Την ώρα που κάθε προσπάθειά του να διαδραματίσει μεσολαβητικό ρόλο στην έκρυθμη Μέση Ανατολή πέφτει στο κενό, με ένα σμπάρο… δυο τρυγόνια θέλησε να πετύχει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κατά την διήμερη περιοδεία του στα Βαλκάνια, με πρώτο σταθμό, την Πέμπτη, τα Τίρανα, και δεύτερο, εχθές Παρασκευή (11/10), το Βελιγράδι.
Μετρ των τακτικισμών και των ελιγμών, ο τούρκος πρόεδρος ταξίδεψε με γεμάτα χέρια – drones – προσβλέποντας σε ανταλλάγματα υλικά, διπλωματικά και πολιτικά. Συμφώνησε και με τους δυο οικοδεσπότες σε ζητήματα οικονομικών συνεργειών. Διαφώνησε με έναν από αυτούς για τη Γάζα.
Η είδηση δεν προήλθε πάντως από την Αλβανία, όπου του επιφυλάχθηκαν τιμές «αυτοκρατορικές» προτού υποσχεθεί μια «σημαντική» δωρεά επιθετικών drones («ώστε κανείς να μην τολμήσει να της επιτεθεί») και εγκαινιάσει, την Πέμπτη στα Τίρανα, δίπλα στον αλβανό πρωθυπουργό Έντι Ράμα, το νέο τζαμί Ναμάζτζια σχεδόν εννέα χρόνια μετά την έναρξη της κατασκευής του, εξ ολοκλήρου με λεφτά της Τουρκίας. Είναι το μεγαλύτερο τζαμί της Αλβανίας αλλά και των Βαλκανίων.
Συνεπέστατος ο τούρκος πρόεδρος στη «διπλωματία των τζαμιών» σε χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας, αλλά και ευρύτερα της Βαλκανικής, που κάποτε αποτελούσαν μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τις τελευταίες δεκαετίες συστηματικά ανοικοδομεί τεμένη (έχοντας ακόμη και αλλοιώσει τη φυσιογνωμία πόλεων, όπως λ.χ. του Σεράγεβο, αλλοτινής «Ιερουσαλήμ της Ευρώπης»), «διχάζοντας» ωστόσο εν προκειμένω τους μουσουλμάνους της Αλβανίας, σύμφωνα με το Βalkan Insight, που χαρακτηρίζει το νέο τζαμί στα Τίρανα «την τελευταία υπογραφή της επεκτατικής εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν».
Ρεπορτάζ του διαβαλκανικού ομίλου Balkan Investigative Reporting Network (BIRN) εστιάζει στο «ρήγμα μεταξύ των μουσουλμάνων της Αλβανίας», λόγω του «μακροχρόνιου αγώνα» του Ερντογάν εναντίον των υποστηρικτών του εξόριστου κληρικού Φετουλάχ Γκιουλέν, ενώ αναφέρεται και στην ανησυχία της Αλβανίας «για το αν η γενναιοδωρία της Άγκυρας έχει τίμημα». Σημειώνεται δε ότι το τζαμί παρέμενε κλειστό σχεδόν πέντε χρόνια, επειδή μαίνεται ακήρυχτος «πόλεμος» μεταξύ υποτιθέμενων υποστηρικτών του Γκιουλέν και υποστηρικτών του προέδρου της Τουρκίας.
Ο Ερντογάν κατά την επίσκεψή του στα Τίρανα δεσμεύτηκε ότι η Τουρκία «θα παράσχει την απαραίτητη υποστήριξη για την κάλυψη των αναγκών των ενόπλων δυνάμεων» του «στρατηγικού της εταίρου και συμμάχου της εντός του ΝΑΤΟ», προμηθεύοντας drones. Και οι δύο χώρες έμειναν ικανοποιημένες με την αυξανόμενη συνεργασία στους τομείς της γεωργίας, της επικοινωνίας, των υπηρεσιών υγείας και του τουρισμού.
«Για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, είναι εξαιρετικά σημαντικό να περιοριστεί η επιρροή της ισλαμιστικής τρομοκρατικής οργάνωσης FETΟ του Γκιουλέν στην Αλβανία», σχολιάζει στο Βήμα ο τούρκος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Caledonian της Γλασκώβης, Ταρίκ Μπασμπούογλου, συνδέοντας την παρουσία του τούρκου προέδρου στην εναρκτήρια τελετή του τζαμιού, στην αλβανική πρωτεύουσα, κυρίως, «με την προσέλκυση της συντηρητικής βάσης του» στην Τουρκία.
Την «διπλωματία των drones» η κυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) την χρησιμοποιεί, προσθέτει ο τούρκος αναλυτής, «για να προσελκύσει και να συσπειρώσει τους εθνικιστές ψηφοφόρους. Γενικότερα, όμως, η φιλοδοξία της Άγκυρας στην περιοχή είναι κυρίως οικονομική», διευκρινίζει. «Η Τουρκία αναζητά αναδυόμενες αγορές, όπως η Αλβανία, η Βοσνία και η Σερβία, για να πουλήσει τα προϊόντα της».
Η αμήχανη στιγμή
Η μοναδική αμήχανη στιγμή κατά την διάρκεια της συνέντευξης Τύπου των δύο ηγετών στα Τίρανα ήταν όταν ο τούρκος πρόεδρος ανέμενε την πολιτική υποστήριξη της Αλβανίας στην παλαιστινιακή υπόθεση. Αντί για αυτό, ο αλβανός πρωθυπουργός προέταξε «την ρωσική επιθετικότητα, παρουσιάζοντας τη Χαμάς ως τρομοκρατική οργάνωση και παίρνοντας σαφείς αποστάσεις από τις θέσεις του τούρκου προέδρου».
Για τον Έντι Ράμα, η επίσκεψη Ερντογάν «ήταν σημαντική», συνοψίζει ο Ταρίκ Μπασμπούογλου, λόγω «της συμφωνίας ενίσχυσης της αμυντικής ικανότητας της Αλβανίας έναντι της ρωσικής απειλής. Η παροχή drones από την Άγκυρα σχετίζεται κυρίως με την Ουκρανία».
Εχθές, στον επόμενο σταθμό της περιοδείας, σημειώθηκε αναδίπλωση από τη σερβική πλευρά στο ζήτημα των στρατιωτικών μη επανδρωμένων τουρκικών αεροσκαφών Bayraktar, με ανοικτό ακόμη και το ενδεχόμενο από κοινού παραγωγής τους.
Να θυμίσουμε ότι την αγορά Bayraktar απ;o το Βελιγράδι είχε «παγώσει» η αποστολή ενός πακέτου από την Τουρκία στην Πρίστινα το 2023. Ο πρόεδρος της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, είχε τότε δηλώσει ότι η παράδοση των μη επανδρωμένων αεροσκαφών στο Κόσοβο «δεν είναι ούτε εύκολη, ούτε καλή είδηση για εμάς και θα επηρεάσει τις σχέσεις μας με την Τουρκία, ενώ η Σερβία θα επιδιώξει να αγοράσει drones από αλλού».
Γυρνώντας σελίδα, Τουρκία και Σερβία ανακοίνωσαν εχθές την ενίσχυση της στρατιωτικής συνεργασίαw τους, που θα συμπεριλαμβάνει και τα τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη, χωρίς να αποσαφηνίζεται επαρκώς ο τρόπος.
H διπλωματική στροφή της Τουρκίας προς τη Σερβία ξεκίνησε με την επίσκεψη Ερντογάν το 2017 στο Βελιγράδι. Η χθεσινή αποτελεί την τέταρτη έκτοτε επίσκεψή του, με τις σχέσεις των δυο χωρών, παρά τις μικρές «παραφωνίες», σταθερά να βελτιώνονται.
«Business πάνω από όλα», συνοψίζει για τηn μίνι διήμερη περιοδεία του Ερντογάν ο τούρκος πανεπιστημιακός και αναλυτής Ντοάν Τιλίτς. «Και στη Σερβία δραστηριοποιείται η Τουρκία περισσότερο στην αμυντική βιομηχανία και προωθεί την πώληση drones», προσθέτει, αναγνωρίζοντας ότι ο κύριος στόχος πίσω από την ενίσχυση των δεσμών με τα Τίρανα και το Βελιγράδι είναι «να καταστεί η Άγκυρα ισχυρότερος παράγοντας στα Βαλκάνια».
