Ο ΣΥΡΙΖΑ βιώνει επί ένα χρόνο μια ανεπίλυτη εσωκομματική κρίση με αναπόφευκτες συνέπειες. Η κορύφωση του πολιτικού αυτού δράματος εκτυλίχθηκε τις προηγούμενες ημέρες στη Βουλή.
Η ανεξαρτητοποίηση άλλων δύο βουλευτριών (Τζάκρη, Πούλου) τού στέρησε τη θεσμική θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης και αναδιαμόρφωσε τον χάρτη στα έδρανα. Η σκυτάλη, τα προνόμια και το γραφείο του ισογείου πέρασαν πλέον στο ΠαΣοΚ των 31 βουλευτών. Το ΠαΣοΚ επανήλθε σε αυτόν τον ρόλο μετά το 2009.
«Είναι η πρώτη φορά που δεν ισχύει η ψήφος του εκλογικού σώματος» ανέφερε ο πρόεδρος της Βουλής, Κωνσταντίνος Τασούλας, προσδίδοντας την ιστορική διάσταση της ανατροπής που συνετελέσθη στο σώμα.
Βουλευτές και στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκαν αυτομάτως σε θέση άμυνας. Μίλησαν για υποκρισία, εκτροπή, νόθευση και βιασμό της λαϊκής ετυμηγορίας. Ζήτησαν πίσω τις χαμένες έδρες προκειμένου να αποκατασταθεί η διασαλευθείσα κοινοβουλευτική τάξη. Ο κ. Τασούλας επεσήμανε πως «δεν είναι αντικανονικό όλο αυτό που γίνεται, προβλέπεται. Απλώς δεν είχε ποτέ υλοποιηθεί». Είτε πριν είτε μετά τη Μεταπολίτευση.
Η έκβαση μιας προοικονομημένης κατάστασης επισφραγίστηκε από την απώλεια των τελευταίων δύο εδρών. Έως ότου, όμως, ο ΣΥΡΙΖΑ απωλέσει 18 βουλευτές στο σύνολο παρενεβλήθησαν μια σειρά από γεγονότα με βαθιά επίδραση στις καταιγιστικές εξελίξεις. Το Βήμα εξηγεί όλα όσα οδήγησαν στην έκπτωση.
-
Πόσους βουλευτές εξέλεξε ο ΣΥΡΙΖΑ ως αξιωματική αντιπολίτευση;
Στη διπλή εκλογική μάχη του 2023 ο ΣΥΡΙΖΑ παρέμεινε δεύτερο κόμμα, γνωρίζοντας εκ νέου την ήττα από τη Νέα Δημοκρατία του Κυρ. Μητσοτάκη. Το ποσοστό που είχε καταγράψει στη νέα κάλπη του Ιουνίου ήταν 17.83%, μειωμένο κατά 2,24 μονάδες από το 20.07% του Μαΐου. Είχε κερδίσει μόνο τον νομό Ροδόπης χάρη στη στήριξη του μειονοτικού στοιχείου.
Αναπόφευκτα από τις 71 έδρες της απλής αναλογικής (Μάιος) κατρακύλησε στις 47 της ενισχυμένης αναλογικής (Ιούνιος) που ευνοούσε το πρώτο κόμμα. Ήταν η κοινοβουλευτική δύναμη με την οποία ο ΣΥΡΙΖΑ άρχισε τη δεύτερη διαδοχική θητεία του ως αξιωματική αντιπολίτευση στη χώρα.
-
Πότε άρχισε η φυγή βουλευτών από τον ΣΥΡΙΖΑ;
Με τη συμπλήρωση 4,5 μηνών από τη χαμηλή επίδοση του καλοκαιριού ο ΣΥΡΙΖΑ άρχισε να χάνει μερτικό της ισχύος του. Η επεισοδιακή συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής στο President συνοδεύτηκε από την πρώτη διάσπαση επί θητείας Στέφανου Κασσελάκη, καθώς η πτέρυγα της «Ομπρέλας» αποχώρησε με γοργό βηματισμό κι δριμεία κριτική για τους χειρισμούς της νέας ηγεσίας. Έκριναν τότε τα στελέχη της πως το καράβι έπλεε ήδη σε θολά νερά και το εγκατέλειψαν χωρίς δεύτερη σκέψη.
Προτού πάντως ο Ευκλείδης Τσακαλώτος και η Πέτη Πέρκα, μέλη – βουλευτές της ριζοσπαστικής συνιστώσας, προλάβουν να ανεξαρτητοποιηθούν, κι αφού είχαν δηλώσει πως δεν προτίθενται να παραδώσουν τις έδρες τους, ο τότε πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ έδωσε εντολή για τη διαγραφή τους από την ΚΟ. Η επισημοποίηση της αποπομπής τους υπεγράφη στις 13 Νοεμβρίου.
Ούτε δέκα ημέρες αργότερα ήταν η σειρά άλλων εννέα βουλευτών να επιλέξουν τον δρόμο της ανεξαρτητοποίησης. Στις 23 Νοεμβρίου τα στελέχη της ομάδας των 6+6, εκπροσωπούμενη κυρίως από τη γενιά των 40άρηδων με υπουργικό παρελθόν, ενημέρωσαν για την απόφασή τους ν’ αφήσουν οριστικά πίσω τους τον ΣΥΡΙΖΑ.
Η Σία Αναγνωστοπούλου, η Έφη Αχτσιόγλου, ο Χουσεΐν Ζεϊμπέκ, ο Νάσος Ηλιόπουλος, ο Δημήτρης Τζανακόπουλος, η Μερόπη Τζούφη, ο Οζγκιούρ Φερχάτ, η Θεανώ Φωτίου και ο Αλέξης Χαρίτσης ενημέρωσαν το προεδρείο της Βουλής για την ταυτόχρονη απόσχισή τους και οριστικοποίησαν το διαζύγιο.
Από εκείνη τη στιγμή ο ΣΥΡΙΖΑ μετρούσε 11 βουλευτές λιγότερους από την αρχική σύνθεσή του, έχοντας καταλήξει εντός πενταμήνου στους 36. Λίγο αργότερα ιδρύθηκε η Νέα Αριστερά.
-
Γιατί μειώθηκε κι άλλο η κοινοβουλευτική δύναμή του ΣΥΡΙΖΑ μέσα στο καλοκαίρι;
Το καλοκαίρι του 2024 δεν ήταν ένα ήσυχο διάστημα για τον ΣΥΡΙΖΑ. Το κακό αποτέλεσμα των Ευρωεκλογών, παρά τη διατήρηση της δεύτερης θέσης, άφησε το σημάδι του και γέννησε έναν νέο κύκλο αμφισβήτησης του Στέφανου Κασσελάκη, η οποία στο μεταξύ είχε υποχωρήσει (αλλά σιγόκαιγε) μετά το θυελλώδες συνέδριο του Φλεβάρη.
Τα δύο βασικά στρατόπεδα εντός ΣΥΡΙΖΑ βρίσκονταν σε ανοικτό πόλεμο και η συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής του Ιουλίου επιβεβαίωσε πως οι αποστάσεις είναι χαώδεις για να καλυφθούν. Χειρισμοί από τη μία και την άλλη πλευρά οδήγησαν το κόμμα σ’ ένα αδιέξοδο και οι παράπλευρες απώλειες, στη διάρκεια των παιχνιδιών εξουσίας, έγιναν αναπόφευκτες.
Καίριο πλήγμα για τον πρώην πρόεδρο και τις εσωκομματικές ισορροπίες αποδείχθηκε η άνευ συνεννόησης διαγραφή του Παύλου Πολάκη από την κοινοβουλευτική ομάδα προς το τέλος Ιουλίου. Το επεισόδιο στη Βουλή με συνεργάτιδα του Άδωνι Γεωργιάδη και το on camera κλάμα της Αθηνάς Λινού δρομολόγησαν τις εξελίξεις κι έδειξαν την έξοδο στον Χανιώτη βουλευτή.
Πριν συμπληρωθούν 40 ημέρες κι αφού είχε αντικατασταθεί ο Σωκράτης Φάμελλος από τον Νίκο Παππά, ο Π. Πολάκης θα επανεντάσσοταν στην ΚΟ. Μόνο που ο ΣΥΡΙΖΑ είχε ήδη «χάσει», από τις 28 Αυγούστου, την Αθηνά Λινού. Κατά τον Στέφανο Κασσελάκη είχε προκύψει θέμα αδιαφάνειας και όφειλε να την αποπέμψει, καθώς «δεν με έχουν καλύψει οι εξηγήσεις της» για το Ινστιτούτο που συνεργαζόταν.
Παρόλο πάντως που της ζήτησε να παραδώσει την έδρα της, κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Η Αθηνά Λινού συνέχισε ως ανεξάρτητη. Προσωρινά δηλαδή ο ΣΥΡΙΖΑ είχε βρεθεί με 34 βουλευτές, προτού η προσθήκη του Σφακιανού πολιτικού αποκαταστήσει την ισορροπία.
-
Ποιοι βουλευτές έφεραν τον ΣΥΡΙΖΑ σε οριακή θέση;
Η πρόταση μομφής που εγκρίθηκε από την Κεντρική Επιτροπή, η έκπτωση και ο αποκλεισμός του Στέφανου Κασσελάκη από τη διαδικασία ανάδειξης αρχηγού προξένησαν νέες συνέπειες για την ισχύ του ΣΥΡΙΖΑ στη Βουλή. Τα «απόνερα» του έκτακτου συνεδρίου στο Γκάζι έφεραν οριστικά εκτός κόμματος τον ομογενή πολιτικό και γέννησαν μια απειλητική συνθήκη για το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης εξαιτίας μαζικών αποχωρήσεων.
Με τον Πέτρο Παππά να ανοίγει την πόρτα και τη Ραλλία Χρηστίδου, την Κυριακή Μάλαμα και τον Αλέξανδρο Αυλωνίτη να τον ακολουθούν πάραυτα ο ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε με μια κοφτερή «δαμόκλειο σπάθη» πάνω από το κεφάλι του. Ύστερα από την έξοδο άλλων τεσσάρων βουλευτών βάδιζε σ’ ένα τεντωμένο σχοινί.
Την αριθμητική «ισοπαλία» με το ΠαΣοΚ στις 31 έδρες διαχώριζε μόνο ο αριθμός ψήφων στην εθνική κάλπη του 2023. Αν μάλιστα δεν είχε τεθεί εκτός «πράσινης» ΚΟ ο Μπουρχάν Νετζαντή Μπαράν, οι ισορροπίες θα είχαν επηρεαστεί ήδη. Αποδείχθηκε βέβαια πως ήταν θέμα χρόνου η ολική ανατροπή μιας συνθήκης που πριν από 16 μήνες φάνταζε εκτός πραγματικότητας.
-
Γιατί Θεοδώρα Τζάκρη και Γιώτα Πούλου αποχώρησαν μαζί;
Από την Πέμπτη 21 Νοεμβρίου κι ανήμερα των Εισοδίων της Θεοτόκου, ο ΣΥΡΙΖΑ… εξήλθε της αξιωματικής αντιπολίτευσης, παραδίδοντας τα σκήπτρα στο ΠαΣοΚ. Θεοδώρα Τζάκρη και Γιώτα Πούλου ενημέρωσαν ταυτόχρονα το προεδρείο της Βουλής για την ανεξαρτητοποίηση που είχαν προαναγγείλει κι άφησαν το κόμμα με το οποίο είχαν εκλεγεί τον Ιούνιο του 2023 στα κρύα του λουτρού. Το ανάγκασαν σε ιστορική «υποχώρηση».
Θα ήταν παράδοξο για τις ίδιες το Σάββατο να βρίσκονται στην παρουσίαση της ιδρυτικής διακήρυξης του κόμματος Κασσελάκη και ταυτόχρονα να εκπροσωπούν τον ΣΥΡΙΖΑ στο Κοινοβούλιο. Επειδή όμως ούτε η βουλεύτρια Πέλλας ούτε η βουλεύτρια Βοιωτίας – πρώην δήμαρχος Λιβαδειάς ήθελαν να χρεωθούν αποκλειστικά το βάρος της έκπτωσης του ΣΥΡΙΖΑ από τον θεσμικό ρόλο του στη Βουλή συμφωνήθηκε να απευθυνθούν παράλληλα στο Κοινοβούλιο και να μοιραστούν τα πυρά για την αλλαγή των συσχετισμών. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο ο ΣΥΡΙΖΑ είχε πια 29 βουλευτές απεμπολώντας τα προνόμιά του.
-
Πόσο ρόλο έπαιξε η παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα στην έκπτωση του ΣΥΡΙΖΑ;
Μετά την παραίτησή του από την προεδρία του κόμματος τον Ιούλιο του 2023 και την προκήρυξη εκλογών για τη διαδοχή του, ο Αλέξης Τσίπρας είχε επί μήνες επιλέξει τη σιωπή λειτουργώντας κυρίως ως παρατηρητής εξ αποστάσεως. Επειδή πάντως δεν απέτρεψε την ανέλιξη του Στέφανου Κασσελάκη στην αρχηγία, αφήνοντας τα πράγματα να διαδραματιστούν δίχως παρεμβάσεις του, τού χρεώνεται αργοπορία δράσης.
Τον περασμένο Φλεβάρη και πριν από την έναρξη του 4ου συνεδρίου ζήτησε προσφυγή στη βάση και νέα εσωκομματική βάση, αλλά όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων η επιρροή του είχε μειωθεί αρκετά.
Αφότου βρέθηκε στον πυρήνα της αυστηρής κριτικής από τον Στέφανο Κασσελάκη που τον κατηγορούσε για κακοδιαχείριση και μαύρα ταμεία, κινητοποίησε κι αυτός τους μηχανισμούς με τις παρεμβάσεις του ή τοποθετήσεις συνεργατών του προκειμένου να φθαρεί ο Στ. Κασσελάκης. Συνέπεια αυτού ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ να διασπαστεί εκ νέου και να χαθούν δυνάμεις.
Εφόσον ψηφίσει αύριο Κυριακή, όπως διαρρέει από το περιβάλλον του ότι θα γίνει, θα έχει τη δυνατότητα να μιλήσει και πιο εμπεριστατωμένα για όσα έφεραν τον ΣΥΡΙΖΑ να είναι τρίτη κοινοβουλευτική δύναμη στη χώρα.
Επί της 15ετούς προεδρίας του ο Αλέξης Τσίπρας είχε τη δύναμη να συγκρατεί τις αποκλίνουσες, να λειαίνει τις γωνίες και να τέμνει. Η ηθελημένη αφωνία άφησε τον ΣΥΡΙΖΑ ξέφραγο με συνέπεια όταν ενεργοποιήθηκε ξανά να μην ελέγχει το κόμμα που ως κουμανταδόρος είχε οδηγήσει στο ζενίθ του.
-
Πότε ήταν η τελευταία φορά που ο ΣΥΡΙΖΑ είχε λιγότερους από 29 βουλευτές;
Από τις βουλευτικές εκλογές του 2012 ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν, άνευ αντιπάλου στον κεντροαριστερό χώρο, ο ένας εκ των δύο κυβερνητικών πόλων. Το αναδιαμορφωμένο status quo του 2024 τον βρίσκει να έχει χάσει 18 βουλευτές – ή αλλιώς το 38% της αρχικής σύνθεσής του.
Λιγότερους από αυτούς έχει να εμφανίσει από το 2009, όταν με πρώτο κόμμα το ΠαΣοΚ λάμβανε 4.6% στις εκλογές και κέρδιζε 13 έδρες.
Στη διπλή εκλογική μάχη του 2012 πρώτα εξέλεγε 52 βουλευτές (16.78%) κι ακολούθως 71 (26.89%), προτού το 2015 ως κυβερνώσα Αριστερά εκτοξευτεί πρώτα στις 149 (36.34%, Ιανουάριο) και κατόπιν -πέφτοντας ελάχιστα- στις 145 (35.46%, Σεπτέμβριος).
Το 2019 διατήρησε το 60% της δύναμής του με 86 έδρες (31.53%).
-
Ποια είναι τα προνόμια που στερείται ο ΣΥΡΙΖΑ;
Η νέα αριθμητική συνθήκη έχει φυσικά επιπτώσεις στον κοινοβουλευτικό έλεγχο που ασκούσε μέχρι προσφάτως ο ΣΥΡΙΖΑ. Πρώτα και κύρια αλλάζει η σειρά που ο πρόεδρος της ΚΟ θα μιλά στη Βουλή. Δεν θα ακολουθεί τον πρωθυπουργό, αλλά θα τοποθετείται τρίτος, χάνοντας μάλιστα από τον διαθέσιμο χρόνο.
Επίσης το γραφείο του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης που βρίσκεται στο ισόγειο της Βουλής παραδίδεται στον Νίκο Ανδρουλάκη. Είναι το γραφείο που είχαν χρησιμοποιήσει στην πρόσφατη ιστορία ο Αλέξης Τσίπρας, ο Στέφανος Κασσελάκης και χρησιμοποιούσε τους τελευταίους μήνες ο Νίκος Παππάς.
Εκτός από τις χωροταξικές τροποποιήσεις θα μειωθούν τόσο ανθρώπινο δυναμικό σε επίπεδο μετακλητών υπαλλήλων όσο και η εκπροσώπηση των μελών του στη Διάσκεψη των Προέδρων και στις Διαρκείς Επιτροπές.
-
Χάνει χρήματα από την κρατική χρηματοδότηση ο ΣΥΡΙΖΑ;
Το γεγονός πως ο ΣΥΡΙΖΑ απώλεσε τον ρόλο της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν επηρεάζει το ποσό που δικαιούται να λαμβάνει από το δημόσιο ταμείο.
Όπως προβλέπεται από το Άρθρο 3 παρ3 του σχετικού κανονισμού της Βουλής, για την κατανομή της τακτικής χρηματοδότησης μεταξύ των κομμάτων και των συνασπισμών αλλά και της εκλογικής χρηματοδότησης, το ποσό που διατίθεται εξαρτάται από τα έγκυρα ψηφοδέλτια στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές.
Με βάση το ποσοστό του και τις 930.013 ψήφους ο ΣΥΡΙΖΑ δικαιούται συνολικά 2.801.314 ευρώ.
-
Τι χρειάζεται για να επανέλθει ως αξιωματική αντιπολίτευση;
Ο Παύλος Πολάκης δήλωσε πως η έκπτωση του ΣΥΡΙΖΑ θα είναι προσωρινή και σύντομα θα επανήλθε στη θέση που του χάρισε η εκλογική βάση πριν από 16 μήνες. Προκειμένου να επαληθευτή η εκδοχή αυτή, θα πρέπει να βρεθούν και να συμπορευτούν μαζί του τουλάχιστον δύο βουλευτές που θα πλαισιώσουν την συρρικνωμένη κοινοβουλευτική ομάδα.
Η δεξαμενή των ανεξάρτητων διαθέτει περιπτώσεις (Μ. Χουρδάκης και Αρ. Παπαϊωάννου από την Πλεύση Ελευθερίας) που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν«σανίδα σωτηρίας» για τον ΣΥΡΙΖΑ. Μόνο που κι αυτές είναι περιπτώσεις διεκδικήσιμες. Ο Χανιώτης βουλευτής δεν υπονοεί φυσικά την Αθηνά Λινού, με την οποία η διαμάχη του έχει λάβει «εισαγγελικές διαστάσεις».
Σε κάθε περίπτωση ο ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να συγκρατήσει τις υπάρχουσες δυνάμεις του και να μην φτάσει στα όρια του ΚΚΕ (21 βουλευτές). Επειδή η «κασσελακική» πτέρυγα εξακολουθεί να εμφανίζει αρκετούς ακόμη υποστηρικτές στην ΚΟ (Αποστολάκης, Γαβρήλος, Σαρακιώτης κ.α) είναι λογικό να μην αποκλείονται επιπλέον ανεξαρτητοποιήσεις.
-
Υπάρχει πεδίο επανασύνδεσης με τη Νέα Αριστερά;
Πολιτικά και ιδεολογικά οι έντεκα βουλευτές της Νέας Αριστεράς είναι πολύ πιο κοντά με τον ΣΥΡΙΖΑ από οποιουσδήποτε άλλους, ιδίως μετά την αποχώρηση Κασσελάκη. Ήταν, άλλωστε, το πρόσωπο τούς οδήγησε εκτός.
Έχει συναποφασιστεί ωστόσο, με σφραγίδα το πολύ νωπό Συνέδριο στο ΣΕΦ, να συνεχιστεί η αυτόνομη πορεία εντός κι εκτός Κοινοβουλίου ενός κόμματος που δεν έχει κλείσει καν έναν χρόνο ζωής. Στη ΝεΑρ πιστεύουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει κλείσει οριστικά τον πολιτικό κύκλο του.
-
Πόσο πιθανό είναι πλέον το σενάριο της επιστροφής στο 3%;
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μια συνεχιζόμενη συρρίκνωση ποσοστών, ως αποτέλεσμα των διαδοχικών διασπάσεων και της ταυτοτικής κρίσης. Βάσει ποιοτικών χαρακτηριστικών ο ΣΥΡΙΖΑ έχει πάψει να εμπνέει συγκεκριμένα κοινά και να προσελκύει ψηφοφόρους που τον εκτόξευσαν ποσοτικά.
Αναλυτές και αντίπαλοι επιμένουν πως «πνέει τα λοίσθια». Εμφανίζεται δε σε ορισμένες περιπτώσεις να φλερτάρει με ποσοστό που δεν είχε μετά το 2010.
Πρωτοκλασάτα στελέχη της Κουμουνδούρου θέλουν να πιστεύουν ότι υπάρχει περιθώριο αναστροφής των δεδομένων κι ανάκτηση δυνάμεων μετά την εκλογή προέδρου. Ο πρώτος γύρος λαμβάνει χώρα αύριο Κυριακή, λίγες ημέρες μετά το debate. Ποιος θα ηγηθεί συνολικά της επανεκκίνησης και ποια κατεύθυνση θα επιλέξει να δώσει θα επιδράσει αναπόφευκτα στις εξελίξεις της επόμενης ημέρας και της συνολικής μοίρας του ΣΥΡΙΖΑ στην πολιτική σκηνή.
