Όταν Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) αποχαρακτηρίζει για πρώτη φορά αρχειακό της υλικό και δίνει στη δημοσιότητα δελτία της τότε ΚΥΠ από το 1974 για την Κύπρο, πρόκειται, σίγουρα για μια ιστορική εξέλιξη. Χρόνια τώρα εάν διέρρεε οποιοδήποτε έγγραφο της πιο απόρρητης υπηρεσίας της χώρας, ή έστω συνομιλία πράκτορα της ΕΥΠ, αμέσως οι εισαγγελείς διέταζαν έρευνα.

Αυτή τη φορά η ΕΥΠ μόνη της αποχαρακτήρισε έγγραφα. Έδωσε στη δημοσιότητα 58 δελτία που συνέταξαν τα αρμόδια στελέχη της ΚΥΠ, για τους δύο μήνες του πραξικοπήματος κατά του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και της τουρκικής εισβολής. Με μια διαφορά, ότι και τα έγγραφα αυτά τα συνέταξαν πράκτορες , στην πλειοψηφία τους στρατιωτικοί που στρατολογήθηκαν από την χούντα, από την ΚΥΠ, των Ρουφογάλη και Σταθόπουλου.

Ίσως να αποτελεί χουντική υπερβολή αυτό που αναγράφεται σε συγκεκριμένο αποχαρακτηρισμένο έγγραφο της ΕΥΠ, ότι η τότε ΚΥΠ δεν είχε αναμειχθεί στην οργάνωση του πραξικοπήματος εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και ούτε ήταν ενήμερη για τον σχεδιασμό του πραξικοπήματος.

Η Χούντα ήξερε να κάνει πραξικοπήματα, αλλά όχι πόλεμο

Οπως και να’ χει το πράγμα, όπως σχολιάζει στο «Βήμα» ο καθηγητής Ευάνθης Χατζηβασιλείου, ο οποίος επιχείρησε μια πρώτη αποτίμηση του υλικού «εάν τα έγγραφα είναι ανακριβή, πρέπει να υπάρξει κάποια αξιολόγηση. Σημασία είναι ότι τα γεγονότα αναγράφονται στα έγγραφα, που η ΕΥΠ αποφάσισε μετά από 50 χρόνια να αποχαρακτηρίσει».

Ο δε διοικητής της ΕΥΠ πρέσβης Θεμιστοκλής Δεμίρης τόνισε ότι τα 50 χρόνια που πέρασαν από τότε, «αν δεν επιβάλλουν, σίγουρα επιτρέπουν να κοιτάξεις πίσω σε μία άσκηση εθνικής και υπηρεσιακής αυτογνωσίας». Η Χούντα αποδεικνύεται ότι ήξερε να κάνει πραξικοπήματα αλλά δεν ήξερε να κάνει πόλεμο. Το σημαντικότερα είναι ότι η Χούντα δεν άκουγε τις μυστικές υπηρεσίες, τις οποίες η ίδια διόριζε και ότι οι κινήσεις για την επικείμενη τουρκική εισβολή ήταν εμφανείς.

Τα στοιχεία ωστόσο που αναφέρονται στα έγγραφα είναι συγκλονιστικά. Αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές της κυπριακής τραγωδίας και προδοσίας, τα παζάρια που έγιναν για να σταματήσουν τις εχθροπραξίες, ακόμα και για πρώτη φορά τις τουρκικές απώλειες, τις οποίες φαίνεται να τις γνώριζε η ΕΥΠ, από στοιχεία που συγκέντρωσαν οι πράκτορές της από Τούρκους αγρότες.

Όπως το συμβάν με τους Τούρκους πιλότους, που αφού βομβάρδισαν πόλεις και χωρίς της Κύπρου επιστρέφοντας στις βάσεις τους είδαν καράβια, τα πέρασαν για ελληνικά και τα βύθισαν.

Οι άγνωστες καταδρομές των Τούρκων πριν την εισβολή

Αποκαλύπτεται ακόμα οι έως τώρα άγνωστες καταδρομές Τούρκων στρατιωτικών στην Κύπρο, πριν ακόμα αρχίσει η τουρκική εισβολή, που ξεκινούσαν από την Τουρκία έρχονταν στους τουρκοκυπριακούς θύλακες, έκαναν επιδρομές και επέστρεφαν στην Τουρκία. Ή ακόμα οι εκβιασμοί προς τον Πρωθυπουργό του Αττίλα, τον Μπουλέντ Ετζεβίτ, ότι εάν αποσύρει τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής από την Κύπρο, θα έχει την ίδια τύχη, που είχε ο Μεντερές, δηλαδή απαγχονισμός σε δημόσια πλατεία και με συνοπτικές διαδικασίες.

Όπως επίσης όπως αναφέρεται σε έγγραφο του Α Κλάδου της ΚΥΠ (δηλαδή της αντικατασκοπείας), από την επομένη της εισβολής οι Τούρκοι με τα φερέφωνά τους στα κατεχόμενα άρχισαν να σχεδιάζουν τα δύο κράτη και τη διχοτόμηση του νησιού.

Στα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα, αναφέρονται και οι κινήσεις στρατευμάτων στα ελληνοτουρκικά σύνορα, κάτι που για πρώτη φορά αναφέρεται, τη στιγμή μάλιστα που είχε κηρυχθεί επιστράτευση στην Ελλάδα. Οι πράκτορες της τότε ΚΥΠ, καταγράφουν απίστευτα περιστατικά στα σύνορα ακόμα και συνομιλίες που έχουν υποκλέψει από χαμηλόβαθμους αξιωματικούς προς… υπαξιωματικούς.

Για παράδειγμα ο Α Κλάδος της ΚΥΠ, σε έγγραφό του της 26ης Ιουλίου του 1974 (δηλαδή λιγότερο από μία εβδομάδα μετά από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο) καταγράφει την συνομιλία ενός «υπολοχαγού του προωθημένου συνεργείου της 4ης ΕΠ και υπαξιωματικού αγνώστου μονάδος λέγοντάς του ότι εγένετο η κατανομή των οπλιτών εις τις μονάδες».

Λίγο πιο κάτω όμως στο ίδιο έγγραφο, καταγράφει πιο σημαντικά πράγματα από μια τηλεφωνική συνομιλία υπολοχαγού σε έναν… υπαξιωματικό. Συγκεκριμένα: « Εις περιοχήν ΚΕΣΑΝΗΣ συγκεντρώθηκαν 3.000 άνδρες. 13 χιλιόμετρα της Γέφυρας Κήπων και νοτίως της οδού Κωνσταντινούπολης- ΥΨΑΛΑ παρατηρήθηκαν υπό ταξιδιώτη (!!) 40 περίπου RΕΟ, 17 άρματα και 10 περίπου δίδυμα αντιαεροπορικά πυροβόλα και 3 RΕΟ, έμφορτα δι υλικών γεφυροκατασκευής» ( σ.σ. η ορθογραφία παραμένει ως έχει στο έγγραφο).

Η ΚΥΠ δεν είχε ιδέα

Και αμέσως μετά οι πράκτορες της τότε ΚΥΠ (που ήταν κυρίως στρατιωτικοί) ασχολούνται με την επιστράτευση. Σε έγγραφο επίσης του Α Κλάδου αναφέρεται ότι « εις περιοχήν αμέσως Ανατολικώς Κεσσάνης, εντός χαράδρας, ευρίσκεται χώρος επιστρατεύσεως της 4ης ΜΠ». Και εν συνεχεία: «ανώτεροι αξιωματικοί του Β΄ΣΣ εις συνομιλίαν των ανέφεραν περί γενικής επιστρατεύσεως ως και περί ταξιαρχίας, εις ήν παρουσίσθησαν 127 οπλίται και αναμένονται έτεροι 357».

Έγγραφα που αποδεικνύει ότι η ΚΥΠ δεν είχε ιδέα για την επιστράτευση και μάθαινε περί αυτής από ταξιδιώτες ή από συνομιλίες που υπέκλεπταν από ανώτερους αξιωματικούς του Β Σώματος Στρατού. Και το πιο τραγικό, δείχνουν τα έγγραφα με πόσο πρόχειρο τρόπο και χωρίς οργάνωση γινόταν τότε η επιστράτευση, σε περίοδο εθνικής τραγωδίας, μια μονάδα επιστράτευσης, μέσα σε… χαράδρα.