Είναι ίσως από τις ελάχιστες φορές μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ανησυχούν τόσο πολύ για το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών το οποίο κρίνεται κομβικό. Οι ευρωπαίοι σύμμαχοι των ΗΠΑ βιώνουν σήμερα στα άμεσα σύνορά της Ενωσης δύο σοβαρές πολεμικές αναμετρήσεις. Η μια αφορά την εισβολή μιας πυρηνικής μεγάλης δύναμης σε μια μη πυρηνική χώρα. Η δεύτερη αφορά την εντεινόμενη, πολύπλευρη και εξόχως αποσταθεροποιητική σύρραξη στη Μέση Ανατολή. Οι εκλογές του Νοεμβρίου 2024 βρίσκουν τη διατλαντική σχέση σε μια στιγμή κατά την οποία ο αμερικανικός ηγετικός ρόλος, ιστορικά ο μεταρρυθμιστικός καταλύτης σε πρωτοβουλίες για τη διασφάλιση της ευρωπαϊκής ασφάλειας και άμυνας, δείχνει να απεμπολείται από τις ΗΠΑ.
Θα δώσουν άραγε οι εκλογές της 5ης Νοεμβρίου το έναυσμα για μια συνεργατική και πιο ανταποδοτική σχέση μεταξύ ΗΠΑ και ευρωπαίων εταίρων ώστε οι δεύτεροι να στηριχθούν στην θωράκισή τους, όχι πολύ δυναμική για την ώρα, απέναντι στις νέες και πολυσχιδείς προκλήσεις, εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας οικοδομώντας παράλληλα τις προϋποθέσεις μιας αμυντικής συνεργασίας με όρους αξιόπιστης αποτροπής; Η απουσία ενός ηγετικού μεταρρυθμιστικού δρώντα στην Ενωση εξακολουθεί να καθιστά το ρόλο των ΗΠΑ καθοριστικό. Θα εξελιχθεί άραγε αυτή η σχέση τα επόμενα χρόνια με όρους εποικοδομητικής ανταπόδοσης για όλους ή θα απαιτήσει την αλλαγή υποδείγματος; Δηλαδή, θα προχωρήσει η διατλαντική σχέση προς έναν πολύ-τομεακό συντονισμό που θα προσφέρει αποτροπή στη διατλαντική ασφάλεια και άμυνα; Διαφορετικά, μια μοναχική Ενωση ίσως εξαναγκαστεί να αλλάξει υπόδειγμα στρεφόμενη στην οικοδόμηση μιας «στρατηγικής κυριαρχίας» που ίσως κινδυνεύσει να ενσωματώσει στρεβλώσεις στη βιασύνη της να την προσφέρει στους ευρωπαίους πολίτες.
Οι θέσεις που προασπίζουν οι δύο υποψήφιοι για τις διατλαντικές σχέσεις δείχνουν την τάση των δυο παραπάνω σεναρίων, αν και στην περίπτωση του Ντόναλτ Τραμπ, η προηγούμενη εμπειρία της απρόβλεπτης αντιθεσμικής συμπεριφοράς μπορεί να διαψεύσει τα δεδομένα. Οι δυο υποψήφιοι έχουν σχεδόν διαμετρικά αντίθετα πολιτικά προφίλ, αν και η μικρή διακύμανση στην πρόθεση ψήφου δείχνει ότι ο νικητής ή η νικήτρια θα τείνει να αμβλύνει τις μεγάλες διαφορές τους, πιθανώς διατηρώντας την ένταση στις διατλαντικές εμπορικές σχέσεις, υποδεικνύοντας ωστόσο μια πιο αποφασιστική και όχι μηδενιστική στάση τόσο απέναντι σε συνεργάτες και συμμάχους όσο και απέναντι σε ανταγωνιστές και εχθρούς αποφεύγοντας ανυπέρβλητες ρήξεις.
Ως προς τη στάση του Ντόναλτ Τραμπ στην εξωτερική πολιτική γνωρίζουμε ότι ασπάζεται τη «συντηρητική – απομονωτική» πλευρά του αμερικανικού πολιτικού φάσματος. Κατά συνέπεια, θεωρεί τις διακρατικές συμμαχίες και τους διεθνείς οργανισμούς ως πεδία αχρείαστης «εμπλοκής» της ελεύθερης προβολής των αμερικανικών συμφερόντων. Επομένως, προτάσσει τη μονομέρεια στην άσκηση της αμερικανικής πολιτικής. Δηλαδή, οι αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής για σειρά θεμάτων θα λαμβάνονται αγνοώντας αν προκαλούν σοβαρές δυσαρέσκειες σε συμμάχους και φιλικές χώρες.
Από την άλλη πλευρά η Κάμαλα Χάρις μπορεί να μην έχει σοβαρές περγαμηνές στην εξωτερική πολιτική, έχει όμως σημαντικούς συμβούλους με γνωστά φιλοευρωπαϊκά εχέγγυα, ενώ η ίδια είναι εξόχως θεσμική υιοθετώντας γρήγορα τις πληροφορίες και τις θέσεις. Εχει εκφραστεί έντονα υπέρ του διεθνούς δικαίου και των ανθρωπίνων ελευθεριών και δικαιωμάτων και της πολυμερούς συνεργασίας, ενώ εμφανίζεται έντονα επικριτική στις αυταρχικές κυβερνήσεις. Επίσης, υποστηρίζει διεθνείς πολιτικές ενάντια στην κλιματική αλλαγή. Δηλώνει ρητά την υποστήριξή της στους διεθνείς οργανισμούς και τη δέσμευση της Ουάσιγκτον στην Ατλαντική Συμμαχία σε μια εξόχως δύσκολη διεθνή συγκυρία όπου η συνεργασία και ο συντονισμός μεταξύ συμμαχικών κρατών αλλά και η δημιουργία συνεργατικών κρατικών σχημάτων για την αντιμετώπιση πολιτικών, οικονομικών και τεχνολογικών προκλήσεων θεωρείται επιτακτική.
Ανάλογα με το ποια πολιτική προσωπικότητα θα εξασφαλίσει τη θέση της στο Λευκό Οίκο, θα δώσει και τη συγκεκριμένη απόχρωση στις πτυχές της διεθνούς πολιτικής που αφορούν τη διατλαντική σχέση. Αυτές οι πτυχές καλύπτουν κυρίως την αμερικανική ηγετική θέση στο ΝΑΤΟ, ως καταλύτη δέσμευσης στην Ευρωπαϊκή ασφάλεια και άμυνα, η οποία έχει ήδη επανατοποθετηθεί στη βάση της αμερικανικής στροφής προς τον Ινδο-ειρηνικό, τη διατήρηση μιας διεθνούς τάξης βασισμένης σε κανόνες, την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, και το σημαντικότερο, τη στάση απέναντι στις αναθεωρητικές αυταρχικές κυβερνήσεις.
Φωτεινή Μπέλλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Διεθνών Σχέσεων, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Το κείμενο διατέθηκε για δημοσίευση σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Διεθνών Ευρωπαϊκών και Αμυντικών Αναλύσεων του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
