Πώς το λογότυπο για το μετρό Θεσσαλονίκης μετατράπηκε σε κωμωδία του συρμού

«Το ζητούμενο ήταν η δημιουργία μιας ταυτότητας που θα προσδώσει σε ένα υπερσύγχρονο έργο την ιστορικότητα της Θεσσαλονίκης. Ένα λογότυπο που να συνδυάζει την παράδοση με τη μοντέρνα αισθητική και λειτουργικότητα. (…) Με γνώμονα τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές στη σχεδίαση και την εφαρμογή οπτικών ταυτοτήτων, δημιουργήθηκε το λογότυπο που βλέπετε».

Ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Χρήστος Σταϊκούρας, ολοκληρώνει τη φράση του. Με τα δύο χέρια σηκώνει μια κόλλα Α4 την οποία κοσμεί το εκτυπωμένο λογότυπο του μετρό της Θεσσαλονίκης.

Την ίδια στιγμή το λογότυπο -έπειτα από αρκετά επιβεβλημένα Ctrl + Plus- αποκαλύπτεται και στον τοίχο πίσω από τους ομιλητές της παρουσίασης στο αμαξοστάσιο της Πυλαίας. Χρειάστηκαν ελάχιστα λεπτά για τη διάχυση της πληροφορίας.

Ελάχιστα λεπτά μέχρι το feed μας να κατακλυστεί από τροποποιημένα «σαλονικιώτικα» logos. Το λογότυπο του μετρό της Θεσσαλονίκης μπήκε με φόρα στη σφαίρα της διακωμώδησης, μια συνθήκη η οποία αποπροσανατόλισε τη δημόσια συζήτηση που ως όφειλε άνοιξε.

Οι αντιδράσεις έντονες. Για τη διαδικασία που ακολουθήθηκε, για τους δύο διαγωνισμούς που προκηρύχθηκαν, για τις προτάσεις που κρίθηκαν «ανεπαρκείς», για την απευθείας ανάθεση σε μία εταιρεία που μέχρι πρότινος δεν διέθετε ούτε επίσημο ιστότοπο και τελικά για το παραδοτέο.

Τα επιχειρήματα στη συζήτηση για την υποκειμενικότητα και την αντικειμενικότητα στα περί αισθητικής, πολύ γρήγορα καταρρίφθηκαν. Γιατί μπορεί το design να είναι υποκειμενικό, η αναγνώριση του ερασιτεχνισμού όμως (που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί καν ως ολοκληρωμένο και μελετημενο branding) ήταν και παραμένει αντικειμενική.

Το Υπουργείο Μεταφορών για το λογότυπο του μετρό της Θεσσαλονίκης

Το ΒΗΜΑ απευθύνθηκε στο Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών για μία επίσημη τοποθέτηση αναφορικά με τη διαδικασία και τις αντιδράσεις. Μας παρέπεμψαν στη δήλωση του Yφυπουργού Υποδομών και Μεταφορών, Νίκου Ταχιάου.

«Δεν είχα την παραμικρή ψευδαίσθηση ότι το λογότυπο του μετρό της Θεσσαλονίκης θα τύχαινε ομόθυμης αποδοχής. Κατ’ αρχάς γιατί αυτό θα ήταν αδύνατον να συμβεί εφόσον καθένας έχει το δικό του αισθητικό μέτρο. (…)

Δημιουργήθηκε έτσι μία ταυτότητα που και το παρελθόν της πόλης υπαινίσσεται, χωρίς όμως να καθηλώνεται σε αυτό, και την απλουστευτική καταφυγή σε αναγνωρίσιμα τοπόσημα αποφεύγει, και χαρακτήρα διαθέτει, και κίνηση επιδεικνύει, και στην αρετή της λιτότητας υπακούει.

Είναι μία εικόνα που υποδηλώνει και την ταυτότητα μιας πόλης, την ίδια που το έργο ξέθαψε από τα σπλάχνα της, αλλά και ένα σύγχρονο έργο της, το δικό της σούπερ μετρό», δήλωσε μεταξύ άλλων ο υφυπουργός στον Ελεύθερο Τύπο.

Αντίστοιχο αίτημα, το ΒΗΜΑ απηύθυνε και στην εταιρεία που ανέλαβε το έργο δημιουργίας του λογότυπου, τη MARKETING AND MEDIA SERVICES MON. IKE, όμως δεν έλαβε απάντηση.

Δημήτρης Παπάζογλου: «Η συνολική διαδικασία συνοψίζει ολιστικά μια τεράστια ήττα»

Ο λόγος δίνεται στους ειδικούς της οπτικής επικοινωνίας. Ο Δημήτρης Παπάζογλου, Creative Director – Designer / DpS Athens, Μέλος της AGI, Μέλος της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, συμμετείχε στον δεύτερο διαγωνισμό. Η πρότασή του ήταν μία εκ των οκτώ που απορρίφθηκαν ως ανεπαρκείς.

«Πρόκειται για την ίδια κοινή πρακτική του πώς γίνονται τα πράγματα στην Ελλάδα σε όλα τα επίπεδο, δεν είναι μόνο το λογότυπο. Ο κόσμος αντέδρασε γιατί θεωρώ ότι έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται τον ρόλο της οπτικής επικοινωνίας και του design.

Είχε ξεκινήσει ως μια περίεργη διαγωνιστική διαδικασία, υπήρξε μια έντονη αντίδραση από την κοινότητά μας, κάπως “μαζεύτηκε” και εκπόνησαν έναν δεύτερο διαγωνισμό λίγο πιο σωστά δομημένο (χωρίς βέβαια να αναφέρονται οι επιτροπές ως είθισται)», αναφέρει στο ΒΗΜΑ ο κ. Παπάζογλου. Και προσθέτει: «Μαζί με τον Δημήτρη Κολιαδήμα αποφασίσαμε να συμμετέχουμε.

Και ο δεύτερος διαγωνισμός είχε προβλήματα (όχι τα σοβαρά προβλήματα της πρώτης φάσης) όμως παρ’ όλ’ αυτά καταθέσαμε την πρότασή μας για την τιμή των όπλων. Ήμασταν 8 εταιρείες. Όλοι λάβαμε μια επίσημη απάντηση, σύμφωνα με την οποία κάθε μία από τις οκτώ αυτές προτάσεις ήταν ανεπαρκής.

Με “μαεστρία” κατόρθωσαν να βγάλουν όλες τις προτάσεις ακατάλληλες. Αμέσως μετά από αυτό κατάλαβα ότι οι άνθρωποι είναι αστείοι και παντελώς άσχετοι. Ήμουν σίγουρος ότι θα καταλήξει σε μεγάλο φιάσκο.

Πριν από λίγες ημέρες το πανελλήνιο, είδε το αποτέλεσμα μιας ομάδας, η οποία προηγουμένως είχε ακυρώσει ως ανεπαρκείς τις δουλειές οκτώ σχετικά καταρτισμένων εταιρειών – και λέω σχετικά γιατί δεν ξέρω αν και οι οκτώ είχαν την απαιτούμενη τεχνογνωσία για ένα τέτοιο έργο. Για να καταλάβουμε το σουρεαλιστικό του πράγματος: η εταιρεία που ανέλαβε το έργο είναι διαφημιστική.

Η μεγάλη καταστροφή της Ελλάδας στο κομμάτι του design και της οπτικής επικοινωνίας σε σχέση με προηγμένες χώρες της Ευρώπης είναι ότι τα ηνία του σχεδιασμού τα έχει κατ’ αποκλειστικότητα το διαφημιστικό επιχειρείν. Δεν υπάρχει μετρό στον κόσμο που να έχει σχεδιαστεί από εταιρεία διαφημιστική». Ο κ. Παπάζογλου τονίζει πως το logo ήταν μία ακόμα δοσμένη αφορμή για διαπιστώσεις.

«Η χώρα μας έχει σοβαρά προβλήματα. Άνθρωποι ακαλλιέργητοι, χωρίς παραστάσεις, χωρίς τεχνογνωσία, ανεύθυνοι στην πραγματικότητα σε βαθμό επικίνδυνο, βρίσκονται καθολικά και όχι κατ’ εξαίρεση σε θέσεις κλειδιά.

Άνθρωποι που και στον δικό μας χώρο παράγουν έργο με μηδαμινή εκπαίδευση, εμπειρία και ικανότητα. Η αισθητική, η αρτιότητα και το βάθος σκέψης ειδικά σε έργα δημοσίου ενδιαφέροντος και χρήσης, σε πολλές χώρες είναι κοινωνικό αγαθό που αντανακλά σε πολύ σημαντικό βαθμό το επίπεδο στο οποίο βρίσκεται μια κοινωνία. Εδώ είμαστε μαλωμένοι με αυτήν την πραγματικότητα.

Η συνολική διαδικασία όπως τελικά εξελίχθηκε, το αποτέλεσμα και η παρουσίαση που είδαμε, συνοψίζουν ολιστικά μια τεράστια ήττα, εξευτελίζοντας και προσβάλλοντας έναν ολόκληρο κλάδο.

Έναν από τους σημαντικότερους κλάδους στη διαμόρφωση του δημόσιου χώρου, της αισθητικής, της ταυτότητας. Θλίβομαι γιατί φοβάμαι ότι το λογότυπο (η παρουσίαση και το αποτέλεσμα αυτής της ταυτότητας) δείχνει χωρίς να το καταλαβαίνουν και τον τρόπο που υλοποίησαν ολόκληρο το έργο», καταλήγει.

Δημήτρης Φακίνος: «Παρατηρούμε μια στάση περιφρόνησης προς τους επαγγελματίες της οπτικής επικοινωνίας»

Μιλώντας στο ΒΗΜΑ ο Δημήτρης Φακίνος, Managing Director των European Design Awards, αναφέρει: «Το πρόβλημα έχει δύο σκέλη. Το πρώτο είναι το ορατό: την καθημερινότητα των ανθρώπων που θα περπατούν στους δρόμους της Θεσσαλονίκης, θα πλαισιώνει ένας άχαρος και άστοχος λογότυπος. Ουσιαστικά, αυτός είναι ο χαρακτήρας του λογοτύπου που δημοσιοποιήθηκε χθες.

Το σημαντικότερο έργο των τελευταίων χρόνων μπορεί να αποφέρει σημαντικά οφέλη στο συγκοινωνιακό κομμάτι της πόλης, αποτελεί, όμως, μια χαμένη ευκαιρία στο επικοινωνιακό του σκέλος.

Το design, εκτός από όλα τα άλλα, έχει εκπαιδευτικό ρόλο: συμβάλλει στην ανάπτυξη του αισθητικού κριτηρίου του ευρύτερου κοινού — και το επιτυγχάνει πιο άμεσα από τις καλές τέχνες, για παράδειγμα.

Το δεύτερο σκέλος είναι λιγότερο ορατό: αφορά την επιπολαιότητα με την οποία το ελληνικό κράτος προσεγγίζει έννοιες όπως το design και το branding. Πρόκειται για εργαλεία μεγάλου βάρους ικανά να βοηθήσουν, να πληροφορήσουν, να κατευθύνουν, να επιλύσουν προβλήματα, να προσδώσουν προστιθέμενη αξία.

Είναι έννοιες που στην περίπτωσή μας μπορούν να αποτελέσουν σημεία αιχμής. Ωστόσο, εδώ παρατηρούμε μια στάση περιφρόνησης προς τους επαγγελματίες της οπτικής επικοινωνίας, ακυρώνοντας ουσιαστικά το έργο τους.

Σε αυτό το πλαίσιο, έγινε μια απαράδεκτη επιλογή: ένας διαγωνισμός ακυρώθηκε παρά τη συμμετοχή σε αυτόν διεθνώς αναγνωρισμένων γραφείων. Το λέω καθαρά για να μην υπάρξει παρανόηση: απορρίφθηκαν οι συμμετοχές οκτώ γραφείων με την επίσημη αιτιολογία της “χαμηλής δημιουργικότητας» και προέκυψε ως επαρκής ο συγκεκριμένος λογότυπος».

Νέστορας Κεχαγιάς: «Το λογότυπο και το brand manual που παρουσιάστηκαν, έχουν αντικειμενικά τεχνικά, σχεδιαστικά και λειτουργικά προβλήματα»

«Η εμπειρία στον σχεδιασμό που ισχυρίζεται η Ελληνικό Μετρό, καθώς και οι βέλτιστες διεθνείς πρακτικές, που διάνθισαν την παρουσίαση, δεν είναι υποκειμενικές απόψεις. Δεν είναι όπως η αισθητική ενός δημιουργήματος, εάν αρέσει ή όχι σε κάποιον. Είναι απόλυτα αντικειμενικές έννοιες. Είτε κατέχεις την γραφιστική, είτε όχι. Είτε την σπούδασες / την άσκησες / σχεδίασες και δημοσίευσες έργο, είτε όχι. Είτε κατανοείς και κατέχεις τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές, είτε όχι», δηλώνει στο ΒΗΜΑ ο γραφίστας Νέστορας Κεχαγιάς.

Και συνεχίζει, λέγοντας: «Το λογότυπο και το brand manual που παρουσιάστηκαν, έχουν αντικειμενικά τεχνικά, σχεδιαστικά και λειτουργικά προβλήματα. Ούτε πρωτοετής γραφιστικής δεν θα είχε τόσο προβληματικό αποτέλεσμα.

Είναι ένα ξεκάθαρο δείγμα, ίσως το πρώτο δείγμα γραφής της εταιρίας αναδόχου, που φανερώνει την παντελή έλλειψη γνώσης και αντίληψης σχεδιασμού και οπτικής επικοινωνίας. Τα 8 γραφεία design που συμμετείχαν στον διαγωνισμό, είναι κορυφαίου επιπέδου, πολυβραβευμένα εντός και εκτός Ελλάδας, και μπορούμε με άνεση να πούμε πως αποδεδειγμένα διαθέτουν την εμπειρία, όπως και κατέχουν στον μέγιστο βαθμό τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές.

Όλοι είδαν τον φάκελο τους να ακυρώνεται, τη διαδικασία να ακυρώνεται, και την Ελληνικό Μετρό να δίνει την ανάθεση σε μια άγνωστη εταιρεία που δεν έχει ουδεμία σχέση με τον σχεδιασμό οπτικών ταυτοτήτων, όσο κι αν προσπαθούν να μας πείσουν για το αντίθετο.

Η εταιρία ανάδοχος, που δηλώνει ως digital marketing agency, δεν έχει το παραμικρό δείγμα εργασιών της στα social media. Έχει ένα υποτυπώδες site χωρίς δημοσιευμένες εργασίες, που ανέβηκε μάλιστα λίγο μετά την ανάθεση.

Πρωτοφανές για εταιρία του είδους να μην έχει την παραμικρή εργασία δημοσιευμένη. Επίσης πρωτοφανές να έχει απαρχαιωμένα σχεδιαστικά software του 2012, στο οποίο σχεδιάστηκε η παρουσίαση, σύμφωνα με τα metadata του αναρτημένου pdf του brand manual.

Ταυτόχρονα στη Διαύγεια μπορούμε να δούμε πολλές αναθέσεις κρατικών φορέων. Από που συμπέρανε η επιτροπή την εμπειρία που διαθέτει η εταιρεία αυτή στο αντικείμενο του branding, ώστε να την καλέσει εκτός διαγωνισμού να “σώσει τη μέρα”;

Ποιος την προσκάλεσε ή ποιος την έβαλε από την πίσω πόρτα να τσιμπήσει το έργο; Πάμε και όπου βγει για ακόμα μια φορά, σε ένα σχεδιαστικό έργο-σταθμό για την Θεσσαλονίκη, που γίνεται μαύρη κωμωδία για να εξυπηρετήσει κάποιους. Η μοναδική πολιτική αντίδραση μέχρι στιγμής νομίζω είναι από 4 ανεξάρτητους βουλευτές, που μάλλον δεν έχουν να δώσουν λογαριασμό σε κανέναν και έπραξαν το αυτονόητο».

Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Ποιος εμποδίζει το οβελιστήριο Μπάμπης να έχει το ίδιο σκεπτικό και το ίδιο σύμβολο στην ταμπέλα του;»

«Το «λογότυπο» που παρουσιάστηκε τις προάλλες από τον Υπουργό Μεταφορών είναι μια ακόμα περίπτωση απαξίωσης της οπτικής επικοινωνίας στην χώρα μας.

Η όλη διαδικασία πρόσκλησης και διοργάνωσης δύο άγονων διαγωνισμών, αλλά και η εν τέλει απευθείας ανάθεση σε ένα (άγνωστο για όλους) marketing agency, έφεραν τα αναμενόμενα τραγικά αποτελέσματα: ένα αντικειμενικά «μη λογότυπο» με ένα βυζαντινό πεζό «μ» να δεσπόζει «δυναμικά», όπως μας ενημέρωσε το κείμενο του υπουργού αλλά και η Χρυσούλα Κουστένη, προϊσταμένη του τμήματος Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού του μετρό Θεσσαλονίκης», δηλώνει στο ΒΗΜΑ ο Δημήτρης Κανελλόπουλος, Design Director του Synthesee.

Και προσθέτει: «Φυσικά, εδώ δεν μιλάμε για σήμα όπως ορίζει ο σχετικός νόμος «περί σημάτων 2239/1994» αλλά για κάτι το οποίο προφανώς δεν είναι σχετικό με το θέμα μας. Στο σκεπτικό αναλύθηκε μάλιστα και το πως «πήραν» ένα γράμμα και το έκαναν σήμα.

Μα ποιος το σχεδίασε αυτό το γράμμα; Ποιος έχει τα πνευματικά δικαιώματα; Ποιος εμποδίζει το οβελιστήριο Μπάμπης να έχει το ίδιο σκεπτικό και το ίδιο σύμβολο στην ταμπέλα του; Τι σχέση έχει το Bυζάντιο και πώς το συνδέουμε με ένα σύγχρονο έργο;

Πώς συνδέεται αυτό το πεζό «μ» με τα τούνελ; Πώς το βλέπει κάποιος που έρχεται για επίσκεψη στην πόλη; Η μόνη σίγουρη απάντηση, η διαχρονική απαξίωση της κυβέρνησης, του δημόσιου και του «κράτους» προς τον κλάδο των σχεδιαστών οπτικής επικοινωνίας».

Nassos Kappa: «Παντελής έλλειψη γνώσης και αντίληψης σχεδιασμού και οπτικής επικοινωνίας»

«Το λογότυπο του μετρό της Θεσσαλονίκης, που πρόσφατα παρουσιάστηκε, έρχεται να μπει ως «σφραγίδα» σε όλα τα «κακά» που προηγήθηκαν. Ο κάθε πολίτης φυσικά και μπορεί να έχει και πρέπει να έχει άποψη, όμως εξετάζοντας τα αξιολογικά κριτήρια, καταλήγουμε ότι όλο αυτό έγινε σωστά;

Βλέποντας κανείς το λογότυπο του μετρό της Θεσσαλονίκης αντιλαμβάνεται την παντελή έλλειψη γνώσης και αντίληψης σχεδιασμού και οπτικής επικοινωνίας. Βλέποντας ιστορικά την εταιρία που ανέλαβε το έργο σχεδιασμού, καταλαβαίνουμε ότι κάτι “βρωμάει” στο βασίλειο», επισημαίνει στο ΒΗΜΑ ο designer, Nassos Kappa.

Φίλιππος Φραγκογιάννης: «Η αδιαφάνεια στις σχετικές διαδικασίες εντείνουν την απογοήτευση της κοινής γνώμης»

«Η συζήτηση γύρω από το λογότυπο του μετρό Θεσσαλονίκης αναδεικνύει την ανησυχία του κοινού για την έλλειψη μιας τεκμηριωμένης πρότασης που να αποτυπώνει την πολιτισμική σημασία του έργου. Η αδιαφάνεια και η αναποτελεσματικότητα στις σχετικές διαδικασίες εντείνουν την απογοήτευση της κοινής γνώμης» δηλώνει στο ΒΗΜΑ ο graphic designer Φίλιππος Φραγκογιάννης.

Και προσθέτει: «Την ίδια στιγμή, είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι το κοινό απαιτεί πλέον υψηλότερα πρότυπα στην οπτική επικοινωνία, κάτι που υποδηλώνει ωριμότητα και αυξημένη ευαισθητοποίηση γύρω από το θέμα.

Παρά τις καλές προθέσεις πίσω από τον σχεδιασμό του λογοτύπου, πιστεύω ότι δεν καταφέρνει να αποδώσει τον μητροπολιτικό χαρακτήρα που έχουν αντίστοιχα λογότυπα σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως το Παρίσι, η Λισαβόνα και το Βουκουρέστι.

Ωστόσο, η δυσαρέσκεια για το λογότυπο δεν θα πρέπει να επισκιάσει τη σημασία του ίδιου του έργου. Η ολοκλήρωση του μετρό Θεσσαλονίκης συνιστά σημαντικό βήμα προόδου τόσο για την πόλη όσο και για τη χώρα συνολικά.

Είναι κρίσιμο να υποδεχτούμε το έργο με αισιοδοξία και να επικεντρωθούμε στις θετικές αλλαγές που θα επιφέρει στην καθημερινότητα των πολιτών. Εάν το λογότυπο αντανακλούσε καλύτερα τις προσδοκίες του κοινού σε αισθητικό και συμβολικό επίπεδο, η συζήτηση γύρω από το κόστος και τις διαδικασίες υλοποίησης πιθανότατα θα ήταν λιγότερο έντονη».

Το χρονικό ενός λογότυπου

• Οι κινήσεις της Ελληνικό Μετρό για σχεδιασμό λογοτύπου στο μετρό ξεκίνησαν στις αρχές του 2024. Στις 28 Φεβρουαρίου ανακοινώθηκε διαγωνισμός για τον «σχεδιασμό ενός απεικονιστικού σήματος/εμβλήματος, το οποίο θα αποτελέσει το διακριτό σήμα του μετρό στην πόλη της Θεσσαλονίκης». Θα δίνονταν έπαθλα στις τρεις πρώτες προτάσεις: 8.000€ στην πρώτη, 4.000€ στη δεύτερη και 2.000€ στην τρίτη. Δικαίωμα συμμετοχής είχαν γραφίστες, εικαστικοί, αρχιτέκτοντες, διακοσμητές αλλά και φοιτητές με συναφές αντικείμενο. Διορία για την κατάθεση των προτάσεων δόθηκε μέχρι τις 22 Απριλίου.

• Στις 4 Απριλίου ο διαγωνισμός ακυρώθηκε. Αιτιολογία; Ο επανακαθορισμός των όρων του. Πιο συγκεκριμένα αναφέρθηκε ότι υπήρχε πια η ανάγκη για μια συνολική οπτική ταυτότητα και όχι για ένα και μόνο λογότυπο.
• Της ακύρωσης είχε προηγηθεί η παρέμβαση της Ένωσης Εταιρειών Διαφήμισης & Επικοινωνίας Ελλάδος, η οποία επικεντρωνόταν στην ανάγκη μιας πιο στοχευμένης πρόσκλησης συμμετοχής, καθώς η γενική πρόσκληση δεν διακρίνει μεταξύ επαγγελματιών με σχετικές ειδικότητες και άλλων που δεν διαθέτουν την απαιτούμενη εμπειρία, με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος για προβλήματα στην εφαρμογή, διάρκεια και επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα, προκαλώντας ενδεχομένως αυξημένο κόστος.

Ο Γιώργος Καραγιάννης, Μέλος ΔΣ της Ένωσης Εταιριών Διαφήμισης και Επικοινωνίας Ελλάδος, Εκπρόσωπος τομέα Branding and Design, αναφέρει στο ΒΗΜΑ σχετικά με τη διαδικασία που ακολουθήθηκε μέχρι να φτάσουμε στο λογότυπο που παρουσιάστηκε: «Επί της αρχής θεωρούμε ότι πρέπει να υπάρχουν διαφορετικά πρότυπα στα οποία θα βασίζονται οι δημόσιοι διαγωνισμοί που μας αφορούν – κι όχι μόνο.

Θεωρούμε πως υπάρχει ανάγκη μιας τελείως διαφορετικής προσέγγισης στις εν λόγω δημόσιες προκηρύξεις. Συστηματοποίηση διαδικασιών και πλαίσιο, αυτά απαιτούνται. Βλέπουμε διαχρονικά στην Ελλάδα ότι ο σχεδιασμός μιας εταιρικής ταυτότητας εκλαμβάνεται ως μια εικαστική προσέγγιση κατά την οποία κάποιος βάλθηκε να μας ζωγραφίσει ένα σηματάκι για να το κολλήσουμε κάπου.

Άλλο ένα βασικό ερώτημα σε αυτές τις περιπτώσεις είναι: ποιος κρίνει τις προτάσεις; Θα πρέπει τα μέλη που απαρτίζουν τις επιτροπές οι οποίες κρίνουν τις κατατεθειμένες προτάσεις, να είναι γνώστες και να αντιλαμβάνονται το εκάστοτε πεδίο/αντικείμενο».

• Στις 25 Ιουνίου προκηρύχθηκε διαγωνισμός, με τίτλο «Σχεδιασμός Συστήματος Οπτικής Ταυτότητας για το μετρό Θεσσαλονίκης», ο οποίος είχε καταληκτική ημερομηνία έναν μήνα μετά, στις 25 Ιουλίου και για τον οποίο το τεύχος διευκρινίσεων δημοσιεύθηκε στις 16 Ιουλίου. Αυτή τη φορά δεν θα υπήρχαν έπαθλα αλλά θα προέκυπτε ένας ανάδοχος, με την αξία της σύμβασης να ανέρχεται στα 30.000€ και τη διάρκειά της στις 70 ημέρες από την υπογραφή.

Σύμφωνα με την απόφαση που είναι αναρτημένη στη Διαύγεια, η τριμελής επιτροπή που θα αποφάσιζε για το λογότυπο απαρτιζόταν από τους: Χρυσούλα Κουστένη (Αρχιτέκτων Μηχανικός, Προϊσταµένη στο Τµήµα Αρχιτεκτονικών Μελετών στη Διεύθυνση Μελετών της Ελληνικό Μετρό), Δημήτρη Σφετικόπουλο (Αρχιτέκτων Μηχανικός, στο Τµήµα Αρχιτεκτονικών Μελετών στη ∆ιεύθυνση Μελετών της Ελληνικό Μετρό) και Ελένη Βουρλίτη (Πολιτικός Μηχανικός ΤΕ, στο Τµήµα ∆ιαγωνισµών Έργων και Μελετών στη ∆ιεύθυνση Συµβάσεων).

• Για την εξέλιξη του διαγωνισμού δεν υπήρξε καμία ενημέρωση, μέχρι τις 2 Οκτωβρίου όταν και αναρτάται στη Διαύγεια η απόφαση απευθείας ανάθεσης στη MARKETING AND MEDIA SERVICES MON. IKE. Στην απόφαση αυτή αναφέρεται ότι ο διαγωνισμός απέβη άγονος λόγω απόρριψης των προσφορών όλων των διαγωνιζόμενων (8 στον αριθμό οι κατατεθειμένες προτάσεις).

Επίσης αναφέρεται ότι ο διαγωνισμός ματαιώθηκε με την 1775(γ)/12.09.24 απόφαση, η οποία όμως δεν έχει δημοσιευτεί. Ως εκπρόσωπος της εταιρείας στο ΓΕΜΗ εμφανίζεται ο κ. Κωνσταντίνος Γκουγκάκης, ενώ στο προφίλ του στο LinkedIn o Φιλίστωρ Δεστεμπασίδης (με την κωδική ονομασία «Μάξιμος Σαράφης» στην υπόθεση Novartis) αναφέρει ότι κατείχε τη θέση του Managing Director από τον Φεβρουάριο του 2015 μέχρι τον Ιούλιο του 2018.

Τι απαντά η «Ελληνικό Μετρό» για την απευθείας ανάθεση του λογότυπου

Η Ελληνικό Μετρό Α.Ε. εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία εξηγεί τους λόγους για τους οποίους ακυρώθηκαν οι δύο διαγωνισμοί για το λογότυπο και εν τέλει έγινε η απευθείας ανάθεση του έργου.

«Η ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε. στο πλαίσιο ολοκλήρωσης του Έργου του Μετρό Θεσσαλονίκης και της επικείμενης θέσης σε λειτουργία, στις 28/02/24 προχώρησε σε διενέργεια διαγωνισμού, με ανοικτή διαδικασία, για τη «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΛΟΓΟΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΣΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ», που είχε ως αντικείμενο τη δημιουργία ενός απεικονιστικού σήματος/εμβλήματος (λογότυπο), το οποίο θα αποτελούσε το διακριτικό σήμα του Μετρό στην πόλη της Θεσσαλονίκης.

Ο Διαγωνισμός προέβλεπε την απονομή χρηματικών βραβείων στις τρεις πρώτες, κατά την αξιολόγηση της Επιτροπής, προτάσεις, συνολικής αξίας δεκατεσσάρων χιλιάδων ευρώ (14.000,00 €), χωρίς Φ.Π.Α.

Κατά τη διαδικασία του Διαγωνισμού, η ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε. επαναξιολόγησε τις επιλογές της σχετικά με το αντικείμενο και προέβη στον ανασχεδιασμό του, λόγω της ανάγκης για τη δημιουργία οπτικής ταυτότητας του έργου. Για το λόγο αυτό προχώρησε στη ματαίωση του Διαγωνισμού.

Στις 25/06/24 δημοπράτησε Διαγωνισμό με αναθεωρημένο αντικείμενο και ποιοτικά κριτήρια και με εκτιμώμενη αξία τριάντα χιλιάδες ευρώ (30.000,00€), χωρίς ΦΠΑ, λόγω της αλλαγής του αντικειμένου. Στο πλαίσιο του νέου Διαγωνισμού υποβλήθηκαν οκτώ (8) προσφορές, τις οποίες η Επιτροπή Διαγωνισμού ομόφωνα απέρριψε, λαμβάνοντας υπόψη τις αξιολογήσεις τόσο των δικαιολογητικών συμμετοχής όσο και των τεχνικών προσφορών. Λόγω απόρριψης όλων των προσφορών, η διαδικασία απέβη άγονη και ο Διαγωνισμός ματαιώθηκε.

Για την αυστηρή τήρηση του χρονοδιαγράμματος, λόγω της λειτουργίας του Μετρό στις 30/11/24, και προκειμένου η ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε. να έχει στη διάθεσή της την απαιτούμενη οπτική ταυτότητα του έργου προέβη στη διαδικασία της απ’ ευθείας ανάθεσης, λαμβάνοντας υπόψη ότι η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης ήταν 30.000,00€, δηλαδή εντός του ορίου της απευθείας ανάθεσης.

Το αντικείμενο της εν λόγω σύμβασης ήταν όμοιο με του προηγούμενου Διαγωνισμού, δηλαδή περιελάμβανε τον σχεδιασμό λογοτύπου του Μετρό Θεσσαλονίκης καθώς και τη δημιουργία σήμανσης των σταθμών του Βασικού Έργου και της Επέκτασης προς Καλαμαριά, στοιχεία τα οποία αποτελούν την οπτική ταυτότητα του έργου
Συγκεκριμένα, ο Ανάδοχος θα εκπονούσε:

α. Τη Μεθοδολογική προσέγγιση υλοποίησης του αντικειμένου της Σύμβασης

β. Το Λογότυπο του Μετρό Θεσσαλονίκης και τη Σήμανση των σταθμών για το σύνολο των σταθμών του Βασικού Έργου και της Επέκτασης προς Καλαμαριά

γ. Τις Επιγραφές των σταθμών και των αποβαθρών και τις κατευθυντήριες σημάνσεις συμπεριλαμβανομένων των πικτογραμμάτων για το σύνολο των σταθμών του Βασικού Έργου και της Επέκτασης προς Καλαμαριά.

δ. Το Διάγραμμα στάσεων των γραμμών του ΜΕΤΡΟ, το οποίο θα τοποθετηθεί εντός των συρμών

ε. Το Εγχειρίδιο οπτικής ταυτότητας (brandmanual), το οποίο θα πρέπει να περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον:

• Κανόνες ορθής και επιτρεπτής χρήσης του λογοτύπου για διαφορετικές ανάγκες, μεγέθη, υλικά κ.λπ. και τα σχετικά lock-ups, αποστάσεις ασφαλείας κ.ο.κ.
• Λεπτομέρειες για τη σωστή χρωματική απόδοση σε διαφορετικά μεγέθη, υλικά κ.λπ.
• Πρότυπα (templates) χρήσης του λογοτύπου όπως π.χ. σε καταχωρήσεις, ανακοινώσεις, διαφημίσεις, χορηγίες, χάρτες, παρουσιάσεις κ.ο.κ.
• Κανόνες συνύπαρξης του λογοτύπου με άλλα λογότυπα.
• Χρωματική παλέτα.
• Γραμματοσειρές και ορθή χρήση τους.
• Πικτογράμματα.

Για τον σκοπό αυτό, στις 02/10/24 ανατέθηκε η σχετική σύμβαση στην εταιρεία MARKETING AND MEDIA SERVICES MON. IKE, η οποία διαθέτει εμπειρία στον τομέα της επικοινωνίας και του μάρκετινγκ και δεν είχε συμμετοχή στη διαγωνιστική διαδικασία που προηγήθηκε».

Οι καταγγελίες

Μετά την παρουσίαση του λογότυπου, ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων της Θεσσαλονίκης εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία κάνει λόγο για προσχηματική διαδικάσία «εις βάρος αρχιτεκτόνων και άλλων συναφών επαγγελματιών» και για μεθόδευση που κατέληξε «στην απευθείας ανάθεση εις βάρος πιο αξιοκρατικών διαγωνιστικών διαδικασιών και, φυσικά, της ποιότητας του υπό σχεδιασμού λογότυπου ενός πολύπαθου έργου, που φρόντισε μέχρι το τέλος του να προκαλεί την πόλη με τις αποφάσεις των διαχειριστών του».

Λίγες ώρες αργότερα, οι τέσσερις ανεξαρτητοποιηθέντες βουλευτές Κυριακή Μάλαμα, Πέτρος Παππάς, Ραλλία Χρηστίδου και Αλέξανδρος Αυλωνίτης προχώρησαν σε κατάθεση κοινής αναφοράς προς το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών καταγγέλλοντας διασπάθιση δημοσίου χρήματος γύρω από την υπόθεση του λογοτύπου του μετρό Θεσσαλονίκης.

Το μετρό της Θεσσαλονίκης θα ξεκινήσει τη λειτουργία του στις 30 Νοεμβρίου. μ(ε) αυτό το λογότυπο.