῦ τό πεῖς. Μήν κάνεις πώς δέν τό ξέρεις. Θά σέ γδάρω ζωντανό. Θά σέ τυλίξω σέ συρµατόπλεγµα καί θά τό βάλω στήν πρίζα.
∆ΑΝΙΗΛ
Καλά, δέν καταλαβαίνεις τή δική σου γραφή; Ἐσύ ἔστειλες τό µήνυµα στόν ἑαυτό σου γιά νά κινηθεῖ ξανά ἡ πολεµική σου µηχανή. Θέλησες µιά δικαιολογία γιά ἕναν νέο πόλεµο, πού δέν ἔχει λόγο νά γίνει. Οἱ οἰκονοµίες ἔχουν καταστραφεῖ. Οἱ κοινωνίες ἔχουν ἀποδιοργανωθεῖ. Γιατί θέλησες νά πολεµήσεις;
ΒΑΛΤΑΣΑΡ
Γιά τόν πόλεµο καί τή φωτογένεια!
∆ΑΝΙΗΛ
Νοµίζεις πώς ξαναγίνεται ἡ ἐπιχείρηση στό Ἰράκ; Οὔτε σόκ οὔτε δέος οὔτε φωτογραφίες. Ἄδικα πήγαµε. Ὁ πατέρας σου µέ ἐνέταξε στίς εἰδικές δυνάµεις γιά νά πολεµήσω στό Ἰράκ. Μέ ἔβγαλαν σέ πρόωρη ἀποστρατεία ὅταν ἔσπασα τά δυό µου πόδια. Μέ ὁδήγησαν στόν ἀνακριτή. Μέ ἔκλεισαν γυµνό χωρίς τά γυαλιά µου. Τά ὁµοφοβικά σου ρεµάλια µέ σιχαίνονταν ἐπειδή εἶµαι ἀδελφή. Καί δέν εἶµαι ὁ µόνος…
ΒΑΛΤΑΣΑΡ
Γι’ αὐτό σέ κάλεσε ὁ πατέρας µου. Σέ κάλεσε γιά προσωπικό του ὀνειροκρίτη. Εἶσαι εὐαίσθητος καί τό κατάλαβε. Κι ἐγώ κατάλαβα τήν πανουργία τοῦ Θεοῦ σου: στή θέση Του ἔβαλε τό διαδίκτυο καί τή λάσπη. Ἡ Γῆ τῆς Ἐπαγγελίας Του εἶναι µιά Terra Virtualis. Τό διαδίκτυο εἶναι ὁ Ἀντίχριστος. Κατάλαβα ὅµως πώς αὐτή τή δυνητική γῆ τή φτιάχνεις ἐσύ µπρός στόν ὑπολογιστή σου. Πῶς τή φτιάχνεις;
∆ΑΝΙΗΛ
Φτιάχνω ἱστοτόπους. Ἐκεῖ πού ἦταν ὁ ἄλλος, εἶµαι ἐγώ. Ὁπότε πρόσεξε: ἄν ὅλοι εἶναι συνδεδεµένοι µέ ὅλους, τότε εἶναι ἀδύνατον κάποιος νά χαθεῖ. Σέ δυό µέρες ἔχω τόσες πληροφορίες γιά ὅλους ἐσᾶς, ὅσες δέν ἔχουν παραχθεῖ ἐδῶ καί τρεῖς χιλιάδες χρόνια. Ἡ Σίλικον Βάλλεϋ εἶναι ἡ Μεσοποταµία, ὅπου οἱ δισεκατοµµυριοῦχοι φιλάνθρωποι φίλοι σου ἀπολαµβάνουν χυµούς φρούτων στά τζακούζι τους καί οἱ γυναῖκες τους κόβουν προληπτικά τά βυζιά τους. Θερίζει ὁ καρκίνος. Τά δύο τρίτα τοῦ πληθυσµοῦ κυκλοφοροῦν µέ µόβ µαλλιά. Ζῶ ἀλλιῶς. Σκέφτοµαι ἀλλιῶς. Ἀλλιῶς ἀντιλαµβάνοµαι τόν ἑαυτό µου στά σάιτ. Μόνη διέξοδος στό θλιβερό µου ἐπάγγελµα εἶναι ἡ ἀλληγορία. Ἀναρτῶ ποιήµατα πού ἀπαγγέλλει ἡ Lady Gaga. Εἶναι θεά ἡ πουτάνα! Ξέρω πώς ὅ,τι γράφω στό φέισµπουκ, καταγράφεται, ὅπως κι ἐσύ ξέρεις τά δεδοµένα µου. Ἡ διαφορά µου µ’ ἐσένα εἶναι ὅτι ὁ ἠλεκτρονικός µου λαβύρινθος δέν ἔχει καµία σχέση µέ τά διχαλωτά µονοπάτια στό ὑπόγειο τοῦ ἀνακτόρου σου. Ζῶ σ’ ἕνα παρελθόν πού οὐδέποτε ὑπῆρξε. Τό προσδοκῶ σάν τό µοναδικό µου µέλλον. Γι’ αὐτό ὁ ἐνθουσιασµός µου ἀντιστρατεύεται τή µελαγχολία σου, γαλανοµάτη.
ΒΑΛΤΑΣΑΡ
Τίς νύχτες πού περπατᾶς ἔξω ἀπό τά φωτισµένα µας κτίρια εἶσαι ὁ στόχος. Ὁ γυµνός ἄνθρωπος στή µέση τῆς Πέµπτης Λεωφόρου εἶσαι ἐσύ. ∆ύο, τρία, µάρς, σάν νά πηγαίνεις στήν παρέλαση… ∆έν µοῦ λές, πᾶς κυνήγι;
∆ΑΝΙΗΛ
Μέ σηµαδεύεις;
(Μεγάλη παύση)
Ὁ κυνηγός, µεγάλε Βασιλέα, κυνηγώντας τά θηρία εἰσέρχεται στήν περιοχή τῆς θηριωδίας. Ἕνας χάκερ ὅµως µπαίνει στήν περιοχή τῆς ἁγιότητας.
ΒΑΛΤΑΣΑΡ
Μάθε ὅτι ὁ κίνδυνος τῆς ἀποκτήνωσης ὅταν σηµαδεύω ἀνθρώπους, δέν συγκρίνεται µέ τούς δικούς σου κινδύνους ὅταν κυνηγᾶς φαντάσµατα. Ὁπότε µή µοῦ κάνεις τόν ἔξυπνο. Σ’ αὐτή τήν ἠλεκτρονική παρτίδα ἐγώ προσθέτω καί ἀφαιρῶ τά τσιπάκια.
∆ΑΝΙΗΛ
Μετά τή φυλακή καί τά βασανιστήρια, κατάλαβα πώς ἡ γραφή καί ἡ ἀνάγνωση ἦταν µιά ἄχρηστη ἐµµονή. Πίστεψα πώς ἕνας ἀναλυτής πληροφοριῶν θά µποροῦσε νά ἀλλάξει τόν κόσµο. Ἀλλά ὁ κόσµος δέν ἀλλάζει. Παριστάνει πώς θέλει τήν ἀλλαγή, ἐνῶ ἀλλαγή δέν ὑπάρχει. Τό µετατραυµατικό στρές σέ κάνει νά νοµίζεις πώς κάτι θά ἀλλάξει.
ΒΑΛΤΑΣΑΡ
Γι’ αὐτό µέ καλύπτει ἡ ∆ηµοκρατία…
