Με τη ματιά της Έλενας Καρακούλη και τους Νίκο Ψαρρά και Μάρκο Παπαδοκωνσταντάκη στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, το «True West» του Σαμ Σέπαρντ, υποψήφιο για βραβείο Πούλιτζερ και μια από τις πολυαναμενομένες παραστάσεις της σεζόν, παρουσιάζεται αυτή τη σεζόν από το Θέατρο του Νέου Κόσμου, στο Θέατρο Χώρα.
Μετά το επιτυχημένο ανέβασμα του μπεργκμανικού δράματος «Σκηνές από ένα γάμο», η Έλενα Καρακούλη, συγγραφέας, δραματουργός και σκηνοθέτις, μας εισάγει στο σύμπαν των αντιηρώων του Σέπαρντ που ξιφουλκούν με λύσσα, υπό το βάρος δυσλειτουργικών οικογενειακών δεσμών και το βάρος του αμερικανικού ονείρου.
Το σκηνικό αναδύει ζέστη…ερήμου Καλιφόρνιας και δηλωμένη αντιπαλότητα που θα οδηγήσει σε ένα εκρηκτικό φινάλε. Δύο αδέλφια, ο μικρότερος στην ηλικία Όστιν, οικογενειάρχης και επαγγελματίας συγγραφέας κινηματογραφικών σεναρίων που ενσαρκώνει το αμερικανικό όνειρο και ο μεγαλύτερός του Λη, μοναχικός διαρρήκτης, θα αντιπαρατεθούν μέχρι τελικής πτώσεως.
Μέσα στην «Άγρια Δύση» του καλιφορνέζικου μικροαστικού πατρικού τους, γεμάτο φυτά και μνήμες, τα δυο αδέρφια μονομαχούν, ακροβατώντας πάνω στα απομεινάρια του κοινού τους παρελθόντος. Η σύγκρουσή τους κορυφώνεται, όταν εισβάλλει στη ζωή τους ο Σολ, παραγωγός από το Χόλιγουντ, που θα τους οδηγήσει σε μια αναπάντεχη αντιστροφή ρόλων: Ο Λη γίνεται σεναριογράφος, ενώ ο αδερφός του αποφασίζει να γίνει διαρρήκτης.
Η Έλενα Καρακούλη εξηγεί στο ΒΗΜΑ πώς το «True West» φέρνει στην επιφάνεια το νήμα της ενδοοικογενειακής βίας.
Επιλέξατε ένα εμβληματικό έργο του Σαμ Σέπαρντ που έκανε πρεμιέρα το 1980 και ήταν και υποψήφιο για Πούλιτζερ, για να το τοποθετήσετε στο σημερινό πλαίσιο. Τι σας κέντρισε το ενδιαφέρον;
Το «True West» εμπίμπτει στη θεματική των έργων με τα οποία συνήθως καταπιάνομαι. Η προηγούμενη παράσταση ήταν το «Σκηνές από ένα γάμο» του Μπέργκμαν. Με απασχολούν έργα με συναισθηματικά φορτισμένο πυρήνα, που παραμένουν κλασικά και δεν παλιώνουν. Η επικαιρότητα και το τι θεωρείται της μόδας δεν τα επηρεάζει, δεν τα «απειλεί», γιατί είναι αξεπέραστα θέματα.
Η Ελενα Καρακούλη υπογράφει την αναβίωση του εμβληματικού «True West» του Σαμ Σέπαρντ. @Γιάννης Πρίφτης
Ο Μπέργκμαν και ο Σέπαρντ είναι δύο δημιουργοί-θρύλοι του θεάτρου και του κινηματογράφου. Είναι συνειδητή η «αναμέτρησή» σας με τα κλασικά έργα;
Αγαπώ πολύ και το σινεμά και το θέατρο, αλλά πρωτίστως με ενδιαφέρει το υλικό με το οποίο θα καταπιαστώ. Η διαδρομή στην αρχή είναι μοναχική, απαιτεί να βρεις το έργο, να το μεταφράσεις, να βρεις τα σημεία που θέλεις να αναδείξεις. Σε αυτή τη θεατρική μεταφορά το «True West» δεν έχει παραμείνει ατόφιο ως έργο, έχουν ενσωματωθεί και άλλα κείμενα στο κείμενο της παράστασης. Είμαι μεγάλη φαν των διηγημάτων του Σαμ Σέπαρντ έτσι κι αλλιώς, οπότε δεν μπόρεσα να αντισταθώ στην ανάγκη να δώσω φωνή στα ενδιάμεσα περάσματα που γίνονται στο έργο ώστε να φωτιστούν διαφορετικές πλευρές.
«Οφείλει να πλησιάζει κανείς τους μύθους χωρίς φόβο, με το σεβασμό και με τη διάθεση να συνδιαλλαγεί με το κείμενο που έχει μπροστά του».
Προηγείται όμως πάντα μια έρευνα σε σχέση με τη διασκευή ενός θεατρικού έργου. Γιατί, ναι, είναι μύθοι ο Μπέργκμαν και ο Σέπαρντ, αλλά οφείλει να πλησιάζει κανείς τους μύθους χωρίς φόβο, με το σεβασμό και με τη διάθεση να συνδιαλλαγεί με το κείμενο που έχει μπροστά του. Αγαπώ πολύ το έργο με το οποίο καταπιάνομαι κάθε φορά. Περνάω αρκετό χρόνο – μήνες, διαβάζοντας, προσπαθώντας να δω για ποιο λόγο θέλω τώρα να κάνω αυτή την παράσταση. Χρειάζομαι χρόνο για κάνω μια «βουτιά» – στη συγκεκριμένη περίπτωση στον κόσμο του Σέπαρντ- ώστε να βγει κάτι το οποίο συνομιλεί με το σήμερα και ταυτόχρονα κρατάει την ουσία του έργου από την εποχή που γράφτηκε. Αυτός είναι ο στόχος τουλάχιστον.
Τι σας άγγιξε στο «True West»;
Έχοντας δουλέψει για το πρώτο μου βιβλίο με διηγήματα, το οποίο μόλις κυκλοφόρησε (σ.σ. «Δέκα τρόποι να εκτεθείς», εκδ. Καστανιώτη), διανύω μια περίοδο που με ενδιαφέρει πολύ η πλευρά του δημιουργού, του συγγραφέα, του ανθρώπου που είτε κάθεται μπροστά σε μια γραφομηχανή είτε σε έναν υπολογιστή ή πάνω από τα χαρτιά του, προσπαθεί να πει μια ιστορία. Γι’ αυτό και το έργο εκκινεί από την πλευρά του χαρακτήρα του Όστιν να παλεύει με τη γραφομηχανή. Προσπαθεί να γράψει το σενάριο που θα τον οδηγήσει στο επόμενο επίπεδο. Και όλη αυτή η διαδρομή φέρνει στη σκηνή τον αδελφό του, τη μητέρα του αλλά και τον πατέρα του, παρόλο που αυτή η συνθήκη δεν υπάρχει στο πραγματικό έργο. Ο μουσικός που υποδύεται ο Μίκης Παντελούς στην παράσταση, είναι ένα πρόσωπο το οποίο δεν υπάρχει στο έργο. Είναι η »ισχυρή απουσία» που αντιπροσωπεύει τον πατέρα.
«Δεν τρέφω αυταπάτες για την επιτυχία. Στην Ελλάδα δεν πρόκειται ποτέ να γίνει κανείς ούτε πλούσιος ούτε διάσημος γράφοντας βιβλία».
Ταυτίζεστε με την ιστορία του συγγραφέα -σεναριογράφου που προσπαθεί στο Χόλιγουντ να βρει μια δίοδο προς την επιτυχία;
Δεν τρέφω αυταπάτες για την επιτυχία. Στην Ελλάδα δεν πρόκειται ποτέ να γίνει κανείς ούτε πλούσιος ούτε διάσημος γράφοντας βιβλία. Αλλά αυτό που με απασχολεί είναι ποιος μπορεί να πει μια ιστορία που να έχει λόγο ύπαρξης μέσα στην τρέλα που ζούμε. Όπως δηλώνουν και οι αντιήρωες του «True West», το θέμα είναι «Ποιος θα αφηγηθεί την αληθινή ιστορία. Αληθινή ιστορία θα πει ζωή». Γράφω χρόνια, αλλά τώρα αποφάσισα να εκτεθώ μέσα από τις ιστορίες αυτές του βιβλίου. Με απασχολεί ο τρόπος που αφηγείσαι μια ιστορία ώστε αυτή να έχει απήχηση στους ανθρώπους και να τους αφορά στην καθημερινότητά τους.
Έλενα Καρακούλη. Φωτ. Γ.Καπλανίδης
Ποια είναι η θεματική των διηγημάτων σας;
Δέκα ιστορίες γυναικών που ενώ θα ήθελαν να πετάξουν, σκοντάφτουν. Δηλαδή είναι γυναίκες που βρίσκονται σε μια στιγμή οριακή στη ζωή τους, που είναι αποκαλυπτική. Μπορεί να τους ντροπιάζει, αλλά είναι αποκαλυπτική. Μια γυναίκα πάει στον γιατρό της, γιατί έχει μία ασθένεια και ακούει κάτι το οποίο την αποδιοργανώνει. Ένα άλλο κορίτσι μιλάει για τον πατέρα του, διάσημο ηθοποιό, αλλά και για τη ζωή των ηθοποιών πίσω από τη δημόσια θέα. Είναι δέκα ιστορίες που έχουν στο επίκεντρο γυναίκες που προσπαθούν να βρουν τον εαυτό τους.
«Σήμερα μιλάμε ανοιχτά για τη βία. Μιλάμε – σοκαρισμένοι κιόλας – για ενδοοικογενειακή βία. Αναφέρω τον χαρακτηρισμό ‘’σοκαρισμένοι’’ γιατί πιστεύω ότι πάντοτε συνέβαιναν βίαια συμβάντα μέσα στις οικογένειες, αλλά τώρα, ευτυχώς, τα ονοματίζουμε, τα καταγγέλλουμε».
Οριακή στιγμή στη ζωή τους βιώνουν και τα δύο αντιπαρατιθέμενα αδέλφια του «True West». Η παράσταση σας εκπέμπει αναβρασμό, αγριάδα που ορμά στο εσωτερικό ενός σπιτού. Στο σύνολο του το έργο, πώς συσχετίζεται με τον κόσμο μας σήμερα;
Σήμερα μιλάμε ανοιχτά για τη βία. Μιλάμε – σοκαρισμένοι κιόλας – για ενδοοικογενειακή βία. Αναφέρω τον χαρακτηρισμό ‘’σοκαρισμένοι’’ γιατί πιστεύω ότι πάντοτε συνέβαιναν βίαια συμβάντα μέσα στις οικογένειες, αλλά τώρα, ευτυχώς, τα ονοματίζουμε, τα καταγγέλλουμε. Το έργο έχει από γραφής στον πυρήνα του την αδελφοκτονία και ασχολείται με το πώς δύο αδέλφια φτάνουν στα άκρα ενώ έχουν κοινές καταβολές. Οι δυο τους παύουν να φαίνονται διαφορετικοί όταν μεθούν και η αντιστροφή των ρόλων φέρνει τον έναν αντιμέτωπο με τον άλλο. Ο Σαμ Σέπαρντ τους τοποθετεί σε μία συνθήκη όπου το ζήτημα από ένα σημείο και έπειτα είναι ποιος θα τραβήξει πρώτος τη σκανδάλη.
Και η μητέρα είναι απούσα…
Η μητέρα και εκείνη κυνηγάει το όνειρο. Πάει στην Αλάσκα για να βρει κάτι το οποίο δεν βρίσκει τελικά. Γι αυτό και γυρίζει απογοητευμένη. Ψάχνει να βρει στην τέχνη κάτι που θα της δώσει μία χαρά, μία συγκίνηση. Και τελικά καταλήγει να είναι στο σπίτι, να βλέπει τα παιδιά της να σκοτώνονται και εκείνη να τους κάνει παρατηρήσεις…
Νομίζω ότι το να διερευνήσει κανείς το ερώτημα που ακούγεται κατόπιν εορτής σε σχέση με τα ενδοοικογενειακά εγκλήματα, «Μα πώς έγινε βρε παιδί μου; Πώς έγινε δηλαδή;», είναι σημαντικό. Υπάρχουν σήμερα δυσλειτουργικές οικογένειες, γονείς που έχουν παραμελήσει τα παιδιά τους και αυτά τα παιδιά συνεχίζουν να ζουν μπερδεμένα, προσπαθώντας να καταλάβουν τον κόσμο, προσπαθώντας να πετύχουν και δυστυχώς, σε κάποιες περιπτώσεις, σκοτώνουν το ένα το άλλο.
Δεν κυνηγάω την επικαιρότητα δεν είναι αυτό που με απασχολεί στα έργα. Μου αρέσει όμως όταν ένα έργο που γράφτηκε το 1980 κλείνει το μάτι στο σήμερα με έναν τρόπο ουσιαστικό.
Πόσο σας δυσκόλεψε η έκρηξη που απαιτεί η παράσταση;
To έργο δουλεύτηκε σε διάφορες φάσεις. Στην πρώτη φάση αναγνώσεων και συζητήσεων, η οποία έγινε το Μάρτιο και μετά στις πρόβες που κράτησαν 7 βδομάδες, από τον Αύγουστο που δουλεύαμε τις σκηνές τη μία μετά την άλλη. Αυτό που συμβαίνει προς το τέλος του έργου σιγοβράζει και προετοιμάζεται από την αρχή δουλεύοντας και βρίσκοντας τα σώματα και τους χαρακτήρες οι οποίοι θα οδηγηθούν στην έκρηξη μέσα κιόλας από μια παραπλανητική κατάσταση. Σίγουρα δεν πρόκειται για μια σωματικά εύκολη διαδικασία. Ωστόσο και οι δύο ηθοποιοί επί σκηνής διαθέτουν πολύ καλή τεχνική, πολύ καλή σχέση μεταξύ τους. Όταν έχεις δύο ηθοποιούς που αλληλεπιδρούν εξαιρετικά μαζί, μπορείς να τους αφήσεις να »σκοτωθούν» χωρίς να υπάρχει πρόβλημα (σ.σ. γέλια).
Ο Νίκος Ψαρράς και ο Μάρκος Παπαδοκωνσταντάκης στο «True West» ©Patroklos Skafidas
Σκηνοθετείτε στη σκηνή τον σύζυγό σας Νίκο Ψαρρά. Έχετε κάνει μαζί αρκετές παραστάσεις. Πόσο γόνιμη καλλιτεχνικά είναι αυτή η διαδικασία;
Πολύ, γιατί περνάει από πολλές φάσεις. Ο Νίκος ξέρει ότι θα διαλέξω το έργο, θα το μεταφράσω, θα συζητήσουμε, θα μπούμε στην πρόβα. Το «True West» είναι η πέμπτη μας παράσταση. Υπάρχει φυσικά η στιγμή που και εμείς οι ίδιοι αμφισβητούμε τι κάνουμε και πώς προχωράμε. Και είναι γόνιμη αυτή η στιγμή.
Την πρώτη φορά που δουλέψαμε μαζί όλα ήταν πολύ πιο κρίσιμα. Τώρα δεν είναι πλέον. Όχι ότι δεν υπάρχει πια αγωνία. Έχει καθιερωθεί όμως ένας τρόπος δουλειάς με νέους συνεργάτες. Μαζί μας είναι ο Θοδωρής Οικονόμου στη μουσική, ο σκηνογράφος Κωνσταντίνος Σκουρλέτης, η ενδυματολόγος Εβελίνα Δαρζέντα, η σταθερή συνεργάτις Φαίδρα Σούτου στην κίνηση, ο Νίκος Βλασσόπουλος στον σχεδιασμό του φωτισμού και στην περίπτωση του True West, οι ηθοποιοί Μάρκος Παπαδοκωνσταντάκης, Νέστορας Κοψιδάς, Αλεξάνδρα Παντελάκη. Ο Μάρκος έχει εκρηκτική συνάντηση με τον Νίκο στη σκηνή. Θέλει δύο για να επιτευχθεί αυτό.
INFO True West, Θέατρο Χώρα Παραστάσεις κάθε Τετάρτη στις 20.00, Πέμπτη & Παρασκευή στις 21.00 Σάββατο 18.30 & 21.15 και Κυριακή στις 19.00
Αγοράστε εισιτήρια για όλες τις κορυφαίες εκδηλώσεις στο inTickets.gr
