Η Ακαδημία Αθηνών τιμά την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου και τον Οδυσσέα Ελύτη

Την Πέμπτη, 24 Οκτωβρίου, στις 18.00, θα πραγματοποιηθεί, στο Μέγαρο της Ακαδημίας Αθηνών, Πανεπιστημίου 28, η Πανηγυρική Συνεδρία για τον Εορτασμό της Επετείου της 28ης Οκτωβρίου 1940.

Στα πλαίσια της εκδήλωσης, ο Ακαδημαϊκός Χριστόφορος Χαραλαμπάκης θα δώσει ομιλία με θέμα: «Η 28η Οκτωβρίου 1940 και ο Οδυσσέας Ελύτης».

Η Πανηγυρική Συνεδρία θα μεταδοθεί ζωντανά από τον ιστότοπο της Ακαδημίας Αθηνών μέσω του συνδέσμου:

www.academyofathens.gr/el/sessions/20241024

Σε επικοινωνία που είχαμε με τον Χριστόφορο Χαραλαμπάκη, ο Ακαδημαϊκός  συμπύκνωσε για εμάς τις βασικές θέσεις της ομιλίας του:

Όπως τα έζησε

«Ο Οδυσσέας Ελύτης πολέμησε ηρωικά στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Όπως γράφει ο ίδιος, «έζησα το θαύμα και σώθηκα από ένα θαύμα». Αρχικά προσπάθησε να δημιουργήσει τρεις ποιητικές συνθέσεις για το Έπος του 1940, τελικά μας έδωσε αντ’ αυτών το συγκλονιστικό «Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας», ενώ στο κορυφαίο σε παγκόσμιο επίπεδο «Άξιον εστί» ενέταξε στο «Ανάγνωσμα Πρώτο» την «Πορεία προς το μέτωπο». Η περιγραφή, σε έντονα λαϊκό ύφος, φέρνει στην επιφάνεια το ανείπωτο ανθρώπινο δράμα των ανυπεράσπιστων στρατιωτών μας, όπως το έζησε ο ίδιος ο ποιητής.

»Η εμπειρία του πολέμου είχε καταλυτική σημασία στην ιδεολογική και καλλιτεχνική πορεία του Ελύτη. Συναισθάνθηκε πλήρως τον κοινωνικό ρόλο του πνευματικού δημιουργού και την ευθύνη που φέρει για την αφύπνιση της ιστορικής μνήμης και την καλλιέργεια της συλλογικότητας.

Ο Ακαδημαϊκός, Χριστόφορος Χαραλαμπάκης

Μνημείο λόγου

»Ο Ελύτης σμίλεψε με το μοναδικό ταλέντο που τον διακρίνει ένα άψογο μνημείο λόγου για τον ανώνυμο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας που θυσίασε τη ζωή του για τη λευτεριά της πατρίδας του. Με κεντρικό ήρωα τον «ανθυπολοχαγό», η διήγηση αποκτά εξομολογητικό χαρακτήρα και έτσι η δραματοποίηση φτάνει στα υπέρτατα όριά της.

»Το «Άσμα ηρωικό» είναι άρτια δομημένο αρχιτεκτόνημα λόγου που οδηγεί τον αναγνώστη στη λύτρωση μέσα από σκοτεινούς, αλλά και ονειρικούς ατραπούς. Σ’ αυτό το αντιπολεμικό ποίημα δεν αναφέρεται ούτε μία φορά η λέξη πόλεμος, αλλά ούτε και η πολυπόθητη ειρήνη.

»Οι 14 ενότητες του ποιήματος παραπέμπουν δυο φορές στον μαγικό αριθμό 7 που ελκύει ιδιαίτερα τον Ελύτη. Έχουν γίνει αρκετές απόπειρες αποκωδικοποίησης των μηνυμάτων που θέλει να περάσει ο ποιητής με την έντονα βιωματική ποιητική αυτή συλλογή, παραμένουν όμως ακόμα ευρύτατα τα περιθώρια ανεύρεσης νέων ερμηνειών, η καλύτερα «παρερμηνειών», όπως έχω υποστηρίξει σε άλλη ευκαιρία.

Ποίηση καλειδοσκοπική

»Η ποίηση του Ελύτη είναι κατ’ εξοχήν καλειδοσκοπική. Παρουσιάζει τόσες αντανακλάσεις φωτός, σκιάσεις, επισκιάσεις, σκοτεινές αποχρώσεις και ξανά εκλάμψεις που ο αναγνώστης ή ο ακροατής μένει ενεός καθώς βλέπει τους ιριδισμούς των λέξεων να μετασχηματίζονται σε «λαμπερές νεροσταγόνες» ή ακούει τον ήχο τους που ανακαλεί στη μνήμη πρωτόγνωρες εμπειρίες.

»Στο «Άσμα ηρωικό» διαφαίνονται με μια πρώτη ματιά οι πολλαπλές επεξεργασίες που ήταν απαραίτητες για να αποτυπώσει ο ποιητής με υπαινικτικούς τρόπους τις βασανιστικές του σκέψεις και την απόλυτη τραγωδία που βίωσε ο ίδιος και οι συμπολεμιστές του.

»Η φρικαλεότητα του πολέμου, με αποκορύφωμα τα βογγητά των αθώων παλικαριών με τα κομμένα ποδάρια και τα νεκρά σώματα των στρατιωτών διασκορπισμένα στο αιματοβαμμένο χιόνι στις βουνοκορφές της Ηπείρου, παρουσιάζεται με ποιητικές εικόνες που ραγίζουν την καρδιά.

»Στο μαρτύριο του πόνου και της πολεμικής συμφοράς μετέχει και η ίδια η φύση, ένα θεματικό μοτίβο που συναντάμε συχνά στο δημοτικό τραγούδι το οποίο ανέδειξε ιδιοφυώς ο Διονύσιος Σολωμός και επανέφερε στο προσκήνιο ο Ελύτης με αλληγορικές εικόνες. Η ταραχή της φύσης είναι προμήνυμα μεγάλης τραγωδίας. Η φύση αντιδρά στα δεινά που έρχονται, όχι ο άνθρωπος. Έτσι δεν υπονομεύεται η ανδρεία των πολεμιστών μπροστά στον υπαρκτό φόβο του θανάτου.

Οδυσσέας Ελύτης

Μικρογραφία του «Άξιον Εστί»

»Το «Άσμα ηρωικό», είναι στην ουσία μικρογραφία του γαλαξιακού Σύμπαντος του «Άξιον Εστί», ένα ανεκτίμητο εικόνισμα-φυλαχτό σμιλεμένο με χρυσές και ασημένιες λέξεις που ακτινοβολούν την πίστη στα ιδανικά του Έθνους, όπως δείχνει η αγόγγυστη θυσία του ανθυπολοχαγού που ανεβαίνει στον Ουρανό στην εξαϋλωμένη μορφή του Αγίου.

»Ο Ελύτης με το «Άσμα ηρωικό» και το «Άξιον Εστί» έδειξε ότι πίσω από τη νεολογική δεινότητα, την ευρηματική εικονοποιία, τη μειλιχιότητα του ύφους και τις ασυνήθιστες λυρικές εξάρσεις κρύβεται η ακατανίκητη δύναμη της πένας που γίνεται κοφτερό σπαθί.