Η Λένα Διβάνη κυκλοφορεί, παρατηρεί, σχολιάζει, ερευνά, γράφει: Η συγγραφέας και καθηγήτρια στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (ως το 2022 όταν και παραιτήθηκε) έχει στο ενεργητικό της πλούσιο εκδοτικό έργο -μελέτες, δοκίμια, ιστορικά, μυθιστορήματα. Αντισυμβατική και φεμινίστρια, ανησυχεί για τους νέους, το πρόσωπο της σύγχρονης πολιτικής, τον λαϊκισμό και για το δημόσιο ελληνικό Πανεπιστήμιο. Μιλά στο ΒΗΜΑ Talks.

Βλέπετε κοινά στοιχεία των σύγχρονων πολιτικών με τους παλαιότερους;

Βλέπω, αν και είναι λίγο τραβηγμένο απ’ τα μαλλιά. Διότι αλλάζουν οι εποχές και είμαστε προϊόντα του καιρού μας. Ας πούμε πάντα, ο Χαρίλαος Τρικούπης μού θύμιζε τον Σημίτη σε πολλά σημεία. Είχε τα μπλοκάκια του στη Βουλή και κατέγραφε τα πάντα, τους υπουργούς του. Ήταν πολύ Σημίτης της εποχής του, λίγο ξένος με το εκλογικό σώμα. Τον κορόιδευαν πολύ τον Τρικούπη, άδικα, δεν ήταν καθόλου λαϊκιστής. Οι λαϊκιστές πάλι είναι ίδιοι, απλώς τώρα είναι επαγγελματίες, ξέρουν το αλφαβητάρι του λαϊκισμού -παλαιότερα ήταν αυθόρμητοι. Ο αντίπαλος του Τρικούπη, ο Δηλιγιάννης, που ήταν αρχιλογιστής και πολύ ταλαντούχος, όταν τον ρωτούσαν ποιο είναι το πρόγραμμά του, έλεγε «το αντίθετο του κυρίου Τρικούπη» -τόσο απλά. Κι ο κόσμος τσίμπαγε. Πολύ πικρή η διαπίστωση ότι ο κόσμος τσίμπαγε στο χειρότερο. Αυτό δεν μπορώ να το καταπιώ εύκολα.

Και συνεχίζει;

Ναι, μια χαρά συνεχίζει. Τώρα είναι η εποχή της άνθησης του λαϊκισμού. Το επόμενο μυθιστόρημά μου, αυτό που γράφω τώρα, είναι για τον λαϊκισμό. Θέμα του η άνοδος και η πτώση ενός λαϊκιστή ηγέτη -τόσο με ιντριγκάρει και με πονάει αυτό το θέμα. Γιατί πάντα το ένστικτό μου κι όλοι έχουμε ένστικτο, μας πηγαίνει στον βόθρο. Κρίμα να μην πηγαίνει σ’ έναν άξιο.

Πώς το εξηγείτε;

Το εξηγώ με βασικά ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Δηλαδή ο άνθρωπος θέλει απλές φράσεις, πιασιάρικες, δεν θέλει κόπο. Θέλει την άλλη μέρα να γίνει ένα θαύμα, ειδικά ο Έλληνας. Δεν θέλει να εργαστεί. Το βλέπουμε και με τα παιδιά, τώρα, που έχει κορυφωθεί αυτό το φαινόμενο, όλα θέλουν να γίνουν influencers. Δεν θέλουν ούτε να σπουδάσουν. Φυσικά τα βλέπουν όλα κωλυόμενα. Τα καταλαβαίνω τα παιδιά, γιατί είμαι κι απ’ έξω κι από μέσα, τα νοιώθω, τα πονάω. Έχουν ταυτίσει τη λέξη καριέρα με το δύσκολο, το αδύνατο -φαίνεται στη slang των νέων. Είναι τρομερή αυτή η ηττοπάθεια. Ζούμε στην εποχή του εύκολου. Σκέφτονται ότι αν δεν έχεις άκρες, αν δεν είσαι κάποιος, αφού δεν υπάρχει δικαιοσύνη, δεν υπάρχει τίποτα, άρα εγώ τι να κάνω; Θα πάω στο εύκολο.

«Τώρα τα παιδιά ξέρουν ότι δεν πρόκειται να κάνουν κάτι καλό. Είσαι γιος κάποιου, θα κάνεις -αλλά το σπρώξιμο σε ρίχνει»

Δεν ίσχυε αυτό στο παρελθόν;

Εμείς ήμασταν πιο τυχερή γενιά, μην το ξεχνάμε. Θυμάμαι ότι όταν εγώ τελείωνα το σχολείο, η μάνα μου δεν με είχε ρωτήσει «Τι θα κάνεις παιδί μου στην ζωή σου;». Δεν υπήρχε αυτή η αγωνία. Και μια φορά που με ρώτησε, μετά το πτυχίο, είπα εγώ «κάτι καλό». Ήξερα μέσα μου ότι κάτι καλό θα κάνω. Τώρα τα παιδιά ξέρουν ότι δεν πρόκειται να κάνουν κάτι καλό. Είσαι γιος κάποιου, θα κάνεις -αλλά το σπρώξιμο σε ρίχνει.

Και γι’ αυτό φεύγουν τα παιδιά στο εξωτερικό, για να νιώθουν πως ό,τι κάνουν, το κάνουν μόνα τους;

Ναι. Επίσης γιατί έξω υπάρχουν ευκαιρίες. Στο εξωτερικό, όπου βέβαια δεν είναι άγια μέρη -παντού παίζουν τα πάντα, δεν γίνεται αυτό το πράγμα το δικό μας, που πιάνει και στον ιδιωτικό τομέα. Καλά το ρουσφέτι να πιάνει στο δημόσιο, να πιάνει και στον ιδιωτικό τομέα; Είναι κυριολεκτικά ανωμαλία του καπιταλισμού. Δεν είναι δυνατόν ο άριστος να ανταγωνίζεται με τον πάτο και να κερδίζει ο πάτος. Όχι, αυτό δεν γίνεται. Αλλά στην Ελλάδα γίνεται, άνετα, χαλαρά. Και κανείς δεν ντρέπεται που διάλεξε τον πάτο. Δεν υπάρχει η έννοια της ντροπής. It is what it is… Το να πουλάς το κορμί σου δεν είναι ντροπή; Κάποιοι άνθρωποι δεν έχουν άλλη διέξοδο, αλλά δεν θα με πείσει κανείς ότι το να πουλάς το σώμα σου είναι η καλύτερη καριέρα. Γιατί έτσι πάει να βγει τώρα, ότι είναι μια καριέρα σαν τις άλλες.

Αφού παραιτηθήκατε απ’ το Πανεπιστήμιο, άλλαξε κάτι;

Δεν έχει αλλάξει εδώ και δύο αιώνες, θ’ αλλάξει τώρα; Δεν παρακολουθώ, αλλά ξέρω.

Μετανιώσατε;

Καθόλου. Δεν περνάω ούτε απ’ έξω. Ήταν ένα τραύμα. Μου λείπουν βέβαια τα παιδιά. Γιατί το ότι μιλούσα στα παιδιά και μπορούσα, όσο μπορούσα, μέσα σ’ ένα εξάμηνο, να διαμορφώσω κάποια πράγματα, μου λείπει. Και πιστεύω ότι μπορείς να σπείρεις άμα το θες -αυτή η ενέργεια βγαίνει, και τα παιδιά ανοίγουν. Προσπαθώ να το αναπληρώσω με συνεντεύξεις, παρουσίες στα σχολεία, δημόσιες ομιλίες, αλλά μου λείπει. Διατηρώ όμως επαφή με τους νέους.

«Αν η κυβέρνηση πραγματικά ήθελε να βοηθήσει την παιδεία, όπως λέει, θα βοηθούσε πρώτα το δημόσιο Πανεπιστήμιο και δεν θα το άφηνε να ρημάζει».

Που οφείλεται η παθογένεια του ελληνικού Πανεπιστημίου;

Η παθογένεια του ελληνικού Πανεπιστημίου είναι η παθογένεια της χώρας. Δηλαδή η ελίτ της χώρας που ήταν ενάντια στον Δημοτικισμό, ξεκινώντας απ’ το κίνημα του Δημοτικισμού, ήθελε να κρατήσει τα προνόμια για τον εαυτό της, τα παιδιά της, τους γνωστούς, την τάξη της. Να μην μιλάμε τη δημοτική, να μην καταλαβαίνει ο καθένας, αλλά να μιλάμε την καθαρεύουσα, εμείς, και να ξεχωρίζουμε απ’ τους άλλους. Κάτι που τα παιδιά δεν γνώριζαν. Αυτό είναι ζωτικής σημασίας να το εξηγήσεις στο παιδί. Εγώ αυτό ήθελα να καταλάβουν τα παιδιά -τι γίνεται, όχι ημερομηνίες. Και συνεχίζεται. Η ελίτ αντιστέκεται και κρατάει. Όταν το ΠΑΣΟΚ ανέβηκε στην εξουσία κι έκανε τον Νόμο Πλαίσιο, εντός του οποίου εμείς ζήσαμε, η διαφορά ήταν κορυφαία. Μου ’λεγαν οι παλιότεροι ότι ο καθηγητής ερχόταν με τα τσιράκια από πίσω του, που κουβαλούσαν τις τσάντες. Και στους οποίους ο καθηγητής, αν ήθελε, όταν ήθελε, μπορούσε να τους επιτρέψει ν’ ανέλθουν. Όταν αυτό έληξε ήταν σοκ γι’ αυτή την γενιά, μεγάλο βήμα. Αλλά όπως πάντα το παλαιό προσπαθεί να υπονομεύσει το καινούργιο, με άλλες μεθόδους, καινούργιες.

Τι πιστεύετε για τα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια;

Είναι το χάλι του αιώνα. Και είμαι πολύ εξοργισμένη γιατί είναι υποκριτική όλη αυτή η συζήτηση. Αν η κυβέρνηση πραγματικά ήθελε να βοηθήσει την παιδεία, όπως λέει, θα βοηθούσε πρώτα το δημόσιο Πανεπιστήμιο και δεν θα το άφηνε να ρημάζει. Και μετά, βεβαίως, να έκανε και ιδιωτικά πανεπιστήμια, αλλά με έλεγχο. Γιατί ξέρεις τι θα είναι τα ιδιωτικά πανεπιστήμια; Κάτι κουρελούδες. Δεν θα ’ρθει ούτε το Χάρβαρντ ούτε η Σορβόννη, ούτε τίποτα. Θα ’ρθουν κάτι funds και θα κάνουν κάτι ψευτομαθήματα. Κανείς δεν το λέει. Στόχος είναι τα λεφτά.

Στην Κύπρο όλο αυτό είναι business και το ’πιασαν αμέσως. Όλοι οι στόχοι που άκουσα ως τώρα έχουν να κάνουν με την οικονομία. Δηλαδή να μοιράσουμε τις σχολές σε διάφορες πόλεις, κάτι που είναι τελείως αντιεκπαιδευτικό, για να ζήσουν τα σουβλατζίδικα, τα ψιλικατζίδικα, τα νοίκια… Και αναρωτιέμαι. Έτσι θα κάνετε εκπαίδευση; Ψεύτες, ω ψεύτες. Δείτε τον προϋπολογισμό στην εκπαίδευση, τι λεφτά δίνουν… Μας δουλεύουν».

Δεν είναι υψηλό το επίπεδο κάποιων σχολών τουλάχιστον;

Έχουμε συνηθίσει να μην παίρνουμε τίποτα απ’ αυτό που δικαιούμαστε. Δεν είναι δυνατόν στην Νομική Σχολή να μην μπορεί να μπει ένα ανάπηρο παιδί -να ’χουν ανοίξει την πόρτα, να ’χουν βάλει ράμπα, να ’χουν πάρει το μηχάνημα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες και μετά να ’ναι κλεισμένη η πόρτα και χαλασμένο το μηχάνημα. Έχει καλούς καθηγητές γιατί είναι πρεστίζ-σχολή, απ’ τις καλύτερες, η πιο παλιά της χώρας. Είναι δυνατόν να μην είχε Βιβλιοθήκη η Νομική μέχρι πρότινος; Τι λέμε τώρα; Υπάρχει βρωμιά, δεν μπορεί να μπει ο ανάπηρος, μπορούν να σε δείρουν: Αυτό δεν είναι σχολή. Είναι ζούγκλα που άμα μπορώ επιβιώνω. Απλώς δεν περιμένουμε τίποτα απ’ το κράτος. Και μετά αναρωτιούνται αφού είναι τόσο χάλια το ελληνικό Πανεπιστήμιο, γιατί όταν πάνε τα παιδιά έξω, τα καταφέρνουν τόσο καλά. Γιατί έχουν ζήσει την ζούγκλα και μόλις βρεθούν εκεί είναι λουξ. Έχουν συνηθίσει στα χειρότερα και είναι οι καλύτεροι. Δυστυχώς δεν γίνεται καμία προσπάθεια να διορθωθούν τα πράγματα.

Πώς βλέπετε τις εξελίξεις στην αριστερά;

Η κατάσταση δεν με εξέπληξε κι ας ήταν λίγο σόκινγκ. Γιατί όταν έχεις τόσες τρύπες θα μπει μέσα ο σκόρος. Είναι χαρακτηριστικό ότι αυτό δεν γίνεται στο ΠΑΣΟΚ, μ’ όλα του τα προβλήματα. Είδα έναν διάλογο αξιοπρεπέστατο. Δεν έγιναν ρόμπα. Η αριστερά, και κλαίω που το λέω, έγινε μαύρη ρόμπα. Γιατί; Γιατί δεν υπήρχαν δομές, κομματικές, κόμμα. Αυτό το κόμμα του 3% έφτασε ψηλά ευκαιριακά και ψεύτικα. Χτίστηκε στον αέρα, ούτε κομματικές οργανώσεις ούτε νεολαία ούτε τίποτα.

«Πιστεύω ότι ο Κασελάκης ξεπέρασε τη λεπτή γραμμή μεταξύ χαριτωμένου και γελοίου».

Ο Στέφανος Κασσελάκης;

Βρίσκω ότι είναι καταπληκτική περίπτωση. Έναν τέτοιο ήρωα έψαχνα και μου τον έστειλε ο θεός. Όχι, η έμπνευση για το βιβλίο μου δεν ήταν ο Κασσελάκης, ήταν συνολική, πανευρωπαϊκή, παγκόσμια. Γιατί τρέμω μ’ αυτό που πάει να γίνει. Ο Μπόρις Τζόνσον ήταν ο πρώτος που εμφανίστηκε. Είναι ανέκδοτο ο Κασσελάκης… Αν ήμουν ένας παραδοσιακός αριστερός άνθρωπος και έσκαγε το φαινόμενο Κασσελάκη, θα ’χα μείνει άφωνος.

Κατάφερε όμως να κάνει αποδεκτή την ομοφυλοφιλία…

Έχω θεωρία γι’ αυτό. Ο κόσμος τον αποδέχθηκε επειδή ο Κασσελάκης είναι so manely. Μπορεί να είναι γκέι αλλά είναι άντρας 100%. Αν είχε θηλυκότητα ούτε το κατώφλι δεν θα περνούσε. Φυσικά έκανε ένα πολύ καλό ο Κασσελάκης χωρίς να ξέρω αν το επεδίωξε ή όχι. Νομιμοποίησε στα μάτια των Ελλήνων ότι μπορεί να είναι γκέι, να ’χει παντρευτεί ένα καλό παιδί, να ζουν κανονικά σαν άνθρωποι κ.λ.π. Αυτό του το δίνω.
Απλώς εγώ πιστεύω ότι ο Κασελάκης ξεπέρασε τη λεπτή γραμμή μεταξύ χαριτωμένου και γελοίου -χρειάζεται μεγάλη ισορροπία.

Διάρκεια του δίνετε;

Ο Κασσελάκης είναι απ’ τα θαύματα της μιας ημέρας. Δεν κρατάνε. Ποιος λαϊκιστής κράτησε; Ο λαϊκιστής στηρίζεται στο ότι λέει ό,τι να ’ναι, απλά για να τον καταλάβει ο κόσμος, γεμάτος ελπίδα ότι θα τα καταφέρει. Φυσικά δεν μπορεί να τα καταφέρει και πέφτει.

Γυναίκες και πολιτική: Βλέπετε πρόοδο;

Παρακολουθώ τις γυναίκες με τρυφερότητα και στεναχώρια. Είναι καινούργιες, έχουν να μάθουν το παιχνίδι. Βάλλονται και συχνά δεν βοηθάνε ούτε οι ίδιες τον εαυτό και φυσικά δεν τις βοηθάνε και οι άλλες γυναίκες, παραδοσιακά. Γιατί αυτή είναι η επιτυχία του συστήματος. Βάζει την ίδια περιθωριοποιημένη ομάδα να πολεμάει τον εαυτό της. Το βλέπεις στα social -παντρεύτηκε ο Βουτσάς, και οι άντρες γράφουν μπράβο, μάγκας… Αν τολμήσει μια γυναίκα να παντρευτεί έναν άντρα είκοσι χρόνια μικρότερο κι όχι 40-50, πρώτες οι γυναίκες είναι αυτές που τις κρίνουν. Γιατί; Γιατί έχουμε καταπιεί, κάθε ομάδα, τη μειονεξία με την οποία μας ποτίζουν.

«Εγώ γράφω γιατί αυτό είναι το αμόρε μου».

Γιατί γράφετε; Ο κόσμος διαβάζει;

Ο κόσμος δεν διαβάζει πάνω από ένα λεπτό. Εγώ γράφω γιατί αυτό είναι το αμόρε μου. Γιατί επιμένεις στον έρωτα; Επειδή δεν μπορείς χωρίς.
Η αλήθεια είναι ότι ανήκω στους συγγραφείς που διαβάζονται, αλλά και να μην συνέβαινε αυτό, εγώ πάλι θα έγραφα. Γιατί όταν γράφω αισθάνομαι τέλεια, φτιάχνω έναν κόσμο όπως τον θέλω, αγνοώ αυτόν τον ψεύτη κόσμο και περνάω φίνα. Γιατί να μην το κάνω λοιπόν; Ούτε κεφάλαια θέλουμε ούτε επενδύσεις.

Τι αφορά στο νέο σας βιβλίο;

Πρόσφατα άρχισα. Έκανα πολύ καιρό έρευνα. Αν και είναι μυθοπλασία κρύβει μέσα του ένα δοκίμιο. Δύσκολο, γιατί υπάρχει η πραγματικότητα γύρω μας, και πρέπει να αρθεί πάνω απ’ την πραγματικότητα -που σε ξεπερνάει. Ο Κασσελάκης ξεπερνάει τη φαντασία κάθε μυθιστοριογράφου.
Αν είχα εφεύρει εγώ αυτόν τον ήρωα, όλοι θα έλεγαν, «μα είσαι σοβαρή». Εννοείται ότι η ζωή ξεπερνάει την τέχνη. Φοβάσαι να προσθέσεις στο βιβλίο σου ένα πραγματικό περιστατικό που συνέβη γιατί είναι απίστευτο, ενώ αυτά που φτιάχνεις εσύ φροντίζεις να τα κάνεις πιστευτά. Η ζωή είναι πιο ευφάνταστη.

Τα παλιά στερεότυπα αντικαταστάθηκαν με νέα;

Ζούμε πολύ ενδιαφέρουσα εποχή. Ως κοινωνική επιστήμονας ενθουσιάζομαι, ως άνθρωπος τρέμω. Έχουμε πολύ υλικό. Αλλάζει δραματικά η αντίληψη που έχουμε για τον κόσμο. Το ΑΙ που μπαίνει στην ζωή μας θα την αλλάξει ακόμα πιο δραματικά. Κάποτε είχαμε τις βεβαιότητες ότι αυτό είναι ψέμα και το άλλο αλήθεια. Μπορεί και να μην ίσχυε αλλά εμείς είχαμε ψυχικά αυτή την βεβαιότητα -ήταν πολύ ηρεμιστικό. Τώρα δεν ξέρεις. Οπότε απαιτείται μεγαλύτερη ωριμότητα, συγκέντρωση. Δύσκολη εποχή αλλά πολύ ενδιαφέρουσα. Παλιά έλεγες αυτό το λέει το «Μακελειό», δεν το διαβάζω. Το λέει το «Βήμα», η «Καθημερινή», το διαβάζω. Τώρα μπορεί να υπεισέλθει και στην «Καθημερινή»….

Η έλλειψη αντιπολίτευσης σας προβληματίζει;

Αυτό είναι το δράμα της χώρας, που δεν έχει ξανασυμβεί. Αλλά δεν έχει ξανασυμβεί και τέτοια ακραία χειραγώγηση του Τύπου. Εδώ συμβαίνουν ακραία πράγματα. Δεν έχει ξανασυμβεί τόσο ακραία παρακολούθηση και άρα εκβιασμός όλων. Όμως δεν κουνιέται φύλλο. Αυτό έχει ξανασυμβεί ποτέ; Κινδυνεύει η δημοκρατία, καθαρά πράγματα. Και δεν έχουμε κάτι άλλο.

Η ακροδεξιά είναι ένας κίνδυνος;

Έγινε μια μεγάλη έρευνα απ’ την Διανέωσις όπου έλεγε, αν δεν απατώμαι, ότι πάνω απ’ το 70% του κόσμου δήλωσε ότι θέλει σοσιαλδημοκρατία. Που είναι; Και το ΠΑΣΟΚ παίρνει 15%… Δεν βλέπουν κάτι να το εκφράζει. Μένει λοιπόν η Νέα Δημοκρατία που ισχυρίζεται ότι ξέρει τη δουλειά, οπότε πάμε σ’ αυτόν που ξέρει τη δουλειά, και μάλιστα υπερβολικά καλά, για να βρεθούμε στο τίποτα. Κι αυτό με ανησυχεί. Γιατί έτσι διατηρεί τον εαυτό της στην εξουσία, σαν να μην υπάρχει τίποτα απέναντι. Είμαστε σε κομβικό σημείο. Είναι όλοι ανασφαλείς.

«Κινδυνεύει η δημοκρατία, καθαρά πράγματα. Και δεν έχουμε κάτι άλλο».

Αλλά επειδή δεν σηκώνει κενά ούτε η φύση ούτε η πολιτική ούτε τίποτα θα εμφανιστεί μια απάντηση. Μπορεί να πάρει καιρό. Τώρα υπάρχει δυστοκία Αλλά δεν γίνεται αυτό να συνεχιστεί. Δεν λέω, ωραίο να πληρώνεις τον Τύπο για ν’ ακούς αυτό που σε συμφέρει, αλλά υπάρχει κι η ζωή. Γιατί όταν πας στο σούπερ-μάρκετ, κι εγώ που είμαι εύπορη, σκέφτομαι τι ν’ αγοράσω -μεγάλο πρόβλημα. Ο φτωχός, που είναι το 60%, με παιδιά στο σχολείο, έχει φρικάρει. Εγώ είμαι ο εαυτός μου, μπορώ να κάνω και δίαιτα. Οπότε ό,τι και να του λες εσύ, ότι πάμε καλά, ότι υπάρχει ανάπτυξη, δεν το βλέπει γιατί δεν το ζει. Και αυτές οι δημοσκοπήσεις που βλέπουμε εμένα δεν με πείθουν. Και εάν είναι αληθινά αυτά τα νούμερα ότι η Νέα Δημοκρατία είναι γύρω στο 30%, είναι επειδή δεν υπάρχει κάποιος απέναντι. Ποιον να βάλω; Θα διαλυθεί το κράτος τελείως. Τουλάχιστον μ’ αυτούς δεν διαλυόμαστε -κυβερνώμεθα».

Και φτάνουμε στη βία…

Η βία είναι συνάρτηση όλων αυτών. Και τα παιδιά είναι οι πιο ευαίσθητοι δέκτες. Και τι βλέπουν; Το μόνο που σκέφτονται οι γονείς, οι δάσκαλοι είναι η τιμωρία τους και όχι τι έφταιξε. Δεν σκέφτονται ότι τα παιδιά βλέπουν τα μούτρα μας και τα μούτρα μας είναι αηδιαστικά. Βλέπουν γονείς να προσπαθούν να ρίξουν τους φίλους τους για να πάρουν τη δουλειά, βλέπουν να ξεπουλιούνται όλα, βλέπουν τους πολιτικούς να λένε ανερυθρίαστα ψέματα… Οπότε σου λένε «π… άνα όλα». Τι περνάει εδώ; Το δίκιο του ισχυρότερου. Οπότε θα γίνω εγώ ο ισχυρότερος. Θα πλακώνω όποιον βρω.

Και η βία στις γυναίκες;

Πάντα τρώγανε ξύλο οι γυναίκες, τώρα τις σκοτώνουν κιόλας. Γιατί; Γιατί τώρα αντιδρούν. Πριν τρώγανε το ξύλο, έκαναν την πάπια, δεν το λέγανε σε κανέναν… Τώρα και μιλάνε, και αντιδρούν και πάνε να φύγουν. Και τις σκοτώνουν. Αυτό είναι το θλιβερό. Αλλά φαίνεται ότι κάτι αλλάζει. Και τα κοριτσάκια στα σχολεία που πηγαίνω είναι συνειδητοποιημένα. Κι αυτό είναι πολύ καλό. Το #metoo άλλαξε τον κόσμο. Ξεκίνησε από κάτι απλό -ένας έκφυλος, πολύ διεστραμμένος παραγωγός στο Χόλιγουντ. Και μίλησαν δύο άνθρωποι -γεια στο στόμα τους. Αυτό έφερε ένα τσουνάμι. Είχαμε τύχη που αυτό το τσουνάμι προκλήθηκε από ηθοποιούς. Πήρε διαστάσεις, πήγε σε πρωινάδικα. Χρωστάμε μεγάλο ευχαριστώ στα πρωινάδικα -ποτέ δεν φανταζόμουν ότι θα το’λεγα εγώ αυτό…

Και είμαι αισιόδοξη, είναι κι η φύση μου τέτοια. Είμαι αισιόδοξη για τις γυναίκες, για τα άτομα με αναπηρία, για την LGBTQ κοινότητα, για όλες τις ακραία περιθωριοποιημένες ομάδες. Αυτό που δεν θέλω και απεύχομαι είναι να γίνουμε στρατόπεδα. Ν’ αρχίσουν δηλαδή οι γυναίκες να λένε τα χειρότερα για τους άντρες. Κι αυτοί είναι θύματα μ’ έναν άλλον τρόπο. Πρέπει λίγο να καταλάβουμε ο ένας τον άλλο τώρα που υπάρχει ορατότητα.
Κι επειδή είμαι γυναίκα και έχω ζήσει και υποστεί ως γυναίκα αυτά που υφίστανται άλλες γυναίκες, πραγματικά χαίρομαι πολύ γιατί γίνεται δουλειά.

*Κεντρική φωτό: Δημήτρης Καπάνταης