Ένα κρύο βράδυ στο στρατόπεδο του Αυλώνα, σε μια από αυτές τις σπάνιες στιγμές όπου συνδέεσαι με άγνωστους ανθρώπους μέσα από τις κοινές εμπειρίες της στρατιωτικής θητείας, θυμάμαι τη βαθιά συζήτηση που έκανα με τον Νίκο. Μιλήσαμε για την παιδεία και το πόσο διαφορετικές ήταν οι εμπειρίες μας. Ο Νίκος είχε μόλις ολοκληρώσει τις πανελλήνιες εξετάσεις τον περασμένο Ιούνιο και η εμπειρία του ήταν ζωντανή, βαθιά χαραγμένη στη μνήμη του.
Ο Νίκος μου περιέγραψε πώς, τους τελευταίους μήνες πριν τις εξετάσεις, ένιωθε το άγχος να τον κατακλύζει σε σημείο που είχε αρχίσει να υπνοβατεί. Οι νύχτες του ήταν γεμάτες ανησυχία, ενώ στο σχολείο, όσο και αν προσπαθούσε, το άγχος τον παρέλυε και δεν μπορούσε να αποστηθίσει το περιεχόμενο. Η μαθησιακή διαδικασία είχε μετατραπεί σε έναν ατέρμονο αγώνα για επιβίωση, χωρίς ευχαρίστηση, χωρίς πραγματική γνώση, παρά μόνο φόβο για την αποτυχία.
Στο τέλος, το άγχος τον κατέβαλε. Δεν κατάφερε να πετύχει τους στόχους του. Και κάπου εκεί, μέσα στην αφήγηση του Νίκου, γίνεται ξεκάθαρο: κάτι πρέπει να αλλάξει, οι πανελλήνιες πρέπει να καταργηθούν.
Πρώτον, η ψυχολογική πίεση και η εξουθένωση που βιώνουν οι μαθητές αποτελεί ένα σημαντικό τροχοπέδη στη μαθησιακή διαδικασία. Το άγχος, αντί να αποτελεί κίνητρο, γίνεται ένα τεράστιο εμπόδιο που επηρεάζει την ψυχική υγεία των παιδιών και υπονομεύει την απόδοσή τους. Οι πανελλήνιες δεν είναι απλώς μια εξέταση, είναι ένας θεσμός που φορτώνει τους μαθητές με αδικαιολόγητη πίεση, κάτι που σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως του Νίκου, έχει σοβαρές συνέπειες στην υγεία τους.
Το εκπαιδευτικό σύστημα έχει στηθεί εξολοκλήρου γύρω από την επιτυχία σε αυτή τη μοναδική εξέταση. Από το δημοτικό ακόμη, το σχολείο προετοιμάζει τους μαθητές για τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα και τίποτε άλλο. Αντί να τους παρέχει μια πολυδιάστατη εκπαίδευση που καλλιεργεί την κριτική σκέψη, τη δημιουργικότητα, και την κοινωνική τους ευαισθησία, τους μετατρέπει σε παπαγάλους της προπαίδειας. Οι μαθητές μαθαίνουν να γίνονται καλοί test takers, όχι όμως η καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους.
Οι ιδέες του Conrad Wolfram, μας θυμίζουν πόσο αναγκαίο είναι να επαναπροσδιορίσουμε την εκπαίδευση. Ο ίδιος κατάφερε να πείσει την κυβέρνηση της Εσθονίας να εντάξει την υπολογιστική σκέψη ως βασικό στοιχείο του εκπαιδευτικού συστήματος, προσεγγίζοντας τη γνώση με έμφαση στην πραγματική κατανόηση και στην πρακτική εφαρμογή. Αυτή η αλλαγή ήδη υλοποιείται με επιτυχία, με τους μαθητές να αποκτούν εργαλεία κριτικής σκέψης και επίλυσης προβλημάτων, κάτι που κάνει την εκπαίδευση ουσιαστική και σχετική με την πραγματική ζωή.
Το ελληνικό σύστημα εκπαίδευσης χρειάζεται αυτήν την αλλαγή. Οι πανελλήνιες δεν είναι παρά μια στενή πύλη μέσα από την οποία πρέπει να περάσουν όλοι οι μαθητές, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι διαφορετικές δεξιότητες, τα ενδιαφέροντα ή οι προσωπικότητές τους. Είναι μια διαδικασία που προκαλεί άγχος, απογοήτευση, και πολλές φορές αποξένωση από την ίδια τη διαδικασία της μάθησης.
Φανταστείτε ένα εκπαιδευτικό σύστημα όπου οι μαθητές αξιολογούνται μέσα από μια συνολική εικόνα της πορείας τους στο σχολείο: τις επιδόσεις τους στις τάξεις, τη συμμετοχή τους σε ομαδικά έργα, την καλλιέργεια δεξιοτήτων όπως η συνεργασία και η επικοινωνία. Ένα σύστημα όπου ο δάσκαλος έχει τον ρόλο του καθοδηγητή και του μέντορα, και όχι του υπεύθυνου των εξετάσεων. Όπου τα σχολεία είναι χώρος διερεύνησης και όχι προετοιμασίας για μια και μοναδική κρίσιμη στιγμή που καθορίζει το μέλλον των μαθητών.
Η κατάργηση των πανελληνίων εξετάσεων δεν είναι απλώς ένα τεχνικό μέτρο, είναι μια επανάσταση στην εκπαίδευση. Είναι η μετάβαση σε ένα μοντέλο που βασίζεται στη συνεχή αξιολόγηση μέσα από δημιουργικά έργα και πρακτικές εφαρμογές, όπου οι μαθητές συνεργάζονται για την επίλυση προβλημάτων, αναπτύσσουν κοινωνικές δεξιότητες και εμπλέκονται σε πραγματικές εργασίες που σχετίζονται με τις προκλήσεις της εποχής μας. Ένα μοντέλο όπου η μάθηση συνδέεται άμεσα με την πραγματική ζωή, δίνοντας έμφαση στην εφαρμογή της γνώσης και την καλλιέργεια της περιέργειας και της κριτικής σκέψης, μέσα από ενεργό συμμετοχή και δημιουργικότητα.
Ας εμπιστευτούμε τα παιδιά μας να χαράξουν το δικό τους μέλλον, βασισμένα στις δικές τους ικανότητες και επιθυμίες. Η ιστορία του Νίκου, και τόσων άλλων μαθητών, είναι μια υπενθύμιση ότι η εκπαίδευση πρέπει να είναι ένα πεδίο εξερεύνησης και όχι μια μονόδρομη διαδικασία αξιολόγησης. Ας τους δώσουμε το δικαίωμα να είναι κάτι περισσότερο από ειδήμονες των εξετάσεων. Ας τους δώσουμε την ευκαιρία να είναι ο καλύτερος εαυτός τους, απελευθερώνοντας το πραγματικό τους δυναμικό.
Ο Κωστής Κατσανέβας είναι Σύμβουλος Σταδιοδρομίας
