Ενα κτενοφόρο (γνωστό ως comb jelly, σαν μικρό είδος μέδουσας που εντοπίζεται σε θάλασσες και ωκεανούς ανά τον κόσμο) αποκαλύφθηκε ότι διαθέτει την πρωτόγνωρη ιδιότητα της αντίστροφης ανάπτυξης – γερνά και ξαναγίνεται πάλι νέο. Το εύρημα αυτό που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) μαρτυρεί πολλά και άγνωστα ως σήμερα για την πλαστικότητα του κύκλου ζωής των ζώων, δείχνοντας ότι οι οργανισμοί «Μπέντζαμιν Μπάτον» μπορεί να είναι πιο κοινοί από ό,τι νομίζουμε.
Το «κλειστό κλαμπ» της αντίστροφης ανάπτυξης
Ο κύκλος ζωής των ζώων ακολουθεί σε γενικό πλαίσιο ένα συγκεκριμένο μοτίβο: γέννηση, ανάπτυξη, αναπαραγωγή και θάνατος ώστε να ανοίγει ο δρόμος για την επόμενη γενιά. Μόνο ελάχιστα είδη παρεκκλίνουν από αυτή τη γενική αρχή: το πιο γνωστό παράδειγμα είναι η «αθάνατη μέδουσα» Turritopsis dohrnii, η οποία μπορεί να γυρίσει πίσω τον χρόνο και να μετατραπεί από ενήλικη μέδουσα ξανά σε πολύποδα. Σε αυτό το κλειστό κλαμπ της αντίστροφης ανάπτυξης και του «ελαστικού» κύκλου ζωής μόλις μπήκε και το κτενοφόρο Mnemiopsis leidyi.
Χρησιμοποιώντας μια «μηχανή του χρόνου»
«Η νέα μελέτη αλλάζει τα όσα γνωρίζουμε για την πρώιμη ανάπτυξη των ζώων ανοίγοντας καινούργιους δρόμους για την έρευνα της πλαστικότητας του κύκλου ζωής. Το γεγονός ότι εντοπίσαμε ένα νέο είδος που χρησιμοποιεί αυτή την περίεργη ‘μηχανή του χρόνου’ γεννά συναρπαστικά ερωτήματα σχετικά με το πόσο εξαπλωμένη είναι αυτή η ικανότητα στο δέντρο της ζωής των ζώων» ανέφερε ο Χοάν Σότο-Ανχελ, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Μπέργκεν ο οποίος ήταν ο πρώτος συγγραφέας της μελέτης.
Τυχαία ανακάλυψη
Η ανακάλυψη του νέου είδους «Μπέντζαμιν Μπάτον» έγινε κατά τύχη. Ενόσω ο δρ Σότο-Ανχελ παρατηρούσε ζώα στο εργαστήριο είδε ότι ένα ενήλικο κτενοφόρο είχε εξαφανιστεί από μια δεξαμενή και φαινόταν ότι είχε αντικατασταθεί από μια προνύμφη. Καθώς ήταν περίεργος να δει αν επρόκειτο για τον ίδιο οργανισμό, ο ίδιος και ο Πάουελ Μπάρκχαρντ, επικεφαλής στο Κέντρο Michael Sars του Πανεπιστημίου του Μπέργκεν σχεδίασαν πειράματα προκειμένου να αναπαραγάγουν την πιθανή αναστροφή της ανάπτυξης σε ελεγχόμενες συνθήκες.
Αργή μεταμόρφωση
Είδαν ότι όταν κτενοφόρα Mnemiopsis leidyi εκτέθηκαν στο στρες της έλλειψης τροφής αλλά και του τραύματος εμφάνισαν την εκπληκτική ικανότητα να περνούν από την ενήλικη μορφή τους στο στάδιο της προνύμφης. «Το να γινόμαστε μάρτυρες του πώς τα ενήλικα Mnemiopsis leidyi έκαναν αργά τη μετάβαση προς μια τυπική προνύμφη cydippid (σ.σ. όπως ονομάζονται οι προνύμφες των κτενοφόρων με το όνομα να βγαίνει από την Κυδίππη, μια από τις Νηρηίδες) ήταν απλά εκπληκτικό» ανέφερε ο δρ Σότο-Ανχελ και προσέθεσε ότι «μέσα σε μερικές εβδομάδες άλλαξαν τα μορφολογικά χαρακτηριστικά τους ενώ είχαν και εντελώς διαφορετική συμπεριφορά σε ό,τι αφορούσε το πώς τρέφονταν, τυπική μιας προνύμφης cydippid».
Ενα αρχαίο μοντέλο για τη μελέτη του κύκλου της ζωής
Η νέα μελέτη τοποθετεί το Mnemiopsis leidyi μεταξύ των πολύτιμων μοντέλων για μελλοντική έρευνα στην αναπτυξιακή βιολογία και τη γήρανση. Με δεδομένο ότι τα κτενοφόρα ανήκουν στους πρώτους οργανισμούς, τα καινούργια ευρήματα μαρτυρούν ότι η αντίστροφη ανάπτυξη μπορεί να αποτελεί ένα αρχαίο χαρακτηριστικό στο ζωικό βασίλειο. «Αυτό το εκπληκτικό εύρημα θα ανοίξει την πόρτα για πολλές σημαντικές ανακαλύψεις. Θα είναι ενδιαφέρον να αποκαλύψουμε τον μοριακό μηχανισμό που οδηγεί στην αντίστροφη ανάπτυξη καθώς και το τι συμβαίνει στο νευρικό δίκτυο του ζώου κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας μεταφοράς πίσω στον χρόνο του κύκλου ζωής του» σημείωσε ο δρ Μπάρκχαρντ.
