Στις 5 Νοεμβρίου όλα τα βλέμματα στον πλανήτη θα είναι κυριολεκτικά στραμμένα στην Ουάσινγκτον. Εμμεσα ή άμεσα η εκλογική αναμέτρηση της Τρίτης θα επηρεάσει τις ζωές όλων μας. Αλλωστε, ανάμεσα στις ιδιότητες μιας υπερδύναμης βρίσκεται και η ιδιαιτερότητα το εκλογικό της αποτέλεσμα να έχει παγκόσμιο αποτύπωμα. Αναμφίβολα, η αλλαγή προέδρου στον Λευκό Οίκο θα επηρεάσει τη χώρα και την περιοχή μας, πόσο, όμως, και πώς;
Τα τελευταία χρόνια σε Αθήνα και Ουάσινγκτον κυριαρχεί η συναντίληψη ότι οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις βρίσκονται στο καλύτερο επίπεδο που ήταν ποτέ. Πρόκειται για μία συναντίληψη διαρκείας, αφού ίσχυε τόσο την Προεδρία Τραμπ όσο και εκείνη του σημερινού Προέδρου Μπάιντεν, αλλά και επί διαφορετικών ελληνικών κυβερνήσεων. Επιπλέον και οι δύο πλευρές επιβεβαιώνουν τις προοπτικές για περαιτέρω εμβάθυνση και διεύρυνση των διπλωματικών, στρατιωτικών, οικονομικών και εκπαιδευτικών σχέσεων ανάμεσα στις δύο χώρες. Μπορεί το επίπεδο των ελληνοαμερικανικών σχέσεων ή η πολιτική των ΗΠΑ σε ό,τι μας αφορά στη νοτιοανατολική Μεσόγειο να αλλάξει με την εκλογή νέου προέδρου; Η σταθερή βελτίωση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων με δύο διαδοχικές προεδρίες και εναλλαγή κομμάτων στην προεδρία των ΗΠΑ δείχνει ότι το εξαιρετικό επίπεδο των σχέσεων δεν απειλείται άμεσα από το αν ο Λευκός Οίκος θα περάσει στους κόκκινους ή θα παραμείνει στους μπλε του αμερικανικού πολιτικού συστήματος.
Οι σχέσεις ανάμεσα σε άλλα καθορίζονται από παράγοντες που σχετίζονται με τα αμερικανικά και ελληνικά συμφέροντα στην περιοχή μας, την πόλωση στο διεθνές στρατηγικό περιβάλλον, τις ισορροπίες στο περιφερειακό μας υποσύστημα. Αλλαγές σε αυτές τις μεταβλητές δύνανται να επηρεάσουν τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις. Επιπλέον, όπως αποδείχθηκε τα τελευταία χρόνια με καλύτερο παράδειγμα τη νομοθεσία για τον EastMed Act το 2019 ή την επιβολή κυρώσεων CAATSA στην Τουρκία, όλες οι αποφάσεις δεν είναι στα χέρια του προέδρου. Το Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών αποτελεί σημαντικό παράγοντα στη λήψη αποφάσεων για την αμερικανική εξωτερική πολιτική. Η εκλογή γερουσιαστών και βουλευτών που υποστηρίζουν τις ελληνικές θέσεις και βρίσκονται κοντά στην ελληνική ομογένεια ή είναι μέλη της είναι εξίσου σημαντική.
Επίσης, αξιοσημείωτη είναι η συμβολή του διπλωματικού προσωπικού και από τις δύο χώρες. Η επίτευξη της χρυσής εποχής για τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις είναι συνυφασμένη με τη θητεία του Τζέφρι Πάιατ στην Ελλάδα και της σημερινής υφυπουργού Εξωτερικών, Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου, στην Ουάσινγκτον. Στο οικοσύστημα των ελληνοαμερικανικών σχέσεων ξεχωριστό ρόλο διαδραματίζουν οι οργανώσεις της ομογένειας και ιδιαίτερα εκείνες που ασκούν συστηματικά lobbying, όπως το Hellenic American Leadership Council και Ελληνες που ζουν και εργάζονται στην Ουάσινγκτον, όπως οι διαπιστευμένοι στον Λευκό Οίκο και στο Κογκρέσο δημοσιογράφοι. Συνεπώς, το τοπίο διαμόρφωσης της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής περιλαμβάνει πολλές μεταβλητές πέραν του προέδρου και είναι σύνθετο.
Ωστόσο, υπάρχουν ζητήματα που μπορούν να επηρεάσουν τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις έμμεσα αλλά σημαντικά. Το πρώτο αφορά στην γενικότερη κατεύθυνση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Η νυν αντιπρόεδρος Χάρις αναμένεται να ακολουθήσει μία προβλέψιμη και πολυμερή εξωτερική πολιτική. Αντίθετα, ο τέως πρόεδρος Τραμπ είναι περισσότερο απρόβλεπτος και στην προηγούμενή του θητεία προτίμησε τη μονομέρεια ως μέρος του δόγματος MAGA (Make America Great Again). Η επιλογή ανάμεσα σε πολυμερή και μονομερή διπλωματία μας αφορά άμεσα, τόσο για τη συνεργασία ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ενωση, όσο και σε ό,τι αφορά το ΝΑΤΟ. Το δεύτερο ζήτημα είναι άμεσα συνδεδεμένο με το πρώτο και έχει να κάνει με τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Αργά ή γρήγορα αναμένουμε οι ΗΠΑ να προωθήσουν μία διπλωματική λύση. Σε αυτή την προοπτική φαίνεται ότι η Χάρις θα ακολουθήσει μία θεσμική και πολυμερή προσέγγιση σε συνεργασία με τους ευρωπαίους συμμάχους, ενώ ο Τραμπ θα προτιμήσει την προσωπική διπλωματία και μια πιο άμεση προσέγγιση. Η Ευρωπαϊκή Ενωση και η Ελλάδα προφανώς δεν είναι καθόλου προετοιμασμένες για το δεύτερο ενδεχόμενο και είναι κάτι που θα πρέπει να εξεταστεί άμεσα.
Το τρίτο ζήτημα έχει να κάνει με την ανατολική μεσόγειο και τις σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία. Προφανώς σε αυτό το μέτωπο οι εξελίξεις εξαρτώνται και από την Τουρκία, ωστόσο υπάρχει ένα κρατούμενο εδώ από την προηγούμενη θητεία Τραμπ και είναι η συμπάθεια του για ισχυρούς και ενίοτε αυταρχικούς ηγέτες, όπως ο Ερντογάν και η άμεση μεταξύ τους επικοινωνία. Σε άλλα ζητήματα, όπως ο πόλεμος στη Γάζα ή η στάση των ΗΠΑ απέναντι στην Κίνα, οι διαφορές θα είναι περισσότερο στο στυλ στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής, παρά στην ουσία της.
Σε κάθε περίπτωση ο μέσος αμερικανός ψηφοφόρος δεν θα ψηφίσει έχοντας κατά νου την αμερικανική εξωτερική πολιτική, αλλά πρωτίστως την αμερικανική οικονομία και δευτερευόντως ταυτοτικά και ιδεολογικά ζητήματα. Αυτοί οι δύο τομείς θα κρίνουν το αποτέλεσμα. Την ίδια στιγμή στις 6 Νοεμβρίου η Ελλάδα και όλη η Ευρώπη θα ξυπνήσει αναμένοντας εάν στον Λευκό Οίκο από τον Ιανουάριο θα βρίσκεται η Χάρις με ευήκοα ώτα προς εταίρους και συμμάχους ή ο Τραμπ με την παγιωμένη του αποστροφή για τους διεθνείς θεσμούς και την ξεκάθαρη προτίμηση στην προσωπική διπλωματία.
Ρεβέκκα Παιδή, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Το κείμενο διατέθηκε για δημοσίευση σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Διεθνών Ευρωπαϊκών και Αμυντικών Αναλύσεων του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
