Στη μεταπολιτευτική Ελλάδα επιχειρήθηκε σε πολλά πεδία -και παρά τον έντονο πολιτικό αντιαμερικανισμό- η απόλυτη ενσωμάτωση του αμερικάνικου τρόπου ζωής, από τον ενδυματολογικό κώδικα, την οπτικοακουστική κουλτούρα και τις μουσικές προτιμήσεις μέχρι τις γαμήλιες τελετές ή την οδήγηση υπερμεγεθών αυτοκινήτων.

Τα προϊόντα δημοφιλούς κουλτούρας της Αμερικής και πιο συγκεκριμένα τα αμερικανικά τηλεοπτικά προϊόντα που μεταδίδονται από την Ελληνική τηλεόραση συντελούν σε επιδεικτικές μορφές κατανάλωσης, στην στροφή στην ατομικότητα, σε αλλαγές στις στυλιστικές εκφράσεις, στην ανάδειξη της ποπ κουλτούρας, την απενοχοποίηση του αιτήματος για καλοπέραση και την δημιουργία τεχνοτροπιών ζωής που αναπαριστούν τα δυτικά πολιτισμικά πρότυπα καταδεικνύοντας εν τέλει απολιτικές εξόδους πολιτισμικής εκφοράς.

Η ίδια η γέννηση της ελληνικής τηλεόρασης και η πρώτη λειτουργία της, υπό τα κελεύσματα της δικτατορίας, σημαδεύονται από πληθώρα αμερικανικών παραγωγών, μια σύμπτωση που θα συνδέσει αυτό το στοιχείο με πρακτικές προπαγάνδας και λογοκρισίας ενός «αμερικανοκίνητου» χουντικού καθεστώτος. Οι στάσεις πολιτικού αντι-ιμπεριαλισμού που κυριαρχούν την πρώτη μεταπολιτευτική περίοδο δεν μπορούσαν παρά να διαμορφώσουν κατά κύριο λόγο μια επιφυλακτική διάθεση απέναντι σε αυτό το αναγκαστικά «εισαγόμενο» μυθοπλαστικό είδος.

Η οριζόμενη από τον Baudrillard και ως Αμερικανική «υπερπραγματικότητα» εξαιτίας του «υπερτροφικού και πολλαπλασιαζόμενου προς όλες τις κατευθύνσεις ιστού» της, προσκρούει στην έντονα αντιαμερικανική ιδεολογία που κυριαρχεί στην γηραιά ήπειρο και στη μεταπολιτευτική Ελλάδα.

Η παραπάνω διαπίστωση καθιστά την ενασχόληση με το αμερικανικό πολιτισμικό προϊόν απαραίτητη προκειμένου να διερευνηθούν τα ψυχοκοινωνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά του ελληνικού ακροατηρίου καθώς και ο τρόπος με τον οποίο δομήθηκε η ταυτότητα του Έλληνα τηλεθεατή των σειρών.

Ποιες είναι άραγε οι κοινωνικές, ψυχικές και πολιτισμικές διεργασίες που συνεπάγεται η διάχυση της Αμερικανικής κουλτούρας στην Ελλάδα; Ποια είναι η επίδραση των προϊόντων δημοφιλούς κουλτούρας και του τηλεοπτικού life style που κατέκλεισε την Ευρωπαϊκή και την Ελληνική πραγματικότητα;

Πώς χαρτογραφείται η πρόσμειξη των πολιτισμικών χαρακτηριστικών της Aμερικανικής με την Eλληνική κουλτούρα; Πώς ορίζεται η διαφοροποίηση μεταξύ του προβαλλόμενου μοντέλου του αμερικανικού τρόπου ζωής και της αντιαμερικανικής αφήγησης καθώς και πώς χαρτογραφείται η πρόσμειξη των πολιτισμικών χαρακτηριστικών της αμερικανικής με την ελληνική κουλτούρα;

Οι αμερικανικές σειρές όπως: Ντιούκς, Πυρετός της Δόξας, Χτυποκάρδια στο Μπέβερλι Χιλς, Φιλαράκια, Αυτός, αυτή και τα μυστήρια, Τόλμη και Γοητεία, Sex and the City κ.α. οδηγούν τον Έλληνα τηλεθεατή σε νοηματοδοτήσεις της ταυτότητάς του αναφορικά με την οικογένεια, τις σχέσεις (φιλικές και ερωτικές), το lifestyle, το σώμα, την μόδα, την διασκέδαση, την ζωή στην μητρόπολη.

Οι αλλαγές που συντελούνται στο κρατικό μονοπώλιο των ΜΜΕ, στα τέλη της δεκαετίας του ‘80 και η πανηγυρική έναρξη της «ελεύθερης» ραδιοφωνίας και τηλεόρασης ενισχύουν τον πολλαπλασιασμό των σημαινόντων μέσω της ανάδειξης νέων συμβόλων του σεξ, νέων σωμάτων, νέων σεξουαλικοτήτων, νέων ταυτοτήτων, της απενοχοποίησης της κατανάλωσης και της εξασφάλισης μειωμένης αίσθησης κινδύνου, σχετικής ασφάλειας και ενισχυμένης αυτοπεποίθησης κατά την κοινωνικοποίηση στην μητροπολιτική ζωή.

Ζητήματα που αφορούν τις αναπαραστάσεις του τηλεοπτικού ψυχαγωγικού προϊόντος των αμερικανικών σειρών στην Ελλάδα, τις συμβολικές και φαντασιακές προβολές και χρήσεις του από το ίδιο το τηλεοπτικό κοινό.

Ζητήματα αναφορικά με την ατομική και κοινωνική ταυτότητα, τις σχέσεις με τις εξω – ομάδες, την πρόσληψη και επεξεργασία νεωτερικών και μετανεωτερικών αξιών, πρότυπα, στερεότυπα και ζητήματα πολιτικής και ιδεολογικής επιβολής αναδεικνύονται και συζητούνται στο συνέδριο «Μισός Αιώνας Δημοκρατίας. Συνέχειες, Κρίσεις, Προκλήσεις».

Η κα Αγγελική Γαζή είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ψυχολογίας των Μέσων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Βιβλιογραφία

  • Βαμβακάς, Β., Γαζή Α. (συντονισμός, επιμέλεια, θεώρηση) (2017). Αμερικανικές σειρές στην Ελληνική Τηλεόραση: Δημοφιλής Κουλτούρα, και Ψυχοκοινωνική Δυναμική. Αθήνα: Παπαζήσης.
  • Γαζή, Α. (επιμ.) (2012). Sex and the City: Ταυτότητα και Αναζήτηση Νοήματος στην Μετανεωτερική Αφήγηση. Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις, Αθήνα.