Οδυσσέας Ελύτης: Όταν του απονεμήθηκε το Νομπέλ Λογοτεχνίας

Στις 18 Οκτωβρίου 1979 , δεκαέξι χρόνια μετά την αντίστοιχη βράβευση του Γιώργου Σεφέρη, το Νομπέλ Λογοτεχνίας απονέμεται στον ποιητή Οδυσσέα Ελύτη.

Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 19ης Οκτωβρίου 1979:

«­Στον Οδυσσέα Ελύτη απονεμήθηκε χθες το Βραβείο Νόμπελ της Λογοτεχνίας για το 1979. Στη Στοκχόλμη, στις δύο το απόγευμα, η Σουηδική Ακαδημία ανακοίνωσε την απονομή του Βραβείου στον Έλληνα ποιητή «για την ποίησή του, που με βάση και πλαίσιο την ελληνική παράδοση περιγράφει με αισθησιακή διορατικότητα τον αγώνα του σύγχρονου ανθρώπου για την ελευθερία και τη δημιουργία».

Οι αντίπαλοι

»Πριν από δεκαέξι χρόνια, τον Οκτώβριο του 1963, το Βραβείο Νομπέλ είχε απονεμηθεί για πρώτη φορά σε Έλληνα δημιουργό – στον Γιώργο Σεφέρη. Την φορά αυτή, παρά τις πληροφορίες που κυκλοφορούσαν από μερικούς ήδη μήνες -και τις οποίες “ΤΟ ΒΗΜΑ” είχε πρώτο δημοσιεύσει τον Ιούλιο- αβεβαιότητα επικρατούσε ως την τελευταία στιγμή. Οι κύριοι αντίπαλοι του Ελύτη για το βραβείο ήσαν δύο διάσημοι μυθιστοριογράφοι – ο Άγγλος Γκράχαμ Γκρην και ο Τούρκος Γιασάρ Κεμάλ.

Συγχαρητήρια

»Την είδηση της απονομής ο ποιητής πληροφορήθηκε στο σπίτι του της οδού Σκουφά στην Αθήνα από τηλεφώνημα του ανταποκριτή του “Βήματος” στη Στοκχόλμη.

»Αν στο εξωτερικό η είδηση προκάλεσε αίσθηση – τα ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία την μετέδιδαν με μακροσκελή τηλεγραφήματά τους σαν το γεγονός της μέρας – στην Ελλάδα προκάλεσε ιδιαίτερη συγκίνηση χαρά και εθνική υπερηφάνεια.

»Από τους πρώτους που την πληροφορήθηκαν και τηλεφώνησαν στον Ελύτη για να τον συγχαρούν ήσαν ο πρωθυπουργός κ. Καραμανλή, η σύζυγος του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Ιωάννα Τσάτσου, η κυρία Μαρώ Σεφέρη – χήρα του Γιώργου Σεφέρη- και ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος, ο οποίος, κατά τα τελευταία έτη, είχε συχνότατα αναφερθεί σαν επίσης υποψήφιος για το βραβείο.

Κωνσταντίνος Kαραμανλής

»Στο συγχαρητήριο τηλεγράφημά του ο πρωθυπουργός κ. Καραμανλής λέγει: “Σαν φίλος σας είμαι υπερήφανος για την υψηλή διάκριση που σας εγένετο. Η Επιτροπή δικαίως σάς ετίμησε όπως εσείς τιμάτε με το έργο σας την Ελλάδα, η οποία στο όνομά σας προβάλλεται σήμερα διεθνώς”.

Ανδρέας Παπανδρέου

“H παγκόσμια αναγνώριση του Οδυσσέα Ελύτη είναι μια δίκαιη επιβράβευση της πολύχρονης λογοτεχνικής παρουσίας του. Το έργο του έχει συνδεθεί με την ομορφιά της ελληνικής πατρίδας, τα όνειρα και τους καϋμούς του ελληνισμού. Η βράβευση του αποτελεί μια ιδιαίτερη τιμή για τη χώρα μας και για κάθε Έλληνα».

Γιάννης Ρίτσος

“Η απονομή του Βραβείου Νομπέλ στον μεγάλο μας Έλληνα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη δεν είναι μια τιμή προς τον Οδυσσέα Ελύτη αλλά μια τιμή προς το ίδιο το Νομπέλ”.

Νίκος Γκάτσος

“Με μεγάλη χαρά πληροφορήθηκα την απονομή του βραβείου Νομπέλ στον Οδυσσέα Ελύτη. Η απόφαση της Σουηδικής Ακαδημίας τιμά πρώτα απ’ όλα την ίδια, γιατί βράβευσε ένα σπουδαίο, αναμφισβήτητα, ποιητή. Σαν φίλος του, εύχομαι στον Ελύτη να μην επαναπαυθεί στις δάφνες του αλλά να εξακολουθήσει να αποκαλύπτει στο έθνος την τόλμη και την αλήθεια των οραμάτων του”

Μίκης Θεοδωράκης

“Σαν Έλληνας και σαν καλλιτέχνης δε μπορώ παρά να πανηγυρίσω γι’ αυτή τη μεγάλη τιμητική διάκριση, που φέρνει στο διεθνές προσκήνιο την Ελλάδα και την Ελληνική Τέχνη. Στο πρόσωπό του βραβεύεται όλη η Ελληνική ποίηση, όλη η Ελληνική Τέχνη, όλος ο Ελληνικός λαός”.

H δήλωση του Ελύτη

«Όπως καταλαβαίνετε είναι πολύ φυσικό η απόφαση της Σουηδικής Ακαδημίας να με έχει συγκινήσει.

»Ήξερα ότι είχε τεθεί η υποψηφιότητά μου, εφέτος για πρώτη φορά, ωστόσο δεν πίστευα ότι είχα πολλές πιθανότητες να τιμηθώ με το Νόμπελ.

»Και τούτο γιατί είχα ακούσει τις φήμες για το Νόμπελ, ότι χρειάζονται προετοιμασίες πολλών ετών, διασυνδέσεις, γνωριμίες, δηλαδή πράγματα ακατάλληλα για μένα και εντελώς ασυμβίβαστα με τον χαρακτήρα μου.

»Ιδού όμως ότι όλα αυτά αποδεικνύονται μύθος. Και θα ευχόμουν να γίνει ένα είδος δίδαγμα για τους νεώτερους ότι αρκεί να κάνουν σωστά τη δουλειά τους και μια μέρα ο μόχθος τους θα ανταμειφθεί.

»Πιστεύω, ότι με την εφετινή της απόφαση η Σουηδική Ακαδημία, θέλησε να τιμήσει ενδεικτικά στο πρόσωπό μου ολόκληρη την μετά τον Γιώργο Σεφέρη σύγχρονη ελληνική ποίηση, που πραγματικά βρίσκεται σε πολύ υψηλό επίπεδο.

»Θέλησε δηλαδή η Σουηδική Ακαδημία να επισύρει την προσοχή της παγκόσμιας κοινής γνώμης στο γεγονός ότι η ελληνική ποίηση, στο σύνολό της, έχει την παλαιότερη παράδοση, αφού από τον Όμηρο ως τις μέρες μας δεν εσταμάτησε ποτέ».

»Γι’ αυτό η τιμή δεν είναι αποκλειστικά δική μου, ανήκει σε όλους. Η δική μου χαρά είναι ότι και μ’ αυτόν τον τρόπο μπόρεσα να προσφέρω μια υπηρεσία στον τόπο μου».

»Ευχαριστώ τη Σουηδική Ακαδημία και για λογαριασμό μου και για λογαριασμό της χώρας μου και ως ποιητής και ως Έλληνας».

Απαντώντας στο πως σκεφτόταν να χρησιμοποιήσει το ποσό των 190.000 δολαρίων που συνόδευε το Βραβείο Νομπέλ ανέφερε:

«Δεν έχω σκεφτεί ακόμα. Περισσότερο με απασχολεί αυτή τη στιγμή ο λόγος που πρέπει να γράψω, για να εκφωνήσω κατά το καθιερωμένο στην τελετή της απονομής του βραβείου στη Στοκχόλμη, κι όπου φυσικά πρόκειται να παραστώ».

Για το πώς αντιλαμβανόταν ο ίδιος την ποίηση, ο Ελύτης απάντησε:

«Θεωρώ την ποίηση σαν μια πηγή αθωότητας, που είναι γεμάτη από επαναστατικές δυνάμεις. Αποστολή μου είναι να κατευθύνω αυτές τις δυνάμεις εναντίον ενός κόσμου που η συνείδησή μου δεν μπορεί να αποδεχθεί, έτσι ώστε να φέρω αυτόν τον κόσμο, μέσω συνεχών μεταμορφώσεων, σε μεγαλύτερη αρμονία με τα όνειρά μου».