Καίτη Νισυρίου-Ζεύγου, Μαρία Καραγιώργη-Γυφτοδήμου, Βίργω Βασιλείου, Χρύσα Χατζηβασιλείου, Μαρία Καρρά. Κάποια από τα αμέτρητα ονόματα γυναικών που αφιερώθηκαν στον αγώνα κατά του φασισμού και αμφισβήτησαν έμπρακτα τους έμφυλους ρόλους της πατριαρχίας. Γυναίκες στην Αντίσταση. Ιστορίες ζωής «που δείχνουν πώς η συμμετοχή στο αντιστασιακό κίνημα σε πολλές περιπτώσεις σημάδεψε όλη τη ζωή των συγκεκριμένων γυναικών, όπως σημάδεψε και συνολικά την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας», αναφέρει στο ΒΗΜΑ ο Μάνος Αυγερίδης, ιστορικός, Διευθυντής Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ).
Η συζήτησή μας έγινε με αφορμή την Ημερίδα «Γυναίκες στην Αντίσταση» η οποία θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 22 Οκτωβρίου στην Τεχνόπολη και πραγματοποιείται με αφορμή το διεθνές πρόγραμμα Women in Resistance (WIRE), στο οποίο συμμετέχουν τα ΑΣΚΙ.
H δράση εντάσσεται στις επετειακές εκδηλώσεις του Δήμου Αθηναίων «1974 & 1944: Η Αθήνα γιορτάζει την ελευθερία της» που τιμούν τη διπλή επέτειο για τα 50 χρόνια από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας και τα 80 από την απελευθέρωση της Αθήνας.
Ήταν τελικά η Αντίσταση μια «ανδρική υπόθεση», όπως συχνά παρουσιάζεται, αγνοώντας παντελώς τη συνεισφορά των γυναικών; Για τις γυναίκες η συμμετοχή τους στον αγώνα συνεπαγόταν και την «προσωπική» απελευθέρωση και χειραφέτησή τους; Η ανάδειξη της γυναικείας συμμετοχής αλλάζει συνολικά τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε εκείνη την ιστορική περίοδο;
Σε μια εποχή που η συμμετοχή στην Αντίσταση σήμαινε το πιο μεγάλο ρίσκο, οι γυναίκες κατέβαλαν τιτάνιες προσπάθειες ώστε να κρατηθεί όρθια η κοινωνία.
«Στο WIRE δίνουμε έμφαση και στον τρόπο με τον οποίο αγνοήθηκε η γυναικεία συμμετοχή στην Αντίσταση μεταπολεμικά ή συμπεριλήφθηκε μέσα από μια ανδρική ματιά», σημειώνει ο κ. Αυγερίδης, επιβεβαιώνοντας ότι η αντιστασιακή δράση των γυναικών δεν έχει στη συλλογική μνήμη τη θέση που της αντιστοιχεί.
Γυναίκες ψηφίζουν στις εκλογές της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), στην «Ελεύθερη Ελλάδα», Απρίλιος 1944 (Λεύκωμα: Σπύρος Μελετζής, Με τους αντάρτες στα βουνά)
Πείτε μας λίγα λόγια για το πρόγραμμα WIRE (Women in Resistance).
To WIRE είναι ένα διετές ευρωπαϊκό πρόγραμμα το οποίο έχει ως κεντρικό στόχο να ξαναδεί την ιστορία σημαντικών αντιστασιακών και αντικαθεστωτικών κινημάτων του 20ού αιώνα μέσα από τη συμμετοχή και τη δράση των γυναικών.
Συμμετέχουν διαφορετικού είδους φορείς: το Σχολείο Ειρήνης του Μόντε Σόλε από την Ιταλία, όπου έγινε μία από τις μαζικότερες δολοφονίες αμάχων από τους Ναζί κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στη Δυτική Ευρώπη, η Villa Decius που είναι ένα πολιτιστικό ίδρυμα από την Πολωνία το οποίο δίνει χώρο σε πρόσφυγες ερευνητές και καλλιτέχνες για να συνεχίσουν τη δουλειά τους, το Memorial Democràtic ένας δημόσιος φορέας στην Καταλονία που ασχολείται με τη μνήμη του ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου και βέβαια τα Αρχεία Σύγχρονα Κοινωνικής Ιστορίας, τα ΑΣΚΙ, από την Ελλάδα.
Επικεφαλής του προγράμματος είναι το Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης (UAB). Το WIRE είναι ένα «activity-based project», ένα πρόγραμμα δηλαδή που βασίζεται σε μη συμβατικές δραστηριότητας επεξεργασίας και ανάδειξης της ιστορικής γνώσης. Η κεντρική δράση του είναι μια μεγάλη Διαδρομή Μνήμης (Memory Route) 40 φοιτητριών και φοιτητών από την Αθήνα, την Μπολόνια, την Κρακοβία και τη Βαρκελώνη.
Αρχειακό εργαστήριο στα ΑΣΚΙ με φοιτητές/τριες του WIRE, Φεβρουάριος 2024
Φοιτητές και φοιτήτριες του WIRE στα ΑΣΚΙ, Φεβρουάριος 2024
Έχουμε πάει ήδη με την ομάδα των φοιτητών/τριών στις τρεις πρώτες πόλεις και στο τέλος Οκτωβρίου θα επισκεφθούμε τη Βαρκελώνη, όπου το πρόγραμμα περιλαμβάνει ιστορικούς περιπάτους, μια θεατρική παράσταση που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του έργου, αλλά και το τελική εκδήλωση, ένα ιστορικό συνέδριο όπου θα συμμετέχουν και οι φοιτητές/τριες.
Στην Αθήνα ηχογραφήσαμε μια σειρά podcasts με ιστορίες γυναικών και κάναμε αρχειακό εργαστήριο (στα ΑΣΚΙ έχουμε σημαντικές αρχειακές συλλογές γυναικών της Αντίστασης), στην Κρακοβία έγινε ένα τριήμερο εργαστήριο για τη δημιουργία επιτραπέζιων παιχνιδιών και videogames, ενώ στο Μόντε Σόλε είχαμε την ευκαιρία να συμμετάσχουμε σε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον εκπαιδευτικό πρόγραμμα που συνδέει το τραυματικό παρελθόν της περιοχής με το παρόν, με επίκεντρο την έννοια της ειρήνης.
Το σημαντικότερο, για μένα, είναι ότι μέσα από αυτή τη διαδικασία μάθαμε πολλά και δημιουργήσαμε μια κοινότητα ιστορικών, εκπαιδευτικών και φοιτητών από διαφορετικά μέρη της Ευρώπης. Και είμαι σίγουρος ότι αυτό θα έχει συνέχεια και μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος.
Ήταν τελικά η Αντίσταση μια «ανδρική υπόθεση», όπως συχνά παρουσιάζεται, αγνοώντας παντελώς τη συνεισφορά των γυναικών;
Η Αντίσταση, η οποία μάλιστα είναι φαινόμενο ενός ολοκληρωτικού πολέμου που δεν περιλάμβανε μόνο τους αντιμαχόμενους στρατούς στα πεδία των μαχών αλλά ολόκληρη την κοινωνία, δεν ήταν πουθενά μια αποκλειστικά ανδρική υπόθεση.
Οι κοινωνίες ήταν (και είναι) βέβαια πατριαρχικές, οπότε οι άνδρες σε μεγάλο βαθμό καθόριζαν τις εξελίξεις. Η δράση των γυναικών όμως κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι εξαιρετικά σημαντική σε πάρα πολλά επίπεδα. Οι γυναίκες υπήρξαν συγχρόνως ενεργά υποκείμενα της εποχής (υποκείμενα αγώνα, αντίστασης, αλληλεγγύης) αλλά και θύματα της βίας, και ειδικά της έμφυλης βίας του πολέμου.
Αφίσα του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ), (ΑΣΚΙ, Συλλογή Χρ. Παπουτσάκη)
Στο WIRE δίνουμε έμφαση και στα δύο, αλλά και σε κάτι άλλο: στον τρόπο με τον οποίο αγνοήθηκε η γυναικεία συμμετοχή στην Αντίσταση μεταπολεμικά, όπως είπατε, ή συμπεριλήφθηκε μέσα από μια ανδρική ματιά. Άνδρες κατά κύριο λόγο όρισαν την έννοια της Αντίστασης.
Τι ήταν, τι δεν ήταν, ποιοι/ές συμμετείχαν σε αυτήν και με ποιους τρόπους. Και καταλαβαίνω την παραδοξότητα πιθανώς αυτού που λέω, όταν το λέω εγώ, που είμαι ένας άνδρας ιστορικός. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε τα όρια και στον εαυτό μας.
Στο WIRE πάντως θέλουμε να αντιστρέψουμε την οπτική. Έχουμε πλέον τη γνώση, τα εργαλεία και τις πηγές να το κάνουμε. Πηγές που ανέδειξαν οι ίδιες οι γυναίκες της Αντίστασης, οι οποίες στην Ελλάδα τουλάχιστον από τη Μεταπολίτευση και μετά διεκδίκησαν ενεργά τον χώρο τους στο πεδίο.
Θα μπορούσαμε να διακρίνουμε τη συμμετοχή των γυναικών στην Αντίσταση σε δύο φάσεις: πριν το 1942 και μετά το 1943; Πώς διαφοροποιείται η δράση τους;
Πράγματι το 1943 είναι ένα σημείο καμπής για τον πόλεμο και την Αντίσταση συνολικά, για τη συμμετοχή των γυναικών ειδικότερα. Δεν είναι ο χώρος για μια συνολική ιστορική ανασκόπηση, υπάρχουν όμως σημαντικές εξελίξεις στην Ελλάδα, όπως η ίδρυση της Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νέων (ΕΠΟΝ) στην οποία εντάσσονται μαζικά χιλιάδες γυναίκες σε όλη τη χώρα, έχουμε την ανάπτυξη του αντάρτικου και την ένοπλη δράση πλέον κάποιων γυναικών, έχουμε τις εκλογές που διεξάγει η «κυβέρνηση του Βουνού», η ΠΕΕΑ για το Εθνικό Συμβούλιο στην «Ελεύθερη Ελλάδα», στις οποίες ψηφίζουν και εκλέγονται και γυναίκες.
Γυναικεία Δράση, εφημερίδα του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ), Απρίλιος 1942 (Βιβλιοθήκη ΑΣΚΙ)
Και νωρίτερα όμως υπάρχουν σημαντικά παραδείγματα: υπάρχει η ίδρυση της Εθνικής Αλληλεγγύης αμέσως μετά την κατάληψη της Ελλάδας το 1941 στην οποία οι γυναίκες παίζουν κεντρικό ρόλο. Έχουμε τη δημιουργία μιας αμιγώς γυναικείας αντιστασιακής οργάνωσης, της Λεύτερης Νέας, η οποία στη συνέχεια εντάσσεται στην ΕΠΟΝ.
Έχουμε και την πρώτη και μια απ’ τις σημαντικότερες ενέργειες δυναμικής αντίστασης στην Αθήνα, την ανατίναξη του κτηρίου της ελληνικής δωσιλογικής ναζιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ από την Πανελλήνια Ένωση Αγωνιζόμενων Νέων (ΠΕΑΝ) στην οποία παίζει κεντρικό ρόλο μια γυναίκα, η Ιουλία Μπίμπα. Και πληρώνει αυτήν την ηρωική της πράξη με τη ζωή της.
Η μαζική συμμετοχή αλλά και ο πρωταγωνιστικός ρόλος των γυναικών στην Αντίσταση έρχονταν σε αντίθεση με την κοινωνικά αποδεκτή γυναικεία νόρμα, που δεν επέτρεπε τη στράτευση, τη χρήση όπλων και τη συμμετοχή στη μάχη. Πώς την υποδέχθηκε η κοινωνία τότε; Για τις γυναίκες η συμμετοχή τους στον αγώνα συνεπαγόταν και την «προσωπική» απελευθέρωση και χειραφέτησή τους;
Ναι, και αυτό δεν αφορά μόνο τη συμμετοχή στην ένοπλη δράση. Οι γυναίκες της Αντίστασης ανέλαβαν μια σειρά αρμοδιοτήτων που υπερέβαιναν τις κυρίαρχες αντιλήψεις της εποχής για τον ρόλο τους. Έρχονταν σε σύγκρουση με αυτές.
Ας μην πάμε μέχρι την έξοδο στο «βουνό», στο αντάρτικο, ας δούμε πώς πάρα πολλές νέες κοπέλες στην Αθήνα φεύγουν απ’ τα σπίτια το πρωί και γυρνούν αργά το βράδυ, οργανώνονται, εκτελούν επικίνδυνες αποστολές, συμμετέχουν σε διαδηλώσεις με μεγάλο κόστος, συντάσσουν και μοιράζουν κρυφά προκηρύξεις ή γράφουν συνθήματα στους τοίχους μες τη νύχτα. Η εμπειρία της Κατοχής δημιουργεί τις συνθήκες για αυτήν την υπέρβαση.
Απελευθέρωση, Αθήνα 1944 (ΓΑΚ, Αρχείο Β. Τσακιράκη)
Είναι μια διαδικασία χειραφέτησης. Χωρίς αυτό να σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι η ιστορία του γυναικείου κινήματος στην Ελλάδα ξεκινάει και τελειώνει με την Αντίσταση. Το αντίθετο, σε ένα επίπεδο η Αντίσταση αποτελεί και μια παρένθεση, γιατί εντάσσει (αν όχι υποτάσσει) τη γυναικεία δράση σε έναν ευρύτερο εθνικό ή και κοινωνικό σκοπό.
Αποτελεί όμως μια μαζική εμπειρία. Καθόλου εύκολη. Γιατί παρότι ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ριζοσπαστικοποιεί παντού μεγάλα τμήματα της κοινωνίας, οι αντιλήψεις για τον ρόλο των γυναικών στην οικογένεια, στην κοινωνία ευρύτερα, ακόμα και μέσα στο αντιστασιακό κίνημα παραμένουν. Οι γυναίκες της Αντίστασης στιγματίζονται. Έχει μεγάλο κόστος αυτή η δράση.
Η έλευση της εμφύλιας σύγκρουσης φέρνει μαζί της και το αφήγημα περί «επικίνδυνων για τη δημόσια τάξη» γυναικών. Τι επιφύλασσε αυτό για τις γυναίκες της Αντίστασης;
Είναι μια πολύ σκληρή ιστορία για πολλές γυναίκες που είτε συμμετείχαν οι ίδιες είτε χαρακτηρίστηκαν ως «επικίνδυνες κομμουνίστριες» γιατί είχαν στο περιβάλλον τους ανθρώπους που έλαβαν μέρος στον Εμφύλιο ή και μόνο στην Αντίσταση.
Μια ιστορία που περιλαμβάνει διακρίσεις, διώξεις, φυλακές, εξορίες, προσφυγιά, βία, θάνατο. Υπάρχει η εμφυλιακή και μετεμφυλιακή συνθήκη στην Ελλάδα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η ιστορία των γυναικών της Αντίσταση είναι μία, οι διαδρομές είναι πολλές και διαφορετικές.
Χορωδία γυναικών εξόριστων στο Τρίκερι, 1949-1951 (ΑΣΚΙ, Φωτογραφικό Αρχείο Ν. Μάργαρη)
Γι’ αυτό και στο WIRE, τα ΑΣΚΙ ανέλαβαν τη συγκρότηση ενός ψηφιακού αποθετηρίου με ιστορίες γυναικών με διαφορετικό προφίλ, με διαφορετικές διαδρομές και από όλες τις χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα.
Η Μάγδα Φυτιλή, ιστορικός που ζει και διδάσκει στην Ισπανία είχε την ευθύνη του συντονισμού του αποθετηρίου, ενώ για τις ελληνικές ιστορίες εργάστηκαν η Άντα Κάπολα, η Αγγελική Χριστοδούλου και άλλες συναδέλφισσες από τα ΑΣΚΙ.
Οι ιστορίες αυτές δεν αφορούν μόνο τη συμμετοχή στην Αντίσταση, αλλά είναι ουσιαστικά μικρές βιογραφίες. Ιστορίες ζωής που δείχνουν όμως πώς η συμμετοχή στο αντιστασιακό κίνημα σε πολλές περιπτώσεις σημάδεψε όλη τη ζωή των συγκεκριμένων γυναικών, όπως σημάδεψε και συνολικά την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας.
Η ανάδειξη της γυναικείας συμμετοχής αλλάζει συνολικά τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε εκείνη την ιστορική περίοδο; Ποια αξία έχουν τέτοιες νέες αναγνώσεις του παρελθόντος σήμερα;
Αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα και, αν θέλετε, ο στόχος αυτού του προγράμματος. Να αλλάξουμε τον φακό, να εστιάσουμε στη γυναικεία δράση και να σκεφτούμε ξανά το παρελθόν μέσα από αυτήν. Κάθε ιστορία, κάθε εγχείρημα προσέγγισης και διαπραγμάτευσης του παρελθόντος ξεκινάει από το σήμερα. Ξεκινάει από σημερινά ερωτήματα.
Αυτό είναι καλό, αν γίνεται με μεθοδικό, τεκμηριωμένο και γόνιμο τρόπο, γιατί συχνά μας επιτρέπει να δούμε «τυφλά σημεία», να δούμε τις «αόρατες» και τους «αόρατους» της ιστορίας που παρότι υπήρξαν, δεν περιλαμβάνονταν στα ενδιαφέροντα και τα ερωτήματα άλλων εποχών.
Εξόριστες στη Μακρόνησο, 1950 (ΑΣΚΙ, Φωτογραφικό Αρχείο Ν. Μάργαρη)
Όσον αφορά τις γυναίκες της Αντίστασης, έχουμε πλέον ιστορικές μελέτες, έχουμε τις μαρτυρίες. Ένα ζητούμενο είναι πώς αυτή η ιστορική γνώση αλλάζει συνολικά, όπως είπατε, την αντίληψή μας για το παρελθόν.
Για το τι ήταν η Αντίσταση, για το τι έγινε στη δεκαετία του ’40, για τα γεγονότα, τα φαινόμενα και τα υποκείμενά της εποχής, δηλαδή τους ανθρώπους που έδρασαν, τους λόγους για τους οποίους έδρασαν και τις μορφές δράσης τους. Αυτό έχει ασφαλώς μεγάλη αξία και για το σήμερα, για το πώς βλέπουμε τον κόσμο.
Πώς «αποφυσικοποιούμε» το παρόν, αν θέλετε: την αντίληψη ότι αυτό που ζούμε είναι μια πραγματικότητα που δεν αλλάζει ή ότι οι άνθρωποι δεν παίζουμε μεγάλο ρόλο στην όποια αλλαγή, ότι είναι κάτι έξω από εμάς.
Πώς και με ποιες μεθοδολογίες μπορούμε να προσεγγίσουμε την ιστορία των γυναικών στην εκπαίδευση, στα μουσεία και τις ιστορικές εκθέσεις, ή στους τόπους μνήμης – και ειδικά σε τόπους μνήμης με βαρύ και τραυματικό φορτίο μνήμης, όπως το Δίστομο;
Αυτό ακριβώς προσπαθούμε να απαντήσουμε μέσα από τις δράσεις του WIRE. Αυτό θέλουμε να συζητήσουμε και στην εκδήλωση που διοργανώνουμε την Τρίτη 22 Οκτωβρίου, το απόγευμα (από τις 17:30 και μετά), στον χώρο του Innovathens στο Γκάζι, ως μέρος του προγράμματος εκδηλώσεων του Δήμου Αθηναίων για τη φετινή επέτειο των 80 χρόνων από την Απελευθέρωση και των 50 από τη Μεταπολίτευση.
Στο WIRE σχεδιάσαμε και υλοποιούμε ένα πρόγραμμα δραστηριοτήτων που προσπαθεί να αξιοποιήσει σύγχρονες πρακτικές και μεθοδολογίες των δημόσιων και ψηφιακών ανθρωπιστικών επιστημών για την ανάδειξη της ιστορικής μνήμης, με την ενεργό συμμετοχή φοιτητριών και φοιτητών. Έχει έναν εκπαιδευτικό χαρακτήρα αυτό το πρόγραμμα.
Απελευθέρωση, Θεσσαλία 1944 (ΑΣΚΙ, Φωτογραφικό Αρχείο Ν. Μάργαρη)
Για παράδειγμα, όπως είπα, στο ταξίδι τους στην Αθήνα στο πλαίσιο του Memory Route, οι 40 φοιτητές/τριες επέλεξαν κάποιες ιστορίες από το ψηφιακό αποθετήριο, τις μετέτρεψαν σε σενάρια για podcast και στη συνέχεια τα ηχογράφησαν. Και είναι πλέον διαθέσιμα να τα ακούσετε. Αυτή η δράση έγινε με την ευθύνη της συναδέλφου Ιωάννας Βόγλη, που είναι υπεύθυνη παραγωγής της ραδιοφωνικής εκπομπής των ΑΣΚΙ, και άλλων επαγγελματιών.
Περιλάμβανε μια σειρά online συναντήσεων, ομαδική δουλειά και προετοιμασία με βάση συγκεκριμένους άξονες, μέχρι οι ομάδες των φοιτητών να έρθουν στην Αθήνα και να κάνουν τις ηχογραφήσεις.
Τέτοιου είδους δράσεις έγιναν πολλές στο WIRE. Στη μικρή ημερίδα (ή εσπερίδα καλύτερα) που θα γίνει την Τρίτη στην Αθήνα πριν από το μεγάλο συνέδριο της Βαρκελώνης, θέλουμε να παρουσιάσουμε αυτές τις δράσεις, αλλά κυρίως θέλουμε να συζητήσουμε με αφορμή το project, με επαγγελματίες της εκπαίδευσης, αλλά και της διαχείρισης μουσείων και τόπων μνήμης, όπως το Δίστομο. Και να το κάνουμε πάλι με τη συμμετοχή της ομάδας των φοιτητών/τριών μας, που είναι τα κεντρικά πρόσωπα αυτού του προγράμματος.
Τι θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει όποιος/α βρεθεί στη συζήτηση «Γυναίκες στην Αντίσταση»;
Η συζήτηση θα ξεκινήσει στις 17:30 με μια παρουσίαση του WIRE και των δράσεων των ΑΣΚΙ στο πλαίσιο του προγράμματος από εμένα, την Ιωάννα Βόγλη, την Άντα Κάπολα και την Αγγελική Χριστοδούλου.
Στο τέλος της παρουσίασης τον λόγο θα πάρουν οι φοιτήτριες και οι φοιτητές της ελληνικής ομάδας που προέρχονται από το Πανεπιστήμιο Αθηνών για να μιλήσουν για την εμπειρία της συμμετοχής τους στο project. Τι κάνανε, τι μάθανε, τι σκέφτονται μετά από όλη αυτήν την εμπειρία.
Πώς τις/τους βοήθησε να σκεφτούν και το μέλλον τους. Οι περισσότερες/οι εξ αυτών μάλιστα παίρνουν το πτυχίο τους αυτήν την περίοδο και συνεχίζουν με μεταπτυχιακά. Χαιρόμαστε πολύ για όλα τα παιδιά, χαιρόμαστε που τα γνωρίσαμε, που δουλέψαμε μαζί τους και είμαστε περήφανες/οι που τα συνοδέψαμε, μέσω αυτού του προγράμματος, στο τέλος των προπτυχιακών σπουδών τους.
Όχι μόνο τα παιδιά της ελληνικής αλλά και της ισπανικής, της ιταλικής και της πολωνικής ομάδας, που ανυπομονούμε να τα ξαναδούμε. Ο αποχωρισμός μετά την τελική εκδήλωση στη Βαρκελώνη θα είναι δύσκολος, αλλά είμαι σίγουρος ότι θα ξανασυναντηθούμε.
Η εσπερίδα της Τρίτης (22/10/24) θα ολοκληρωθεί με ένα πάνελ στο οποίο θα συζητήσουν: η Αλεξάνδρα Ανδρούσου, καθηγήτρια στο Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του ΕΚΠΑ, η οποία έχει μεγάλη εμπειρία από τέτοιου είδους εκπαιδευτικά προγράμματα.
Η Αμαλία Παπαϊωάννου, υπεύθυνη του Μουσείου Θυμάτων του Ναζισμού του Διστόμου, για μένα από τους πιο πολύτιμους ανθρώπους που διαθέτει η Ελλάδα στη διαχείριση τόπων μνήμης. Κάνει εξαιρετική δουλειά στο Δίστομο. Και, τέλος, η Μαρία Φλώρου, από την Τεχνόπολη, με πολύ σημαντική εμπειρία στη δημιουργία και διαχείριση μουσείων και εκθέσεων.
Με τη Μαρία είχαμε μια εξαιρετική συνεργασία, ως ΑΣΚΙ, στη δημιουργία της έκθεσης του Δήμου Αθηναίων «1974/44: Η Αθήνα γιορτάζει την ελευθερία της» (θα είναι ανοιχτή μέχρι τις 28 Οκτωβρίου, στο Πάρκο Ελευθερίας) και χαιρόμαστε πολύ που θα συνομιλήσουμε ξανά, στο πλαίσιο του WIRE.
Τη συζήτηση θα συντονίσει ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης, ο οποίος πέρα από πρόεδρος των ΑΣΚΙ είναι και ο σύνδεσμος του προγράμματος με το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Επιστημονική σύμβουλος για την ελληνική περίπτωση στο WIRE είναι η Τασούλα Βερβενιώτη, την οποία θα έχουμε την ευκαιρία να την ακούσουμε μαζί με άλλες ειδικούς στην ιστορία των γυναικών της Αντίστασης στο συνέδριο της Βαρκελώνης. Σας περιμένουμε λοιπόν την Τρίτη.
INFO:
Γυναίκες στην Αντίσταση (Ημερίδα), Τρίτη 22 Οκτωβρίου, Ώρα: 17:30, Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων (Κτίριο INNOVATHENS). Διοργάνωση: Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ)
H δράση εντάσσεται στις επετειακές εκδηλώσεις του Δήμου Αθηναίων «1974 & 1944: Η Αθήνα γιορτάζει την ελευθερία της» που τιμούν τη διπλή επέτειο για τα 50 χρόνια από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας και τα 80 από την απελευθέρωση της Αθήνας.
