Η κλιματική κρίση είναι εδώ και η ανάγκη για αποτελεσματική αντιπλημμυρική προστασία είναι πιο επιτακτική από ποτέ.
Κάθε φορά που σημειώνονται καταιγίδες και πλημμυρίζουν δρόμοι και γειτονιές, ο φταίχτης είναι τα βουλωμένα φρεάτια. Λες και ο καθαρισμός τους είναι το μοναδικό μέτρο για την πρόληψη της καταστροφής. Όμως, αυτή η αντίληψη είναι τόσο ξεπερασμένη όσο και επικίνδυνη.
Και εξηγούμαι. Ο καθαρισμός των φρεατίων είναι σίγουρα σημαντικός. Παρ’ όλα αυτά, αυτή η ενέργεια δεν αρκεί από μόνη της για να προστατεύσει το λεκανοπέδιο. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν η Αττική υπολείπεται σε μεγάλο βαθμό σε δίκτυα ομβρίων (μόνο στον δήμο Αθήνας υπολογίζεται ότι πρέπει να διπλασιαστούν τα δίκτυα για να υπάρχει η ελάχιστη προβλεπόμενη κάλυψη), ενώ αυτά που υπάρχουν κατασκευασμένα πριν μισό και πλέον αιώνα είναι σαφές ότι πλέον δεν επαρκούν. Σε άλλα σημεία (π.χ. Πετρούπολη) υπάρχουν υπόγεια δίκτυα χωρίς σχάρες να συλλέγουν τα νερά ή σχάρες χωρίς υπόγεια δίκτυα να τα παροχετεύουν.
Εξίσου απογοητευτική είναι η κατάσταση με τα ρέματα της πόλης. Αν και οι πρώτες διατάξεις για την αστυνόμευση των δημοσίων υδάτων ξεκινάνε από το 1924, τα ρέματα που αποτελούν τους φυσικούς πλημμυρικούς αποδέκτες έχουν υποστεί μια διαχρονική «κακοποιηση» (τσιμεντοποίηση, αυθαίρετα, λύματα κτλ) σε σημείο που στο μεγαλύτερο ποσοστό τους έχουν υποκατασταθεί από δίκτυα πεπαλαιωμένων και κακοσυντηρημένων οχετών. Έτσι αντί να είναι μέρος της λύσης αποτελούν και αυτά μέρος του προβλήματος.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση του σταθμού του ηλεκτρικού στον Ταύρο. Το 2018 κατέρρευσε τμήμα της οροφής του Ιλισού και η τρύπα παραμένει ανοιχτή μετά από 6 χρόνια, αποτελώντας μόνιμη εστία κινδύνου. Ο Κηφισός από ποτάμι έχει μετατραπεί σε αυτοκινητόδρομο και τσιμεντοειδή οχετό, το δαφνόρεμα στο Χαϊδάρι έγινε σωληνωτός αγωγός και πάει λέγοντας.
Επομένως το λεκανοπέδιο της Αττικής δεν κινδυνεύει (μόνο) από την κλιματική αλλαγή. Κινδυνεύει πολύ περισσότερο από τις χρόνιες συσσωρευμένες αστοχίες και ελλείψεις σε θέματα αντιπλημμυρικού σχεδιασμού, οι οποίες σήμερα αναδύονται πιο επιτακτικά μετά τα γεγονότα στη Θεσσαλία, στη Βαλένθια και αλλού.
Είναι καιρός να αρχίσουμε να συζητάμε σοβαρά για ένα σύγχρονο αντιπλημμυρικό σχεδιασμό. Η καταγραφή και πύκνωση των δικτύων πρέπει να είναι από τις προτεραιότητες μέσα στην πόλη. Αρκεί όμως να συνδυαστεί με μέτρα όπως η συλλογή και διαχείριση των ομβρίων σε επίπεδο οικοδομής ώστε η απορροή να ισοδυναμεί με αυτή ενός αδόμητου οικοπέδου (συμβαίνει ήδη στην Ιρλανδία), η αύξηση των χώρων πρασίνου και των υδατοπερατών επιφανειών, η απαγόρευση χρήσης υπογείων χώρων σε περιοχές με πλημμυρικά φαινόμενα κτλ. Και φυσικά χρειάζεται ένα σύγχρονο νομοθετικό πλαίσιο παράλληλα με την δημιουργία ενός ενιαίου φορέα που θα διαχειρίζεται τα ρέματα. Σήμερα οι αρμοδιότητες μοιράζονται μεταξύ διαφόρων φορέων της κεντρικής κυβέρνησης και της αυτοδιοίκησης με αποτέλεσμα να μοιράζονται (και να χάνονται μαζί) και οι ευθύνες.
Επιπλέον, μια καινοτόμος λύση για την αναζωογόνηση των αστικών περιοχών και τη διαχείριση των πλημμυρών είναι το daylighting των ποταμιών, δηλαδή η επαναφορά υπόγειων ποταμιών στην επιφάνεια. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο ποταμός Cheonggyecheon στην Σεούλ. Στη δεκαετία του 1960, ο ποταμός είχε καλυφθεί με αυτοκινητόδρομο, αλλά το 2003, η κυβέρνηση της Σεούλ αποφάσισε να τον επαναφέρει στην επιφάνεια. Η παρέμβαση αυτή αποκατέστησε το φυσικό τοπίο, βελτίωσε την ποιότητα του αέρα και το μικροκλίμα στην πόλη. Αντίστοιχα παραδείγματα υπάρχουν στην Γερμανία (ποταμός Isar) στο Βέλγιο (ποταμός Sennes) και αλλού. Ίσως έχει έρθει και η ώρα για την Αθήνα.
Εν κατακλείδι, ο πλημμυρικός κίνδυνος δεν είναι πρόβλημα που μπορεί να λυθεί με μονοδιάστατες λύσεις. Απαιτεί μια ολοκληρωμένη στρατηγική που να περιλαμβάνει την πρόληψη, τον πολεοδομικό σχεδιασμό, τον εκσυγχρονισμό των υποδομών και την αξιόπιστη ενημέρωση των πολιτών στο πλαίσιο της πολιτικής προστασίας.
Όσο συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι η λύση βρίσκεται μόνο στον καθαρισμό των φρεατίων, τόσο περισσότερο θα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τις καταστροφικές συνέπειες της αδιαφορίας και της ελλιπούς προετοιμασίας.
Ο Ανδρέας Γραμματικογιάννης είναι Αντιδήμαρχος Υποδομών του Δήμου Αθηναίων
