Σκληρά μηνύματα προς την Άγκυρα στέλνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την έκθεσή της για τη διεύρυνση. Η Τουρκία ξεπέρασε τις κόκκινες γραμμές τόσο όσον αφορά την Αγιά Σοφιά όσο και με την αναφορά της «Γαλάζιας Πατρίδας» στα σχολικά βιβλία επισημαίνει η Κομισιόν.
Ειδικότερα, η Επιτροπή τονίζει ότι η πρόσφατη ένταξη του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας» (Mavi Vatan) στα τουρκικά σχολικά εγχειρίδια προκαλεί ανησυχία καθώς και ότι κυβέρνηση βρίσκεται σε διάλογο με την UNESCO σχετικά με τις ανησυχίες της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς σχετικά με τη μετατροπή του μουσείου της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Παράλληλα, επισημαίνεται ότι δεν έγιναν βήματα για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης η οποία παραμένει κλειστή από το 1971.
Τον Μάιο του 2024, οι τουρκικές αρχές άνοιξαν το Μοναστήρι της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη, ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, το οποίο οι αρχές μετέτρεψαν σε τζαμί αναφέρει η Κομισιόν και υπογραμμίζει ότι τα εγκλήματα μίσους κατά των θρησκευτικών μειονοτήτων πρέπει να διερευνηθούν διεξοδικά.
Το τουρκικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν εγγυάται την ουδετερότητα και την αμεροληψία απέναντι σε διάφορες θρησκείες, δόγματα και πεποιθήσεις διαμηνύει η Κομισιόν στην έκθεσή της.
Η πιθανή επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο Πέλαγος σύμφωνα με το άρθρο 3 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) συνέχισε να βαραίνει τις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας αναφέρεται στην έκθεση καθώς και ότι η δήλωση του 1995 της τουρκικής εθνοσυνέλευσης ότι οποιαδήποτε μονομερής ενέργεια της Ελλάδας για επέκταση των χωρικών της υδάτων θα θεωρούνταν casus belli εξακολουθεί να ισχύει. Από τον Φεβρουάριο του 2023, οι τουρκικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου έχουν μειωθεί δραστικά, χωρίς να έχουν αναφερθεί πτήσεις πάνω από ελληνικές κατοικημένες περιοχές. Οι παραβιάσεις των ελληνικών χωρικών υδάτων συνέχισαν να αναφέρονται το 2024 και αυξήθηκαν σε σύγκριση με το 2023. Τον Ιούλιο του 2024, η Tουρκία προσπάθησε να εμποδίσει τις ερευνητικές δραστηριότητες για το Great Sea Interconnector, ένα έργο της ΕΕ κοινού ενδιαφέροντος. Η Άγκυρα, συνεχίζει η Κομισιόν, επιμένει στα σχέδιά της για ηλεκτρική διασύνδεση με τη λεγόμενη, διεθνώς μη αναγνωρισμένη, «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου» .
Aπό την πλευρά του, ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ, σημείωσε απαντώντας σε σχετική ερώτηση ότι «είναι σαφές ότι είναι ένα πολύ χαμηλό το επίπεδο ευθυγράμμισης με την εξωτερική μας πολιτική όχι μόνο είναι πολύ αλλά μειώνεται». Επισήμανε επίσης ότι υπάρχουν τομείς στους οποίους δεν έχει σημειωθεί πρόοδος, ιδίως όσον αφορά την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ωστόσο, όπως ανέφερε ο Ζοζέπ Μπορέλ υπάρχουν τομείς, όπως το εμπόριο στους οποίους η έκθεση αναγνωρίζει τις προσπάθειες τις Άγκυρας
Από το 2023, οι διμερείς σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας έχουν βελτιωθεί, με την Τουρκία να μην εμπλέκεται σε μη εξουσιοδοτημένες δραστηριότητες γεώτρησης στην Ανατολική Μεσόγειο ή σε πτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά.
Τονίζεται ότι η Τουρκία συνέχισε να αρνείται να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία και επανειλημμένα υποστήριξε μια λύση δύο κρατών στην Κύπρο, σε αντίθεση με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
«Αυτό που θα συνεχίσουμε να προσπαθούμε και ελπίζουμε είναι ότι η Τουρκία θα υποστηρίξει ενεργά τις διαπραγματεύσεις για μια δίκαιη, συνολική και βιώσιμη διευθέτηση του Κυπριακού στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, κάτι που δεν μπορεί να επιλυθεί χωρίς τη συμμετοχή της Τουρκίας. Αυτός είναι ένας άλλος λόγος για να συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε με την Τουρκία παρά τα χαμηλά ποσοστά ευθυγράμμισης με την εξωτερική μας πολιτική» επισήμενε ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είχε τονίσει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην επανέναρξη και την πρόοδο των συνομιλιών για τη διευθέτηση του Κυπριακού για την περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασίας ΕΕ-Τουρκίας. Τόσο η ΕΕ όσο και η Τουρκία επιδιώκουν την εκ νέου δέσμευση σε τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος, σύμφωνα με τις συστάσεις της κοινής ανακοίνωσης για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας από τις 23 Νοεμβρίου 20232 και τα σχετικά συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Τον Απρίλιο του 2024 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαίωσε τη δέσμευσή του για συνολική διευθέτηση του Κυπριακού στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του ΣΑΗΕ και σύμφωνα με τις αρχές στις οποίες βασίζεται η ΕΕ και το κεκτημένο της ΕΕ, ενώ χαιρέτισε τον διορισμό προσωπικού απεσταλμένου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για την Κύπρο. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επανέλαβε ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην υποστήριξη όλων των σταδίων της διαδικασίας υπό την ηγεσία του ΟΗΕ, με όλα τα κατάλληλα μέσα που διαθέτει.
Η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας για το μεταναστευτικό παρέμεινε το κύριο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας, ωστόσο η Άγκυρα συνέχισε να μην εφαρμόζει πλήρως τη Συμφωνία Επανεισδοχής ΕΕ-Τουρκίας. Επέμεινε επίσης στη θέση της ότι δεν θα εφαρμόσει τις διατάξεις για τους υπηκόους τρίτων χωρών έως ότου αρθεί η υποχρέωση θεώρησης για τους πολίτες της που ταξιδεύουν στον χώρο Σένγκεν. Καμία επανεισδοχή δεν πραγματοποιήθηκε βάσει του διμερούς Πρωτοκόλλου Επανεισδοχής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και δεν έγιναν δεκτοί υπήκοοι τρίτων χωρών από τη Βουλγαρία στην Τουρκία.
Η μονομερής αναστολή από την Τουρκία της επιστροφής παράτυπων μεταναστών από τα ελληνικά νησιά για λόγους δημόσιας υγείας, η οποία ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2020, συνεχίζεται επισημαίνει τέλος η έκθεση.
